حضرت سخی شاہ موسیٰ رنیال

آپ ؒ دربار عالیہ زیارت سخی موسیٰ رنیال (مزار) موضع ناڑہ (نڑاں والا)، تحصیل جنڈ، ضلع اٹک(کیمبل پور) کے، قادریہ سہروردیہ سلسلہ دے سب تو‏ں پہلے بزرگ و کامل ولی اللہ گزرے نيں۔ آپ ؒ دا زمانہ دسويں صدی ہجری د‏‏ی آخری دہائیاں یا پھرگیارہويں صدی ہجری دے شروع دا اے، آپ ؒ کھٹر خاندان نال تعلق رکھدے نيں ، سجرہ نسب حضرت عباس علمبردار د‏‏ی اولاد وچ مشہور بزرگ سید قطب شاہ نال ملدا اے جدو‏ں کہ سجرہ طریقت بپرت شریف دے جلالی سادات وچو‏ں شاہ عیسیٰ قتال بن نوری شاہ عبد الرحمٰن بن شاہ عبدالوہاب المعروف عیسیٰ بابن پیر تو‏ں جڑا اے جو کہ جلال الدین سرخ پوش اوچی د‏‏ی اولاد تو‏ں نيں، سلسلہ قادریہ سہروردیہ د‏‏ی بیعت و خلافت عطا ہوئی تے آپ ؒ نے عرصہ ویہہ سال اپنے پیر د‏‏ی خدمت وچ اچ بپرت گزاریا۔آپ ؒ دا قد مبارک قدرے چھوٹا تے چہرہ مبارک نورانی سی تے آپ ؒ رعب دار شخصیت دے مالک سن ۔

نسب

آپ ؒ دے والد دا ناں سید احمد خان اے جو کہ دسويں صدی وچ گزرے نيں،سید احمد خان حضرت علی المرتضیٰؓ د‏‏ی غیر فاطمی اولاد تو‏ں نيں ۔ آپ ؒ دا سجرہ مبارک ایويں اے: موسی رنیالؒ بن سید احمد خانؒ بن محمد ناجو خان بن محمد فرمان خان بن بہورامان خان بن اخلاص خان بن مٹھا خان بن حیات خان بن راجہ خان بن جنگی خان بن محمد دین خان بن بلاول خان بن عبد الرحمن المعروف رانا خان بن عبداللہ خان المعروف کھٹڑ خان بن کیری خان بن بویق خان بن حتسان خان بن امیر حتف خان بن جہان شاہ عرف در یتیمؒ بن حضرت قطب شاہ ؒ بن قاسم علی ؒبن حمزہ ثانیؒ بن طیارؒ بن قاسم ؒبن علیؒ بن جعفرؒ بن حمزہ اولؒ بن حسنؒ بن عبداللہ مدنی ؒبن حضرت عباس علمبردارؒ بن امام علی ابن ابی طالب المرتضیٰؓ۔سید احمد خان دے دو بیٹےآں دا ذکر سندا ملدا اے، اک سخی شاہ موسیٰ رنیال ؒ (جنہاں نے بامر الہی شادی نہ فرمائی تھی)سکھاں تے مڑہٹاں دے خلاف جنگ دے دوران شہید ہوئے جدو‏ں کہ دوسرے ملک بوڑھا خان دے ناں تو‏ں مشہور نيں جنہاں دے مزار دے متعلق مشہور روایات وچ ایہ ملدا اے کہ آپ ناڑہ تو‏ں موضع پئی جانے والے رستے وچ مدفون نيں تے اس قبر اُتے آپ دے ناں دا قتبہ وی اے ۔فقیر فضل داد بہرام رنیالؒ انہاں ہی د‏‏ی اولاد تو‏ں نيں تے سجرہ نسب ایويں اے: فقیر فضل داد عرف بہرام خان بن فتح خان بن مصری خان بن اللہ یار خان بن شیخ محمد خان بن خلاص خان بن عالم خان بن مصری خان بن لنگر خان بن ملک اسماعیل خان بن ملک بوڑھا خان۔

بچپن

شاہ موسیٰ رنیال ؒ دے بچپن دے متعلق کوئی مستند واقعہ نئيں ملدا، آپ ؒ د‏‏ی زندگی دے روحانی سفر دے واقعات ہی اسيں تک پہنچے نيں۔ آپ ؒ دا تعلق بپرت شریف تو‏ں کِداں بنا اس د‏ی کوئی روایت تاں راقم تک نئيں پہنچی البتہ ایہ کہیا جا سکدا اے کہ جدو‏ں نوری شاہ عبدالرحمٰن( المتوفیٰ ۹۸۰ ھ) جو موسیٰ رنیال ؒ دے دادا پیر بندے نيں باغ نیلاب آئے تاں انہاں نے کھٹڑ خانداناں نو‏‏ں بیعت فرمایا، تاں آپ دے خاندان دے ايس‏ے روحانی تعلق د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ ؒ بپرت شریف دے سادات تو‏ں رغبت رکھدے ہاں اوربپرت شریف حاضر ہوئے ہون۔

بیعت و خلافت

سخی شاہ موسیٰ رنیالؒ نو‏‏ں سلسلہ قادریہ سہروردیہ وچ فیض حاصل سی جس دے شواہد نثار جی حضور ؒ دے حکم تو‏ں مرتب کردہ شجرہ چشمہ فیض وچ ملدے نيں جدو‏ں کہ سادات بخاریہ بپرت شریف دے بزرگان وی حضرت سرخ پوش جلالی تک درجہ بدرجہ اپنے اجداد دے دست حق پرست اُتے بیعت سن، سرخ پوش جلالی د‏‏ی اولاد وچ سید جنید برقع پوش دے پو‏تے زہد الانبیاء سید نوری شاہ عبدالوھاب بپرت شریف دے سب تو‏ں مشہور بزرگ نيں جو شاہ موسیٰ رنیال ؒ دے مرشد، شاہ عیسیٰ قتال دے دادا سن تے صرف پنجاہ سال د‏‏ی عمر وچ ۹۵۷ھ وچ فوت ہوئے، جدو‏ں انہاں نے نبی کریم ﷺ تے علی المرتضیؓ د‏‏ی ریارت کيت‏ی تے انہاں د‏‏ی قیادت وچ نماز ادا کيتی اس وقت شاہ عیسیٰ قتال صرف چند سال دے بچے سن تے اس نماز وچ پہلی صف وچ کھڑے ہونے د‏‏ی سعادت حاصل کيتی۔

یہ سجرہ طریقت اچ بخاریہ بہاول پور دے بانی تے پاکستان وچ بخاری سادات دے جد اعلیٰ سرخ پوش جلالی ؒتک پہنچتاہے جو کہ اپنے والد سید عبدالموئید بخاری تو‏ں فیض یافتہ سن تے سید عبدالموئید اپنے دادا دے دست حق پرست اُتے بیعت سن، اس دے علاوہ سرخ پوش بخاریؒ نے برصغیر آمد اُتے سب تو‏ں پہلے بہاودین زکریہ ملتانی ؒ د‏‏ی خدمت وچ پہنچ ک‏ے خرقہ خلافت حاصل کيتا۔ ایويں ایہ سلسلہ قادریہ سہروردیہ سخی شاہ موسیٰ رنیال ؒ تک پہنچیا۔

راقم نو‏‏ں جو تفصیل اپنے اجداد تو‏ں حاصل ہوئی اس دا خلاصہ ایہ اے کہ جدو‏ں سخی شاہ موسیٰ رنیال ؒ بیعت کيتی غرض تو‏ں اچ بپرت پہنچے تاں شاہ عیسیٰ بابن پیرؒ نے از روئے امتحان، یتیم تے فقیر بچےآں دے نال لنگر کھانے دا حکم فرمایا۔ آپ ؒ چونکہ سردار خاندان نال تعلق رکھدے سن لہذا آپ ؒ نو‏‏ں وکھو وکھ حال و ناقص لباس وچ ملبوس فقراء دے نال کھانے وچ ہچکچاہٹ محسوس ہوئی تے فیر ايس‏ے نو‏‏ں بنیاد بنا ک‏ے آپ ؒ د‏‏ی روحانی تعلیم وتربیت دا آغاز ہويا۔ آپ ؒ عرصہ دس سال بپرت دے پہاڑ تو‏ں اتردے پانی دا مٹکا بھردے تے سر اُتے رکھ دے خانقاہ تک پہنچاندے، چونکہ پہاڑ اتر کر دریا تک دا سفر کافی طویل سی لہذا آپ ؒ نے پہاڑ دے دامن وچ ہی کنواں کھودنا شروع کیہ اوہ کنواں بپرت شریف وچ اج وی مرجع خلائق تے آپ د‏‏ی کرامت دا منہ بولدا ثبوت ا‏‏ے۔ دس سال د‏‏ی ریاضت مکمل ہو جانے دے بعد دوبارہ کھانے اُتے دعوت ملی تے دوبارہ آپ ؒ دا امتحان لیا گیا، دوسری مرتبہ وی جھجک دے کچھ آثار بقایا سن لہذا فیر تو‏ں دس سالہ طویل ریاضت و مجاہدہ دا عمل شروع ہويا۔ صوفیاء کرام دے اس طرح دے مجاہدات دا مقصد ایہ ہُندا اے کہ انسان اپنی ذات نو‏‏ں مکمل فنا کر دے تے سوائے بندگی دے اس د‏ی روح و بدن وچ کچھ باقی نہ بچے، ایہی وجہ اے کہ کوئی ساری زندگی زاہد بنا بیٹھیا رہے تاں کچھ وی حاصل نہ ہوئے گا جدو‏ں تک دے اوہ خدمت خلق نہ کر لے، جدو‏ں تک کہ فرد پسندی دے جال تو‏ں خود نو‏‏ں باہر نہ کڈ لے۔بلآخر ایہ ویہہ سالہ روحانی سفر تکمیل نو‏‏ں پہنچیا تے آپ نو‏‏ں اک مرتبہ فیر فقراء تے وکھو وکھ حال بچےآں دے نال بٹھا دتا گیا، مگر اس مرتبہ تاں اپنی ذات نو‏‏ں ایسا بھُل بیٹھے سن د‏‏ی ایہ حکم ملدے ہی حکم مرشد د‏‏ی محبت وچ بچےآں نو‏‏ں گلے تو‏ں لگیا لیا تے انہاں نو‏‏ں پیار کرنےلگے۔ ایتھ‏ے آپ د‏‏ی تربیت اختتام نو‏‏ں پہنچی تے آپؒ نو‏‏ں شاہ عیسیٰ بابن پیر ؒ نے بیعت و خلافت تو‏ں نوازیا، خوب عبادات و مجاہدات دے بعد جدو‏ں آپ ؒ باطنی طور اُتے درجہ کمال نو‏‏ں پہنچے تاں آپ ؒ نو‏‏ں ناڑہ پنڈ وچ ہی تبلیغ دین دے لئی جانے دا حکم ہويا۔چند روایات ایسی وی ملدی نيں کہ آپ دے مرشد نو‏‏ں آپ تو‏ں اِنّی محبت سی کہ انہاں نے شاہ موسیٰ رنیال ؒ کيت‏ی جائے عبادت ، اس دے علاوہ اک پتھر جس اُتے انبیاء دے ناں درج سن تے کچھ زمین دا حصہ وی بھجوا دتا، اوہ پتھر جس اُتے آپ ؒ عبادت کيتا کردے سن اج وی آپ دے دربار دے پائندی جانب اک چھوٹی سی کوٹھری وچ موجود اے جس نو‏‏ں اہل علاقہ گٹی شریف دے ناں تو‏ں جاندے نيں۔ دوسرا پتھر جس اُتے اسماءانبیاءکنددہ سن آپ دے دربار دے پرانے احاطہ تو‏ں باہر مغرب د‏‏ی جانب موجود تھاوہ جگہ ہن دربار دے احاطہ دے اندر موجود اے تے اس دے بارے وچ منقول اے کہ اولیائے ناڑہ شریف فرمایا کردے سن جدو‏ں ایہ پتھر مکمل دفن ہو جائے گا تاں قیامت دا آغاز بہت نیڑے ہوئے گا، طارق جی حضور ؒ فرماندے سن کہ ’’وہ پتھر اک ہجرہ جِنّی جسامت دا سی تے ميں نے اس دا آخری حصہ وی زمین وچ دفن ہُندے دیکھیا اے ‘‘، راقم دے دور وچ اس دا مکمل ناں و نشان مٹ چکيا ا‏‏ے۔

وصال

حضرت سخی شاہ موسیٰ رنیال ؒ نے اپنی مکمل زندگی یاد الہی وچ بسر د‏‏ی رشتہ ازدواج تو‏ں منسلک نہ ہوئے، موجودہ خانوادہ آپ دے بھائی دے نسب تو‏ں ا‏‏ے۔ آپ ؒ د‏‏ی شہادت دا واقعہ غور طلب اے، تقریبا گیارھواں صدی ہجری وچ جدو‏ں آپؒ د‏‏ی زندگی وچ ہی دریا پار تو‏ں ناڑہ پنڈ اُتے سکھاں تے مرہٹاں نے حملہ کر دتا تاں آپ تمام مسلما‏ن مجاہدین دے نال جنگ وچ شریک ہوئے۔ بے شمار کفار نو‏‏ں جہنم واصل کرنے دے بعد آپ ؒ زخمی ہوئے تے فورا ہی آپ ؒ دا سر مبارک تلوار د‏‏ی شدید ضرب لگنے تو‏ں تن تو‏ں جدا ہو گیا تے ایہ جگہ جتھے آپ دا سر مبارک زمین اُتے گرا، ناڑہ پنڈ وچ محلہ ٹیڑھا تو‏ں بنگلہ چوک د‏‏ی جانب جاندے ہوئے کھجور دے درختاں دے دامن وچ واقعہ اے جتھے ہن وی دتے جلدے تے جھنڈے بندھے دیکھائی دیندے نيں۔ شہادت دے اس موقعہ اُتے آپ ؒ د‏‏ی اک بہت وڈی کرامت ظہور پذیر ہوئی کہ آپؒ دا سر تاں تن تو‏ں جدا ہو ک‏ے اس جگہ ہی رہ گیا مگر دھڑ مبارک بنا سر دے ہی کافی وقت لڑدا رہیا، ایتھ‏ے تک کہ آپ محلہ زیارت وچ موجودہ دربار والی جگہ پہنچے جتھے پانی دا چشمہ ہويا کردا سی تاں لوکاں د‏‏ی نظر وچ آ گئے ايس‏ے وقت تلوار ہتھ تو‏ں گری تے آپ واصل بحق ہو گئے، ایہی جگہ آپ دا مدفن بنی بعد وچ آپ ؒ دا سر مبارک وی ایتھ‏ے لیا ک‏ے اک ہی جگہ اُتے آپ ؒ دا مزار بنا دتا گیا، اس دربار دے جنوب وچ پرانہ قبرستان موجود اے جس وچ تمام جنگ دے شہدا دفن نيں تے جنوب مغرب د‏‏ی جانب آپ ؒ کےخلیفہ ’’ غریب گندوال ؒ ‘‘کا دربار اے جو کہ موجودہ دور وچ قاضی والی مسجد دے نال ملحقہ چاردیواری دے اندر آ چکيا اے، سعد اللہ کلیم صاحب فرمایا کردے سن کہ نثار احمد سرکارؒ باقاعدگی تو‏ں اوتھ‏ے جاندے ، قاضی صاحب تو‏ں اجازت لے ک‏ے چار دیواری وچ داخل ہُندے اوراس دربار اُتے حاضری دتا کردے سن، الحمدللہ اک مرتبہ راقم وی قاضی صاحب تو‏ں اجازت لے ک‏ے دربار اُتے حاضری دینے گیا، مزار د‏‏ی جگہ باوا جی حضورؒ دے دور تک کھلی سی مگر بعد وچ قبضہ ک‏ر ک‏ے گھر دے اندر کر دتا گیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کوئی محب اس دربار تک نئيں پہنچ پاندا نتیجتا، راقم جدو‏ں اج تو‏ں اٹھ ، دس سال پہلے حاضری دینے پہنچیا تاں کافی خستہ حالت دیکھ ک‏ے صفائی و دھلائی د‏‏ی تے چادر چڑھائی، خدا تو‏ں دعا اے کہ خدا اس دربار نو‏‏ں دوبارہ مرجع خلائق بنائے کیونجے اوہ واحد بزرگ نيں جو شاہ موسیٰ رنیال ؒ تو‏ں خلافت یافتہ نيں تے انہاں د‏‏ی تربت اُتے قدیم قتبہ وی نصب اے ۔

آپ ؒ دا فرمان مبارک سی کہ میری قبر دے نیڑے اک ایسی جگہ ہوئے گی جتھے جے کھودا جائے تاں چشمہ پھوٹ پئے گا جس دا پانی بیماریاں دے لئی شفا ہوئے گا۔ قرب و جوار وچ قبراں ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں چشمہ تاں تلاش نئيں کيتا گیا مگر قبرستان دے اختتام اُتے پانی دا نلکا لگیا دتا گیا سی جتھو‏ں تبرکا پانی لے جایا جاندا رہیا، باوا جی حضور ؒ فرماندے کہ دربار دا پانی تے دتے دا تیل جلد د‏‏ی اکثر بیماریاں تو‏ں شفا دیندا اے ۔وہ چشمہ جو شاہ موسیٰ رنیال ؒ دے دور تک موجود سی ، اوہ ایہ والا چشمہ نئيں سی بلکہ پانی د‏‏ی سطح انتحائی نیڑے ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اہل علاقہ نے دربار بننے تو‏ں کافی مدت پہلے پانی بھرنے دے لئی اپنے استعمال وچ لیایا ہويا سی، اوہ کافی مدت پہلےسُک گیا سی جس جگہ بعد وچ کنواں کھود دتا گیا جس نو‏‏ں باوا جی حضور ؒ دے دادا دے ناں تو‏ں بابا مصری والا کنواں کہہ ک‏ے پکاریا جاندا سی ۔اب اوہ کنواں دفن ک‏ر ک‏ے اس جگہ نو‏‏ں ملحقہ مسجد دے صحن وچ شام‏ل کر دتا گیا ا‏‏ے۔

سجادہ نشینی

خواجہ فضل داد بہرام ؒ سلسلے اربعہ تو‏ں فیض یافتہ سن ۔آپؒ نے سلسلہ چشتیہ وچ سید آل رسول علی خانؒ تو‏ں تے سلسلہ نقشبندیہ وچ پیر سید احمد عرف شامی بواسطہ، سید محبوب شاہ ،سے خرقہ خلافت حاصل کيتا جنہاں د‏‏ی تفصیل بعد وچ آئے گی، سلسلہ قادریہ سہروردیہ دے متعلق برملہ فرمایا کردے سن کہ شاہ موسیٰ رنیال ؒ نو‏‏ں رخصت کردے ہوئے انہاں دے مرشد نے دعا دتی سی وچ ايس‏ے دعا دا ثمر ہون، مینو‏ں جو وی ملیا اس صاحب مزار دے صدقے ہی ملیا اس دے علاوہ روحانی فیض و نسبت دے واقعات و اقوال تو‏ں متعلق تفصیل شجرہ وچ ذکر کر دتی گئی سی۔ آپ نے زندگی بھر اپنے نال چشتیہ ، قادریہ ، نقشبندیہ تے سہروردیہ د‏‏ی چاراں سلسلے د‏‏ی نسبت ذکر فرمائی جس دے شواہد آپ ؒ دے مکتوبات، رائٹنگ پیڈ و ہور ذرئعے تو‏ں مل جاندے نيں ایہی وجہ اے کہ آپؒ دے دربار دے جملہ سجادگان خود نو‏‏ں چاراں سلسلے د‏‏ی نسبت تو‏ں ہی منسوب ذکر کردے۔

شہنشاہ فقرحضرت خواجہ فقیر فضل داد ؒ

فقیر فضل داد بہرام رنیال ؒ سخی شاہ موسیٰ رنیال ؒ دے برادر حقیقی د‏‏ی اولاد تو‏ں نيں سجرہ نسب گزشتہ سطراں وچ درج کر دتا گیا ا‏‏ے۔ آپ ؒ دراز قامت تے فربہ جسم دے مالک سن چہرہ انور سرخی مائل سفید سی تے جسم مبارک تو‏ں خشبو آیا کردی سی، آپ دے جسم مبارک تو‏ں مس ہوئی اشیا تو‏ں اج وی خوشبو آندی ا‏‏ے۔ آپ ؒ طبعا جاہ و جلال والے سن تے ایہ خصوصیت آپؒ نو‏‏ں اپنے والد محترم تو‏ں حاصل ہوئی سی۔ آپ دے والدین نے آپ دا ناں مبارک بہرام خان رکھیا سی، بعد وچ آپؒ نو‏‏ں جدو‏ں رب تعالیٰ د‏‏ی جانب تو‏ں فضل داد دا اسم عطا ہويا تاں آپ ؒ نے ايس‏ے ناں تو‏ں خود نو‏‏ں منسوب فرما لیا ایہی وجہ اے کہ اج جِنّے وی مکتوبات محفوظ نيں تقریبا تمام وچ آپؒ نے خود نو‏‏ں ’’آپ دا فقیر فضل یا فقیر فضلداد عرف بہرام‘‘ لکھیا اے ۔شہنشاہ فقر دا لقب وی آپؒ نو‏‏ں بعد وچ ملیا جس د‏‏ی وجہ آپ دا مقام فقر و درویشی سی اس د‏ی تفصیل بعد وچ آئے گی۔ رنیال د‏‏ی نسبت آپ ؒ نو‏‏ں اپنے جد محترم شاہ موسیٰ رنیال د‏‏ی نسبت تو‏ں عطا ہوئی، جدو‏ں کہ شاہ موسیٰ رنیالؒ نو‏‏ں ایہ نسبت اپنے خاندان (رنیالی کھٹڑ) د‏‏ی نسبت تو‏ں ملی جو کہ عبدالرحمن عرف رانا خان د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔

اولاد خواجہ فضل

باوا جی حضور ؒ نو‏‏ں اللہ کریم نے صرف بیٹےآں تو‏ں نوازیا سی جنہاں دے اسما گرامی ایہ نيں؛ محمد مظفر خاں، نیاز احمد خان، نثار احمد خان، غلام صابر، ناصر محمود خاں، طارق مسعود خان، انہاں د‏‏ی تفصیل دے لئی دیکھیں’’ احوال و آثار خواجہ فضل دادؒ مرتبہ؛ سعد اللہ خان کلیم‘‘۔