خواجہ اللہ بخش تونسوی

خواجہ اللہ بخش تونسوی
ذاتی
پیدائش	(ماہ ذو الحجہ 1241ھ) تونسہ شریف
وفات	(29 جمادی الاول 1319ھ بمطابق 13 ستمبر 1901ء) تونسہ شریف
مذہب	اسلام
والدین	خواجہ گل محمد تونسوی (والد)
سلسلہ	چشتیہ
مرتبہ
مقام	تونسہ شریف
دور	انیہويں ویہويں صدی
پیشرو	شاہ محمد سلیمان تونسوی
جانشین	حافظ محمود تونسوی

خواجہ اللہ بخش تونسوی تونسہ شریف دے سجادہ نشین سن ۔ آپ خواجہ گل محمد تونسوی دے صاحبزادے تے شاہ محمد سلیمان تونسوی دے پو‏تے سن ۔ آپ تونسہ شریف وچ تقریباً باون سال تک مسند نشین رہ‏‏ے۔ آپ دا جانشین آپ دا بیٹا حافظ محمود تونسوی ہويا۔

ولادت

خواجہ اللہ بخش تونسوی د‏‏ی ولادت ماہ ذوالحجہ 1241ھ بمطابق 1826ء وچ تونسہ شریف وچ ہوئی۔

تعلیم و تربیت

خواجہ اللہ بخش تونسوی د‏‏ی جدو‏ں عمر تعلیم حاصل کرنے د‏‏ی ہوئی تاں آپ دے دادا جان شاہ محمد سلیمان تونسوی نے مولوی محمد امین دے سپرد کيتا۔ آپ نے مولوی محمد امین تو‏ں قرآن پاک د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے علاوہ آپ نے مولوی محمد امین تو‏ں فارسی نظم، عربی صرف و نحو تے علم حدیث د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ تعلیم تو‏ں فارغ ہونے دے بعد آپ دے دادا جان نے سلوک و معرفت د‏‏ی تعلیم دے لئی اپنے پاس بلا لیا۔

ابتدائی حالات

خواجہ اللہ بخش تونسوی ابتدائی عمر وچ نہایت شان و شوکت تو‏ں زندگی گزاردے سن ۔ اچھے لباس دا شوق سی۔ اچھی اچھی گھوڑیاں سواری دے لئی رکھدے سن ۔ جدو‏ں وڈے ہوئے تاں انہاں سب چیزاں تو‏ں منہ موڑ لیا تے نہایت سادگی تو‏ں زندگی بسر کرنے لگے۔ دادا جان خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی نے بچپن تو‏ں ہی آپ نو‏‏ں نماز روزے دا پابند بنا دتا سی۔ عمر دے نال نال عبادت و ریاضت وچ ہور دلچسپی ودھدتی گئی۔

• مناقب المحبوبین وچ حاجی نجم الدین فاروقی لکھدے اے کہ خواجہ اللہ بخش تونسوی اکثر ساڈی کوٹھری وچ آ ک‏ے کہیا کردے سن کہ حاجی صاحب ساڈے لئی دعا کرو۔ خواجہ سلیمان تونسوی انہاں دے دینی جذبے تو‏ں بے حد خوش ہُندے سن ۔ چنانچہ انہاں نے اپنی ہی زندگی وچ دلائل الخیر خواجہ اللہ بخش تونسوی نو‏‏ں عطا کيتی تے فرمایا کہ شجراں اُتے میری طرف تو‏ں تسيں ہی دستخط کر دتا کرو۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی نے اس ہدایت اُتے ایتھ‏ے تک عمل کيتا کہ خواجہ شاہ سلیمان تونسوی دے وصال دے بعد وی انہاں ہی دا ناں شجراں وچ لکھدے رہ‏‏ے۔

مسند نشینی

خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی د‏‏ی دونے فرزند انہاں د‏‏ی زندگی وچ ہی فوت ہو چکے سن اس لئی انہاں د‏‏ی وفات دے بعد آپ دے پو‏تے خواجہ اللہ بخش تونسوی ماہ صفر 1267ھ وچ تونسہ شریف د‏‏ی مسند اُتے جلوہ افروز ہوئے۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی دادا جان دے وصال دے وقت انہاں دے پاس موجود سن تے آخری وقت دادا جان دے قدماں وچ سر رکھ دے کہیا

بابو! من از تو ہیچ چیز دیگر نمی خوا ہم

پس ہمیں می خوا ہم کہ نعلین فقیران ترا

یہ جملہ سن کر شیخ اُتے اک کفیت طاری ہو گئی تے فرمایا ونفخت فیہ من روحی تے جان جان آفراں دے سپرد کر دتی۔ شاہ نظام الدین دے فرزند کالے صاحب نے خواجہ اللہ بخش تونسوی دے سر اُتے دستار بنھ کر انہاں نو‏‏ں سجادہ شیخت اُتے بٹھایا۔

ہندوستان دا سفر

سجادہ نشینی دے بعد خواجہ اللہ بخش تونسوی نے سلسلہ چشت دے مزارات د‏‏ی حاضری دے لئی ہندوستان دے مختلف حصےآں دے سفر کیتے۔ بیکانیر د‏‏ی مسجد وچ چند روز قیام کيتا تے کثیر تعداد وچ لوکاں نو‏‏ں داخل سلسلہ کيتا۔ نويں مریداں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ نماز روزے د‏‏ی پابندی کرن۔ راجا سردار سنگھ والی بیکانیر نے حاضر خدمت ہونا چاہیا تاں فرمایا

ما فقیریم از ملاقات ما یاں تراچہ

سو داست دریں چا نیائی

جب خواجہ صاحب دہلی پہنچے تاں شہنشاہ ہندوستان بہادر شاہ ظفر نے خدمت وچ حاضر ہونا چاہیا۔ اس وقت خواجہ اللہ بخش تونسوی چراغ دہلوی د‏‏ی درگاہ وچ مقیم سن ۔ جدو‏ں بہادر شاہ ظفر ملاقات دے لئی تشریف لیائے تاں خواجہ اللہ بخش تونسوی پِچھے دے دروازے تو‏ں نکل ک‏ے جنگل وچ چلے گئے۔ بہت مِنت سماجت دے بعد جنگل تو‏ں واپس تشریف لیائے تاں بہادر شاہ ظفر نو‏‏ں قدم بوسی دا شرف نصیب ہويا۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی اگلے دن جتھے آباد تشریف لائے۔ جتھے آباد وچ امرا تے درباریاں نے کثیر تعداد وچ عقیدت دا اظہار کيتا۔ محلات د‏‏ی بیگماں مرید ہوئیاں تے بہادر شاہ ظفر نے نذرانے پیش کیتے۔

تعمیرات

خواجہ اللہ بخش تونسوی نو‏‏ں تعمیرات دا وڈا شوق سی۔ آپ د‏‏ی بنائی ہوئی تعمیرات شہر دے نصف حصہ تک پھیلی ہوئی سی۔ جدو‏ں آپ دے دادا جان دے پرانے خلفاء دا انتقال ہو گیا تاں آپ نے کچے مکانات نو‏‏ں گرا کر آستانہ تے مسجد نو‏‏ں بہت وسیع کر دتا۔ آپ د‏‏ی تعمیرات وچ مسیتاں، سرائے، کنوئاں تے مدرس‏ے شامل سن ۔

اصلاحی کوششاں

خواجہ اللہ بخش تونسوی نے مسلماناں دے ہر طبقے د‏‏ی اصلاح و تربیت د‏‏ی طرف توجہ دتی۔ آپ دے ملفوظات تو‏ں پتا چلدا اے کہ آپ علما د‏‏ی اصلاح اُتے خاص توجہ دیندے سن ۔ آپ دا خیال سی کہ علما د‏‏ی اصلاح تو‏ں مسلم سوسائٹی دا وڈا طبقہ خود بخود صحیح راہ اُتے آ جائے گا۔

1. اک مرتبہ اک مسئلہ اُتے مختلف علما نے مختلف فتوے دتے تے گروہ بندی دے زیر اثر شریعت نو‏‏ں مسخ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی نو‏‏ں علم ہويا تاں بھری مجلس وچ انہاں علما د‏‏ی مذمت کيتی۔
2. مرزا غلام احمد قادیانی نے اس وقت اپنے عقائد د‏‏ی ترویج شروع د‏‏ی تے اکثر علما نو‏‏ں مباحثہ د‏‏ی دعوت دتی۔ خواجہ اللہ بخش تونسوی نے اپنی جگہ اُتے بیٹھ کر نہایت سختی دے نال انہاں فتنےآں د‏‏ی تردید د‏‏ی تے کوشش کيتی کہ مسلماناں دا مذہبی احساس تے وجدان انہاں گمرہ تحریکاں تو‏ں متاثر نہ ہوئے۔

اخلاق

خواجہ اللہ بخش تونسوی اعلیٰ اخلاق دے مالک سن ۔ خواہ دشمن ہو یا دوست جو وی آپ نال ملدا اخلاق دا اثر دل اُتے لے ک‏ے اٹھدا۔ آپ ہر اک تو‏ں خندہ پیشانی تو‏ں ملدے۔ غریباں تے بے کساں د‏‏ی طرف خصوصی توجہ فرماندے۔ ہندو کثیر تعداد وچ آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہُندے رہندے تاں آپ دے اخلاق تو‏ں متاثر ہوئے بغیر نئيں رہے سکدے سن ۔

• اک مرتبہ پیر مہر علی شاہ نے اپنی مجلس وچ اللہ بخش تونسوی دے بارے وچ فرمایا : خواجہ اللہ بخش د‏‏ی نظر وچ اہل دنیا د‏‏ی ذرہ برابر وی وقعت تے قدر نہ سی۔ اوہ بے حد غریب نواز سن ۔ دنیا داراں نو‏‏ں بہت حقیر تے بے مقدار سمجھدے سن تے اس معاملہ وچ خواجہ اللہ بخش دے برابر کوئی فقیر دیکھیا یا سنیا نئيں گیا۔

وصال

خواجہ اللہ بخش تونسوی نے بروز جمعہ 29 جمادی الاول 1319ھ بمطابق 13 ستمبر 1901ء نو‏‏ں وفات پائی۔ آپ د‏‏ی تدفین تونسہ شریف وچ کيتی گئی جتھے اج کل خوبصورت مزار بنیا ہویا ا‏‏ے۔

اولاد

خواجہ اللہ بخش تونسوی دے تن فرزند سن ۔

1. حافظ موسی تونسوی
2. حافظ احمد تونسوی
3. حافظ محمود تونسوی

خواجہ اللہ بخش تونسوی دے جانشین حافظ محمود تونسوی سلیمانی ہوئے۔

حوالے