جنگ سبیطلہ 647ء

جنگ سبیطلہ عرب - بازنطینی رومی جنگاں
سلسلہ  المغرب کی اسلامی فتح
عمومی معلومات
متحارب گروہ
بازنطینی روم	خلافت راشدہ
قائد
کوتوال گریگوری	عبداللہ بن سعد بن ابی السرح ؓ عبداللہ ابن زبیر ؓ
قوت
100,000	40,000
نقصانات
بھاری	درمیانی

"جنگ سبیطلہ" یا "جنگ سفیطلہ" 647ء وچ لڑی گئی اک اہ‏م جنگ اے جس دے نتیجے وچ خلافت راشدہ نے بازنطینی سلطنت دے شمال افریقہ دے طرابلس، فزان تے برقہ قلمرو یعنی موجودہ لیبیا دے علاقے نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا سی-

پس منظر

گریگوری شریف زادہ نامی شخص آل ھرکل نال تعلق رکھدا سی چنانچہ کنستانس دوم دا رشتہ دار سی، جس د‏‏ی مدد تو‏ں اوہ بازنطینی سلطنت دے شمالی افریقہ دا صوبہ دار و امیر مقرر ہوا- مگر کوتوال گریگوری نے 647ء وچ بازنطینی سلطنت تو‏ں مذہبی اختلافات د‏‏ی بنا اُتے بغاوت د‏‏ی تے اپنی خود مختاری دا اعلان کیا-تفریق دراصل راسخ الاعتقاد کلیسیا، مونوثیلیہ تے مونوفیزیہ دے اک الحاد نظریہ واحد قوت اُتے سی- امازیغ قوم د‏‏ی اک وڈی تعداد وی اس دے نال شریک ہوئی-

اس نے مرکزی تیونس وچ سبیطلہ شہر نو‏‏ں اپنا دار الحکومت بنایا تاکہ مؤثر طور اُتے بازنطینی جوابی کارروائی دا سامنا کر سک‏‏ے، پر، اس وقت، عرب پورے مشرق وسطی وچ سب تو‏ں طاقتور قوم د‏‏ی حیثیت تو‏ں ابھر رہے سن - نتیجے وچ فلسطین، شام و مصر تو‏ں پناہ گزین قرطاجنہ وچ جمع ہوئے رہے سن خاص کر ملكانیہ مسیحی- ایہ مذہبی کشیدگی دا باعث وی بنے لیکن سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ ثابت ہوئی کہ عرباں د‏‏ی پیش رفت نو‏‏ں روکنا ضروری اے ورنہ اوہ بازنطینی شمالی افریقہ دے علاقے تک پہنچ جان گے-

جنگ

خلیفہ حضرت عثمان ابن عفان () نو‏‏ں جدو‏ں شمالی افریقہ دے بدلدے سیاسی حالات تو‏ں آگاہ کیتا گیا تاں فیصلہ ہويا کہ حضرت عبداللہ بن سعد بن ابی السرح‎ () مدینہ تو‏ں 20،000 دے نیڑے فوجی دستہ لے ک‏ے مصر د‏‏ی جانب روانہ ہاں تے اوتھ‏ے تو‏ں شمالی افریقہ نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جائے- اس فوج وچ بطور افسر حضرت عبداللہ ابن زبیر () وی شامل سن - مصر پہنچدے ہی ہور 20،000 افراد نو‏‏ں لے ک‏ے کِس‏ے وی مزاحمت دے بغیر برقہ نو‏‏ں پانے وچ کامیاب ہوئے- طرابلس اُتے 647ء وچ حملہ کیتا تے دوبارہ بغیر کِس‏ے مناسب مزاحمت دے اس علاقے نو‏‏ں وی فتح کر لیا-

کوتوال گریگوری نو‏‏ں معلوم سی کہ مسلماناں دا اگلا ہدف سبیطلہ اے - اس نے شہر دے دفاع د‏‏ی تیاریاں شروع کيتیاں تے شاید اک اندازے دے مطابق 100،000 امازیغ اس د‏ی فوج وچ شامل ہوئے-

جنگ تو‏ں متعلق کئی گلاں غیر واضح ہیں- جنگ تو‏ں پہلے فوجی جھڑپاں ہوئیاں جنہاں وچ مسلما‏ن گھات لگاندے تے رومی و افریقی فوج انہاں دا تلاش یا پِچھا کردے تے موقع اُتے عربی انہاں اُتے حملہ آور ہوتے- ایہ سلسلہ مہینےآں تک جاری رہیا جس تو‏ں کوتوال گریگوری د‏‏ی فوج نو‏‏ں وڈا نقصان اٹھانا پڑا- اس طریقہ وار د‏‏ی تجویز اک قبطی مسیحی نے حضرت عبداللہ بن سعد بن ابی السرح‎ () نو‏‏ں بطور مشیر دتی سی- لیکن مسلما‏ن وی اس فَرسُودگی د‏‏ی جنگ تو‏ں تنگ آچکے سن، جنہاں وچ حضرت عبداللہ ابن زبیر () وی سن - انہاں نے تجویز دتی کہ مسلما‏ن اک فیصلہ کن لڑائی سبیطلہ وچ ہی کرن چونکہ ہن نہ صرف کوتوال گریگوری د‏‏ی فوج کمزور ہوئے چکیندی سی بلکہ اس د‏ی فوج نو‏‏ں قیام مقام اُتے اک انضباطی جنگ لڑنا نئيں آندا کیونجے اس د‏ی فوج بیشتر اکثر امازیغ قبائلیاں اُتے مشتمل سی جو اس انداز لڑائی تو‏ں غافل سن -

حضرت عبداللہ بن سعد بن ابی السرح‎ () اس مشورے اُتے عمل کردے ہوئے سبیطلہ آ پہنچے- کوتوال گریگوری اپنی رومی و افریقی فوج سمیت اپنی دار الحکومت دے دفاع دے لئی آ پہنچا- حضرت عبداللہ ابن زبیر () نے حالات نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے مشورہ دتا کہ کچھ اعلیٰ معیار فوجیاں نو‏‏ں گھوڑےآں تے چھاونی د‏‏ی حفاظت کرنے دے لئی پِچھے بھیجیا جائے تاکہ بھاگنے دا راستہ کھلا رہے تے دن دے دوران طویل لڑائی دے ذریعے کوتوال گریگوری د‏‏ی فوج نو‏‏ں تھکا کر دوپہر یا شام دے وقت اک اُتے زور حملہ کیتا جائے- ایہ حکمت عملی کامیاب رہی-

شروع وچ عربی لڑائی جِنّی دیر تک جاری رکھ سکدے سن، رکھدے رہ‏ے، بعد وچ دوپہر دے اس وقت جدو‏ں اک نیزہ دا سایہ دو نیزےآں دے برابر ہويا، مسلماناں نے تازہ سپاہیاں د‏‏ی مدد تو‏ں تھکے تے پِچھے ہٹتے رومی و افریقی فوج اُتے تمام سمتاں تو‏ں حملہ آور ہوئے- انہاں حالات وچ امازیغ بھجے تے کوتوال گریگوری د‏‏ی فوج بکھر گئی- صرف کوتوال گریگوری، اعلیٰ افسران تے امازیغ شرفا و جاگیردار اپنے حفاظتی سپاہیاں دے نال ڈٹے رہ‏ے، لیکن اس حملے وچ ایہ سب مارے گئے تے جیت مسلماناں د‏‏ی ہوئی- کہندے نيں کہ حضرت عبداللہ ابن زبیر () نے خود کوتوال گریگوری نو‏‏ں میدان جنگ وچ ماریا سی-

عواقب و نتائج

 ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔