جنگ انکرہ
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||
| عمومی معلومات | |||||
| |||||
| متحارب گروہ | |||||
| تیموری سلطنت | عثمانی سلطنت | ||||
| قائد | |||||
| تیمور | بایزید اول | ||||
| قوت | |||||
| 140،000 | 85،000 | ||||
| نقصانات | |||||
| 15 سے 25 ہزار ہلاک شدگان و زخمی | 15 سے 40 ہزار ہلاک شدگان و زخمی | ||||
|
|
|||||
ترمیم  | |||||
جنگ انکرہ 20 جولائی 1402ء (805ھ) چ تیموری سلطنت دے بانی امیر تیمور تے سلطنت عثمانیہ دے سلطان بایزید I دے وچکار لڑی گئی ۔ دونہاں دے درمکان ودھدی ہوئی کشیدگی دے مگروں تیموری تے عثمانی فوجاں انکرہ دے مقام تے آمنے سامنے ہوئیاں ۔ جنک چ امیر تیمور نے فتح حاصل کر کے ثابت کردتا کہ اوہ جگ دا سبتوں طاقتور حکمران اے ۔ شکست مگروں بایزید اپنے اک پتر تے کجھ جرنیلاں سمیت گرفتار ہویا تے تیمور اسنوں سمرقند لے گیا جتھے اگلے سال اسدا انتقال ہو گیا ۔ اس شکست دے نتیجے چ سلطنت عثمانیہ دا اقتدار تقریبا مک گیا پر بایزید دے اک پتر محمد I نے سلطنت دے پہلے آلی عظمت نوں بحال کیتا ۔
جنگ انقرہ جو کہ 20 جولائی 1402 نوں سلطنت عثمانیہ تے تیموری سلطنت دے درمیان لڑی گئی۔
سلطنت عثمانیہ دی افواج دی قیادت اس وقت دے سلطان بایزید دے ہتھوں وچ سی جدوں کہ تاتاری افواج دی کمان امیر تیمور دے ہتھ وچ سی۔
بایزید یلدرم نے 15 جون 1389 وچ سلطان مراد اول دی کوسوو وچ شہادت دے بعد سلطنت دی بھج دوڑ سنبھالی سی۔وہ اک نہایت قابل حکمران سی تے بہترین سپہ سالار وی ،بہترین حربی صلاحیتاں دی وجہ توں ہی اسنوں یلدرم یا تھنڈربولٹ دے ناں توں پکاریا جاندا سی۔
20 جولائی 1402 عیسوی ، انگورا (انقرہ، جو موجودہ تریخ وچ ترکی دا راجگڑھ اے ) وچ کیوبک دے میدان وچ سلطان بایزید اول تے تیمور (تیمر لین) دی فوجاں دا آمنا سامنا ہويا۔ ایہ معرکہ انقرہ دی پہلی جنگ دے طور اُتے وی جانیا جاندا اے۔ تیمور نے فیصلہ کن فتح حاصل کيتی تے عثمانیاں وچ پہلی مرتبہ انتشار شروع ہويا۔ لیکن تن سال دے اندر اندر تیمور دی موت دے بعداس دتی سلطنت زوال دا شکار ہوگئی. جدوں کہ سلطنت عثمانیہ بحال ہوگئی تے ہور تن توں چار صدیاں تک قائم رہی۔
پس منظر
[سودھو]اسلامی ریاستاں دے درمیان اپنے اپنے مفادات دے حصول دے لئی بہت ساریاں جنگاں ہوئیاں۔ انہاں لڑائیاں وچوں انقرہ دی جنگ نوں تاریخی اہمیت حاصل اے۔ 1396 عیسوی وچ سلطان بایزید اول نے ہنگری دے بادشاہ سگسمنڈ اول تے لارڈ جان دی اتحادی افواج نوں نیکوپولس دی جنگ وچ شکست دتی۔ اس لڑائی دے بعد بایزید دا مقصد قسطنطنیہ نوں فتح کرنا تے وسطی یورپ وچ داخل ہونا سی۔ ايسے دے نال ہی اوہ مشرق دی طرف توں آنے والے خطرے توں وی آگاہ سی۔
ان تمام حالات وچ اک منگول ترک 1336 عیسوی وچ پیدا ہويا. اوہ 1358 عیسوی وچ اپنے قبیلے دا سردار بن گیا. اس نے سن 1370 عیسوی تک وسطی ایشیاء اُتے حکومت کیتی۔ سن 1386 عیسوی تک تیمور نے فارس (موجودہ ایران) سمیت وسطی ایشیا دے تقریبا تمام علاقےآں نوں فتح کرلیا. تے اپنی حکومت قائم کرلئی- دوسری طرف مغرب وچ عثمانی سلطان بایزید اول اپنی سلطنت دے علاقےآں نوں وسیع کردا ہويا فارس تے عراق تک پہنچ گیا۔ ہن تیمور تے بایزید دی سلطنتاں دی سرحداں اک دوسرے دے نال مل رہیاں سن۔ لیکن ایہ دونے مسلمان ہونے دی وجہ توں آپس وچ جنگ کرنے توں کتراتے رہے۔
خطوط دا تبادلہ
[سودھو]اسی دوران تیمور نے بایزید اول نوں اک خط وچ لکھیا کہ،
“عقلمند بنو تے توبٰہ کرو، اسيں توں دوری اختیار کرو، تواڈی حیثیت اک چیونٹی دے برابر اے اس توں ودھ کے کچھ نئيں۔ ہاتھیاں نوں مشتعل نا کرو ورنہ انہاں دے پیراں تلے روند دئیے جاو گے۔”
اس خط دا جواب بایزید نے انہاں لفظاں وچ دتا کہ،
“جے ميں تواڈی فوج توں بھجیا تاں میری ساری بیویاں مینوں طلاق لے لاں گی. لیکن جے تسيں نے میرے توں بھاگنے دی ہمت دی تاں تواڈی ساری بیویاں دوسرے مرداں دی پناہ وچ پہنچ جاواں گی۔”
1401 عیسوی تک تیمور نے شام، مصر تے سلطنت عثمانیہ دی سلطنت مملوک دے اتحاد نوں محدود کرنے دے لئی دمشق تے حلب اُتے قبضہ کرلیا۔ ايسے سال دے اختتام تک تیمور نے سیواس اُتے حملہ کردتا تے جنگ شروع ہوگئی۔
جنگی حالات و واقعات
[سودھو]کہیا جاندا اے کہ تیمور دی فوج 32 ہاتھیاں تے 140،000 جنگجوواں اُتے مشتمل تھی. جدوں کہ دوسری طرف سلطان بایزید اول دا لشکر 85،000 جنگجوواں اُتے مشتمل تھا. جس وچ عثمانی ترک، یورپی، جنیسری تے اس دے بیٹے وغیرہ شامل سن ۔ تیمور نے انقرہ دا محاصرہ کيتا تاں بایزید نوں قسطنطنیہ توں محاصرہ اُٹھانا پيا. لہٰذا اوہ اناطولیہ دی طرف ودھنے لگے. بایزید دا لشکر 1402 عیسوی دے جون وچ اناطولیہ پہنچ گئے۔
بایزید دی فوج بہت زیادہ تھک چکی سی تے بھکھ پیاس توں پریشان تھی. لیکن انہاں نوں آرام کرنے دا وقت نئيں مل پایا۔ سلطان بایزید اول نے دفاعی پوزیشن لینے دے بجائے حملہ کرنے دا فیصلہ کیا. انہاں نے سیواس تے ٹوکاٹ دے درمیان مشرق دی طرف ودھنا شروع کردتا۔ ہن سلطان بایزید تیمور دے گھوڑ سوار تیر اندازےآں دے خلاف مزاحمت دے لئی گھنے جنگلات نوں استعمال کرنے دے بارے وچ سوچ رہیا سی۔
جب عثمانی اوتھے پہنچے تاں تیمور اوراس دتی فوج اوتھے موجود نئيں سن . کیونجے اوہ جنوب دی طرف ودھ چکے سن . اوہ بلکل ايسے جگہ اُتے ڈیرے ڈال کر آرام کررہے سن جتھوں عثمانیاں نے مشرق دا سفر شروع کيتا سی۔ تیمور جنوب مغرب وچ چلا گیا. جدوں کہ بایزید نوں حالے وی یقین سی کہ اسنوں شمال وچ اپنا دشمن مل جائے گا. مگر تیمور انقرہ دی طرف بڑھدا رہیا۔ سلطان نوں اپنے دشمن دی شاندار تدبیر دے بارے وچ اس وقت معلوم ہويا جدوں انقرہ دا مکمل طور اُتے محاصرہ ہوچکيا سی۔ بایزید تیمور نوں اپنی زمیناں پرتن دی اجازت نئيں دے سکدا تھا. اس دے لئی اسنوں اپنے تھکے ہوئے فوجیاں نوں زبردستی مارچ کرانے دے علاوہ کوئی دوسرا راستہ دکھائی نا دتا. ایہی بایزید دی سب توں وڈی غلطی سی جواس دتی ہار دی وجہ بنی۔
جنگ دا آغاز
[سودھو]انقرہ دی جنگ 28 جولائی 1402 عیسوی نوں ہوئی۔ تیمور دی فوج اک روايتی منگول – تاتار فورس تھی. جس وچ خاصی تعداد وچ گھوڑے تیرانداز سن ۔ اس دے علاوہ اس نے ہندوستان اُتے حملے دے دوران چند درجن ہاتھیاں نوں وی پھڑ لیا سی۔
دوسری جانب عثمانیاں دی فوج وچ سلجوقی، تاتار، اک چھوٹی توں پیشہ ور فوج تے مشرقی یورپی سورما وغیرہ شامل سن ۔ مہم دے آغاز وچ تیمور تے بایزید دے فوجیاں دی تعداد تقریباً برابر ہی سی جو کہ اک لکھ دے نیڑے تھی. لیکن ایہ کہیا جاندا اے کہ عثمانی سلطان نوں سیواس توں انقرہ تک جبری مارچ دے دوران گھٹ توں گھٹ 20،000 فوجیاں توں محروم ہونا پيا۔ تیمور نے اپنے گھڑسوار تیراندازےآں نوں چار گروپاں وچ تقسیم کیا. جس وچوں اک وچکار، دو نوں اگلی صفحاں وچ تے اک نوں مستقبل وچ استعمال کرنے دے لئی محفوظ رکھیا. جدوں کہ اس دے ہاتھی سب توں اگے سن ۔
بایزید دی حکمتِ عملی
[سودھو]بایزید نے وچکار تیراندازےآں نوں رکھیا. دوسری صف وچ جنسیریز تے کچھ بہترین جنگجو سن ۔ کھبے طرف اس نے سربیا دے گھڑسواراں نوں رکھیا. جدوں کہ انہاں دے سجے جانب اناطولیہ تے تاتاری فوجی منظم کھڑے سن ۔ بایزید نوں امید سی کہ اگلی صف وچ کھڑے فوجی بخوبی دفاع کر لین گے تے اس طرح وچکار کھڑے فوجی جوابی حملہ بھرپور انداز وچ کر سکن گے۔ تیمور نے اپنی فوج نوں اگے ودھنے دا حکم دتا تے انہاں نے کھبے طرف توں حملے دے آغاز کيتا جتھے سربایا دی فوج دے گھڑسوار موجود سن ۔ انہاں نے بھرپور مقابلہ کيتا تے تیمور دی فوج نوں روکنے وچ کامیاب ہوگئے تے کافی نقصان پہنچایا.
تیمور نے سربیا دی فوج دے خلاف اک ہور دستہ بھیجیا تے اس بار انہاں نوں انہاں دتی جگہ توں ہٹانے دی کوشش کيتی. مگر اسٹیفن دی افواج نے انہاں دی مدد کيتی تے اوہ اوتھے کھڑے رہے۔ ايسے دوران تیمور دی کھبے جانب توں عثمانیاں دی اس طرف حملہ کيتا گیا. جس دی کمان شہزادہ سلیمان دے زیرِ انتظام سی۔ تیمور نے بایزید دی جنیسریز نوں اک جگہ ہی روک دینے دے لئی اپنا محافظ دستہ روانہ کردتا۔ ہن ایتھے سلطان بایزید دی فوج وچ سجے جانب کھلبی توں مچ گئ. کیوں کہ اس دی اٹھارہ ہزار تاتاریاں اُتے مشتمل فوج نے اپنی وفاداری تبدیل کرلئی تے تیمور دا نال دے کے عثمانیاں دے ہی خلاف لڑنا شروع کردتا۔
فیصلہ کن صورتحال
[سودھو]اب صورتِ حال ایہ سی کہ شہزادہ سلیمان نوں گھیر لیا گیا. جس دے باعث بایزید نوں اس دی مدد دے لئی اپنے محافظاں دا دستہ روانہ کرنا پيا۔ کھبے طرف سربیائی یونٹاں اُتے ہن تے وی زیادہ دشمناں نے حملہ کیا، لیکن ودھدی ہوئی ہلاکتاں دے باوجود انہاں نوں روک دتا گیا۔ تریخ کہندی اے کہ اس وقت سربیا دے کمانڈر نے صورت حال دا مشاہدہ کردے ہوئے سلطان نوں پِچھے ہٹ جانے دا مشورہ دتا. لیکن پوزیشن ایہ سی کہ جنگ جیندی جا سکدی سی تے بایزید نوں اپنی حکمت عملی اُتے بھروسہ تھا. لہٰذا بایزید اول نے اس مشورے نوں مسترد کردتا۔
اس موقع اُتے شہزادہ سلیمان نوں اپنی جان بچانے دے لئی ہتھیار سُٹن دا حکم ملا. جدوں کہ اسٹیفن توں کہیا گیا کہ اوہ اپنی افواج دے نال پسپائی اختیار کرلے تے پِچھے ہٹتے چلا جائے۔ تیمور نے اک بار فیر بھرپور جوش و جذبے دے نال اپنے تیز اندازےآں نوں روانہ کيتا تے عثمانی فوج دے سجے تے کھبے جانب کھڑے فوجیاں نوں زیر کردتا۔ کہیا جاندا اے کہ تعداد وچ کم ہوجانے دے باوجود بایزید اپنی فوج تے جنسیریاں دے نال مل بہت دیر تک دشمن نوں روکنے وچ کامیاب رہیا۔
بایزید دی گرفتاری
[سودھو]بعد وچ وچ اوہ اپنے محافظاں دے ہمراہ تیموری فوج دا گھیرا توڑنے وچ وی کامیاب ہوگیا. لیکن اک تیر لگنے توںاس دا گھوڑا ہلاک ہوگیا. جس دے باعث بایزید زخمی ہوگیا تے تریخ وچ پہلی بار اک عثمانی سلطان نوں قید کرلیا گیا۔ بھانويں دونے فوجاں نے وڈی تعداد وچ اپنے جنگجوواں نوں کھو دتا تھا. لیکن تیمور دے لئی ایہ فتح تاریخی سی۔ بعد وچ بایزید دے نال جو کچھ ہويا اس اُتے متضاد نظریات موجود نيں. لیکن ایہ درست اے دی اس جنگ نوں ہار جانے دے دکھ وچ اوہ کچھ مہیاں بعد ہی انتقال کر گیا سی۔
1404 عیسوی وچ تیمور نے چین اُتے حملہ کرنا شروع کيتا لیکن 1405 عیسوی دے اوائل وچ اس دی وی موت ہوگئی. مگر اس جنگ نوں اپنی بہترین حکمتِ عملی دی بنا اُتے جِت جانے دی وجہ توںاس دا ناں تریخ وچ ہمیشہ دے لئی زندہ ہوگیا۔
پچھلا پس منظر
[سودھو]جنگِ نکوپولس وچ سلطنتِ عثمانیہ دے سلطان بایزید اول نے صلیبی فوج دے خلاف شاندار فتح پائی لیکن اس دے تقریباً چھ برس بعد، 20 جولائی 1402ء کو، جنگِ انقرہ وچ اسنوں امیر تیمور دے ہتھوں ہزیمت دا سامنا کرنا پيا۔ امیر تیمور نے اپنے دور دی بہت وڈی طاقت نوں بہتر حکمت عملی توں شکست دتی۔ اوہ کامیاب جنگجو، سپاہ سالار تے حملہ آور سی۔ اس نے اَگڑ پِچھڑ کئی فتوحات حاصل کيتياں تے اک وسیع سلطنت قائم کر لئی۔ البتہ مقبوضہ علاقےآں وچ پائیدار ریاستی ڈھانچہ قائم کرنے وچ ناکام رہیا۔ غالباً ايسے لئی جنگ دے صرف تن سال بعد، جدوں اس دا انتقال ہويا، تیموری سلطنت بکھرنے لگی تے جلد دنیا دے نقشے توں غائب ہوئے گئی۔ دوسری جانب سلطنتِ عثمانیہ نے اس دھچکے دے بعد خود نوں سنبھال لیا تے آئندہ دو توں تن صدیاں تک اک وڈی طاقت دے طور اُتے نمایاں رہی۔
امیر تیمور نے اس علاقے وچ اپنی سلطنت دی بنیاد رکھی جتھے آج ازبکستان اے۔ قوت پانے دے بعد مغرب تے شمال مغرب دی طرف فتوحات کردی تیموری فوج بحیرہ کیسپین، دریائے ارل تے یورپ دے سب توں وڈے دریا ولگا تک جا پہنچی۔ جنوب تے جنوب مغرب وچ ایہ سلسلہ فارس توں شمالی عراق تے شام تک گیا۔ اس دی فوج دے قدم برصغیر تک وی آئے۔ اس صورتِ حال وچ پہلے توں موجود طاقت ور عثمانی تے ابھرتی تیموری سلطنت دے وچکار کشیدگی اس نہج اُتے آن پہنچی کہ تصادم ناگزیر خیال کيتا جانے لگا۔ امیر تیمور نے اپنے وڈے لشکر کے نال اناطولیہ دا رخ کيتا۔ تب اوہ جنگاں تے مہمات وچ تن دہائیاں توں ودھ عرصہ بِتا چکيا سی۔
بایزید اول نے بازنطینی سلطنت دے راجگڑھ قسطنطنیہ دا محاصرہ کے رکھیا سی۔ جدوں اسنوں معلوم ہويا کہ مشرقی اناطولیہ توں تیموری فوج رواں دواں اے تاں اوہ محاصرہ چھڈ کے موسمِ گرما وچ اس دی جانب روانہ ہويا۔ تیموری فوج اندازاً اک لکھ 40 ہزار سی جس وچ زیادہ تر گھڑ سوار سن ۔ اس وچ 32 جنگی ہاتھی وی شامل سن ۔ بایزید اول دی فوج تقریباً 85 ہزار اُتے مشتمل سی۔ عثمانی لشکر وچ سجے جانب شہزادہ سلیمان دی سربراہی وچ گھڑ سوار اناطولی ’’سپاہی‘‘ تے تاتاری سن ۔ وسط وچ ینی چری تے اعلیٰ تربیت یافتہ سپاہی سن جنہاں دی قیادت بایزید اول تے اس دے بیٹے چلبی محمد دے ہتھ وچ سی۔ کھبے جانب سربیائی حاکم سٹیفن لازارویک دی رہنمائی وچ دستے صف بستہ سن ۔
میدانِ جنگ تک پہنچدے عثمانی فوج گرمی، پیاس تے تھکاوٹ توں نڈھال ہوئے چکی سی۔ بایزید اول تیموری حملے توں تنگ آ چکيا سی تے مقابلے دی دھن سر اُتے سوار سی، اس لئی اس نے افواج کوآرام دا وقت وی نہ دتا۔ بایزید اول نوں جرنیلاں نے صلاح دتی کہ دفاعی حکمت عملی اختیار کردے ہوئے گرم موسم اورجغرافیے دی جان کار دا فائدہ اٹھایا جائے۔ سلطان، جسنوں یلدرم (آسمانی بجلی) دا لقب ملیا سی، نے مشورہ رد کر دتا تے حملے دے لئی آگے ودھیا۔ دوسری طرف روایت دے برعکس امیر تیمور نے دفاعی حکمتِ عملی اپنائی۔ تلاش اُتے عثمانی سپاہ نوں تیموری فوج نہ ملی۔ اوہ خفیہ طور اُتے جنوب مشرق دی جانب چلی گئی تے آرام وی کر ليا۔ اوہ گھوم کر عثمانی سپاہ دے پِچھے آن کھڑی ہوئی۔
تیموری فوج عین ايسے مقام اُتے براجمان ہوئے گئی جتھے پہلے عثمانی لشکر سی۔ انہاں نے ترک کیتے جانے والے خیمےآں تے پانی دے ذخیراں اُتے قبضہ کر ليا۔ تیموری فوج وچ مرکزی حصے دی کمان تیمور دے ہتھ وچ سی تے اس دے بیٹے میران تے شاہ رخ بالترتیب سجے تے کھبے جانب دے دستےآں دی کمان کر رہے سن ۔ اس دا بھتیجا ہراول دستے دی قیادت کر رہیا سی۔ عثمانیاں دی جانب نال جنگ دا آغاز وڈے حملے دی صورت وچ ہويا۔ اس دا جواب گھوڑےآں اُتے سوار تیراندازےآں نے تیر دی بارش توں دتا۔ ایہ غیر متوقع سی۔ ہزاراں مارے گئے تے بہت ساں نے امیر تیمور دے آگے ہتھیار ڈال دیے۔ سربیائی دستےآں نے ایسا بھاری لباس پہن رکھیا سی جو تیراں توں محفوظ رکھ سکدا سی۔
وہ بایزید اول دے اک بیٹے نوں بچا کر قسطنطنیہ لے گئے۔ تیموری پانی دا رخ عثمانی فوج توں دور کر چکے سن ، جس دی وجہ توں اوہ پیاس توں نڈھال ہوئے جا رہی سی۔ تھکی ہوئی اورپیاسی عثمانی فوج بالآخر بکھر گئی۔ اس وچ اک کردار انہاں تاتاری دستےآں دا سی جنہاں نے عین جنگ دے موقع اُتے وفاداری تبدیل کيتی۔ بایزید اول نے نزدیکی پہاڑاں وچ پناہ لئی۔ اُتے تیموریاں نے پِچھا کر کے اسنوں گرفتار کر ليا۔ کہیا جاندا اے کہ تیمور نے سلطان نوں سونے دے پنجرے وچ قید کيتا تے کچھ عرصہ بعد اوہ دوران قید جان دی بازی ہار گیا۔ اوہ واحد عثمانی سلطان سی جو دشمن دے ہتھوں قید ہويا۔
امیر تیمور جو کہ 1369 وچ سمرقند وچ خراسان دے تخت اُتے بیٹھیا تے دیکھدے ہی دیکھدے اک بہت وڈے علاقے اُتے چھا گیا اس دا لشکر دہشت تے خوف دی علامت بن چکيا سی۔
ان دونے دے درمیان جنگ کيتی بوہت سارے وجوہات سن ۔مگر اس دے نال نال دونے بادشاہاں دی سلطنت دی سرحداں ملدیاں سن تے اور دونے ہی اپنی سلطنت وچ وادھا وی چاہندے سن تے ایہی سب وڈی وجہ
اس جنگ دی وی سی۔
موسم گرما دے آغازکے نال ہی تیمور اپنے لشکر کے ہمراہ انقرہ دی طرف روانہ ہويا تے سب پہلے سیواس نامی شہر اُتے قبضہ کر ليا ۔تیمور دے لشکر دی تعداد 140000 توں لےکے 200000 تک دسی جاندی اے ۔اس دے لشکر وچ 32 جنگی ہاتھی وی موجود سن ۔
جدوں کہ بایزید دا لشکر 85000 سواراں اُتے مشتمل سی بعض روایات دے مطابق ایہ تعداد اس توں کدرے زیادہ سی جو کہ درست وی ہوئے سکدیاں نيں کیونجے اِنّی وڈی سلطنت دا حکمران تیمور توں مقابلے دے لئی اِنّی کم تعداد مقابلے اُتے لیانے دی غلطی نہین کر سکدا جدوں کہ لڑیائی وی جدوں اس دے اپنے علاقے وچ لڑی جا رہی ہوئے ۔
آخر کار 20 جولائی دا دن آن پہنچیا تے جدوں انہاں حکمراناں دے لشکر وچ ایہ خوفناک جنگ لڑی گئی اس جنگ وچ سلطنت عثمانیہ دی فوج نوں شکست ہوئی تے انہاں کےتیس ہزار توں ودھ سپاہی اس جنگ وچ کم آئے تے تیموری سپاہ دا نقصان اس توں کدرے کم سی۔سلطان بایزد نوں گرفتار کر کے قیدی بنا لیا گیا تے اس دا ايسے قید دے دوران اک سال بعد انتقال ہوئے گیا۔
اردگرد دے بوہت سارے علاقےآں نوں فتح کرنےاور انھاں برباد کرنے دے بعد تیمور واپس روانہ ہوئے گیا۔
مگر جاندے جاندے اوہ بایزید دے بیٹےآں دے درمیان اقتدار دی رسہ کشی شروع کروا گیا تے اوہ سب آپس وچ تخت و تاج دے لئی لڑنے لگے۔ تیمور دے پرت جانے دے بعد سلطنت عثمانیہ وچ خانہ جنگی شروع ہوئے گئی جو کہ 1403ء توں 1410ء تک 10 سال جاری رہی اس توں پہلے دے جنگ دے حالات بیان کیتے جاواں ایہ جاننا ضروری اے کہ کیوں ایہ دونے عظیم بادشاہ اک دوسرے دے خون دے پیاسنوں ہوئے گئے سن تے جنگ انہاں دے درمیان ناگزیر ہوئے چکی سی۔۔ سب توں پہلا سبب تاں انہاں دونے بادشاہاں دی سرحداں دا آپس وچ ملنا تے سرحدی جھڑپاں اس جنگ دا باعث بنیاں ۔اس دے بعد انہاں دونے سلاطین دے درمیان جو خط و کتابت ہُندی رہی اس دی تلخی توں اندازہ لگایا جاسکدا اے کہ انہاں دونے وچ اک دوسرے نال نفرت کس قدر ودھ چکی سی۔۔
انہاں دونے وچ خط و کتابت دی کچھ مثالاں
[سودھو]تیمور نے یلدرم نوں اک خط لکھیا جس وچ اس دا لحجہ قدرے نرم سی جس وچ اس نے یلدرم توں درخواست کيتی کہ اوہ قرا یوسف تے سلطان احمد دی مدد نہ کرے جو کہ تیمور دے دشمن سن تے یلدرم دے نال معاہدہ کر چکے سن ۔اس وقت تک تیمور نوں یلدرم توں کوئی پرخاش نئيں سی۔مگر یلدرم نے جو جواب دتا اوہ بہت نامناسب سی تے جس دا مفہوم کچھ اس قسم دا سی۔۔۔ اے خونی کتے تیمور سن لے ترک نہ تاں اپنے دوستاں نوں پناہ دینے توں انکار کردے نيں تے نہ ہی اپنے دشمن نال جنگ کرنے توں ڈردے نيں۔۔اور نہ اوہ جھوٹھ بولنے تے دھوکہ دینے دے عادی نيں ۔۔۔۔۔۔۔
جس اُتے تیمور نے وی اسنوں سخت بولی وچ جواب دتا تے طعنہ دتا۔۔۔
کہ اوہ جاندا اے کہ عثمانی ترک خانہ بدوش ترکماناں دی نسل توں نيں تے وچ تواڈی اصل نوں جاندا ہاں تے وچ تواناں ایہ صلاح دیندا ہاں کہ مقابلے اُتے آنے توں پہلے اچھی طرح سوچ لو مگر تسيں توں توقع نئيں کہ تسيں غور کرو کیونجے ترکماناں نے اج تک اس صلاحیت دا مظاہرہ نئيں کيتا۔بہرحال سوچ لو ایہ سن لو کہ جے تسيں نے میرے مشورے اُتے عمل نئيں کيتا تاں پچھتاؤ گے تے سوچ سمجھ کر قدم اٹھاؤ تے اوہی کرو جس وچ فائدہ نظر آئے۔۔۔۔۔
جس دے جواب وچ یلدرم نے اسنوں یورپ وچ اپنی فتوحات گنواواں تے کہیا کہ ہن اوہ اسلام دا محافظ اے تے اس دا باپ وی شہید ہويا سی۔۔۔۔۔اس نے نال وچ ایہ وی لکھیا کہ اسيں مدت توں تواڈے نال جنگ دا ارادہ کر رکھیا اے ،اور الحمد اللہ ہن وقت نیڑے آ گیا اے تے ہن تسيں کود لڑنے نہ آؤ گے تاں اسيں سلطانیہ وچ تواڈا تعاقب کرن گے تے فیر دیکھو گے فاتح کون اے تے شکست کس دا مقدر بندی اے۔۔۔۔
تیمور نے اس دا کوئی جواب نہ دتا مگر کچھ عرصہ بعد اک ہور خط لکھیا جس وچ اس نے لکھیا کہ جے یلدرم قرا یوسف تے سلطان احمد دا نال چھڈ دے تاں جنگ ٹل سکدی اے۔۔۔ یلدرم نے اس دے جواب وچ جو خط لکھیا اس وچ کچھ اس طرح دے لفظاں سن ۔۔۔۔
تم میرے ملک اُتے چڑھائی کرو گے تے وچ وی ایہی چاہندا ہاں تے جے تسيں نہ آئے تاں تواڈی بیویاں اُتے تن طلاقاں تے جے تسيں آئے تے وچ بھج کيتا تاں میری بیویاں اُتے تن طلاق۔۔۔۔
امیر تیمور اپنے لشکر نوں لے کے بایزید توں معرکہ دے لئی روانہ ہوئے چکيا سی تے سب توں پہلے اسنوں نے آرمینیا توں داخل ہوئے کے عثمانی سلطنت دے علاقے سیواس دا محاصرہ کے لیا جس دی حفاظت دے لئی یلدرم دا وڈا بیٹا ارطغرل اوتھے موجود سی تے اس شہر دے قلعے دی دیواراں وی بہت مضبوط سن تے محافظ افواج دی بہادری توں شروع وچ تاں تیموری لشکر نوں کوئی خاص کامیابی حاصل نئيں ہوئی فیر اس نے اک ایسی تدبیر اختیار کيتی جس دا جواب شہر والےآں دے پاس نئيں سی اس نے 6 ہزار مزدور لگوا کر قلعے دیاں بنیاداں کھدوا ڈالاں تے شہتیراں دا سہارا دے کے دیواراں نوں گرنے توں روکیا تے جدوں بنیاداں کھد گئياں تے نال وچ دیواراں دے نال سرنگاں تیار ہوئے گئياں تاں اس نے شہتیراں دا اگ لگوا دتی اگ لگنے دی دیر سی دے دیواراں سرنگاں وچ بیٹھ گئياں تے ہن کوئی رکاوٹ تیموری لشکر کے راہ وچ حائل نئيں سی تے ایويں ایہ شہر فتح ہوئے گیا کہیا جاندا اے امیر تیمور نے غصے وچ 4 ہزار آرمینائی سپاہیاں نوں زندہ دفن کروا دتا تے ارطغرل تے اس دا محافظ دستہ مار ڈالیا گیا۔یلدرم نوں جدوں معلوم ہويا تاں اوہ لشکر لے کے روانہ ہويا مگر اس توں پہلے تیمور ایتھے توں شام تے مصر دی طرف روانہ ہوئے گیا ۔
دو سال دے بعد تیمور شام تے مصر نوں فتح کرنے دے بعد واپس سیواس آیا تاں بایزید اپنا لشکر لے کے اس توں مقابلے دی روانہ ہويا مگر اس توں پہلے ہی تیمور اوتھے توں روانہ ہوئے کے انقرہ دی طرف چلا گیا کیونجے سیواس دا میدا ن اس دی اک لکھ ویہہ ہزار سوار فوج دے لئی کافی نئيں سی ۔انقرہ پہنچ کے اس نے شہر دا محاصرہ کے لیا اسنوں یقین سی کہ یلدرم محاصرہ دا سن کر پلٹے گا تے شہر نوں بچانے ضرور آئے گا تے ایہی ہويا یلدرم اطلاع ملدے ہی پلٹا تے انقرہ دی جانب روانہ ہوئے گیا ۔انقرہ پہنچ کے اس نے تاتاری لشکر نوں دیکھیا جو کہ میدان دے بہترین حصے اُتے قابض سی ۔تیمور نے نہ صرف میدان دے بہتر حصے اُتے قبضہ کيتا سی بلکہ اس نے یلدرم توں مقابلے دے لئی مناسب تدبیراں وی کر لیاں سن۔
یلدرم تیمور توں مقابلے اُتے اک دے بعد اک غلطی کر رہیا سی تے طاقت دے گھمنڈ وچ اوہ اسنوں کوئی اہمیت نئيں دے رہیا سی۔ایتھے اس نے اک ہور غلطی دی اوہ پوری فوج لے کے شکار دے لئی روانہ ہوئے گیا تے جس مقام اُتے شکار طے پایا سی اوتھے پانی دی کمی سی تے پنج ہزار سپاہی پیاس توں مر گئے۔۔۔۔۔۔۔
بایزیدجب لشکر گاہ وچ واپس آیا تاں اوتھے تیمور دا قبضہ سی تے جس چشمہ توں عثمانی فوج پانی لے سکدی سی اس اُتے وی تیوری لشکر قابض سی تے انھاں پانی دا رخ وی پھیر دتا سی جس توں یلدرم دے لشکر نوں بوہت گھٹ پانی دستیاب ہوئے سکدا سی تے اس وجہ توں بلاتاخیر جنگ ضروری سی۔۔۔۔۔۔۔۔
آخر 20 جولائی 1402 نوں ایہ خونی معرکہ شروع ہوایلدرم تے اس دا لشکر بہت بہادری توں لڑیا مگر تیمور دی تدبیراں دے اگے یلدرم دی ساری کوششاں بے سود رہیاں تے کچھ ہی دیر وچ تاتاری غالب آگئے تے یلدرم نے فرار ہونے دی کوشش کيتی مگر گرفتار ہويا ايسے طرح اس دے شہزادے وی فرار ہوئے گئے اک گرفتار ہويا تے اک لاپتہ ہوئے گیا تے تن بھج نکلے۔۔۔۔۔۔۔۔ جب یلدرم قیدی دی حیثیت وچ تیمور دے سامنے لیایا گیا تاں تیمور نے عزت دے نال اس دا استقبال کيتا اس دے ہتھ کھلوائے تے اسنوں اپنے پاس بٹھایا۔۔۔اور انہاں دے درمیان جو گفتگو ہوئی اس وچ تیمور نےاس توں افسوس دا اظہار کيتا تے کہیا ایہ مصیبت تواڈی اپنی لیائی ہوئی اے اورتم نے مینوں انتقام اُتے مجبور کيتا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ہاں ایہ سب نوں معلوم اے جے صورتحال اس دے برعکس ہُندی تے تم ساڈے نال کيتا سلوک کردے لیکن تسيں سےاور تواڈے آدمیاں دے نال کوئی برا سلوک نئيں ہوئے گا۔۔۔۔۔اورمطمئن رہو
یلدرم نے غلطی دا اعتراف کر ليا تے آئندہ دے لئی اطاعت دا وعدہ کيتا۔۔۔تیمور نے اسنوں خلعت دتی تے اس دے بیٹے نوں رہیا کر دتا تے شہزادی ڈیسپینا تے اس دی لڑکی نوں وی یلدرم دے پاس بھجوا دتا۔۔۔۔۔
لیکن ایہ حالات یلدرم دے زخماں اُتے نمک چھڑکنے دے مترادف سن اس نے اضطراب دے عالم وچ بھاگنے دی کوشش کيتی لیکن اس دی اطلاع تیمور نوں ہوئے گئی جس اُتے اس دی نگرانی سخت کر دتی گئی تے جدوں تاتاری لشکر اک جگہ توں دوسری جگہ جاندا تاں یلدرم نوں وی نال لے جایا جاندا تے اسنوں پالدی ميں سفر کروایا جاندا تے اس پالکی اُتے لوہے دی جالی دا کم سی جس اُتے ایہ مشہور کر دتا گیا کہ یلدرم نوں پنجرے وچ رکھیا گیا اے حالانکہ تشہیر توں بچنے دے لئی پالدی ميں سفر کروایا جاندا سی جس اُتے پردہ ڈلا ہُندا سی۔۔۔۔
مگر یلدرم اُتے اس قید دا اِنّا برا اثر ہويا سی کہ اوہ صرف 8ماہ بعد انتقال کر گیا۔۔۔۔
اور روایت اے کہ اس اطلاع اُتے تیمور جداں انسان دی اکھاں وچ وی آنسو آگئے سن ۔۔۔۔
اس جنگ وچ تیمور نے یلدرم نوں اپنی زبردست تدبیراں دی وجہ توں بلکل بے بس کر دتا سی۔۔
یلدرم طاقت دے غرور وچ تاتاری لشکر تے اس دے امیر نوں اہمیت دینے اُتے تیار نئيں سی۔۔
اس جنگ دے حالات دیکھ کے یورپی عیسائی وی ایہ کہنے اُتے مجبور ہوئے گئے سن کہ ایہ اوہ یلدرم نئيں سی جنہاں توں انہاں دا مقابلہ نائیکو پولس وچ ہويا سی۔۔۔
پنجرے وچ بند کرنے والی روایت نوں یورپی محقق وی افسانہ قرار دیندے نيں۔۔۔ جس وچ کوئی صداقت نئيں اے۔۔۔