خوارزم شاہی سلطنت
خوازم شاہی سلطنت (فارسی چ خوازم شاہیان) وسطی ایشیا تے ایران دی اک سنی مسلم بادشاہت سی جہڑی پہلے سلجوق سلطنت دے ماتحت سی تے 11ویں صدی عیسوی چ آزاد ہوگئی تے 1220ء چ منگولاں دی جارحیت تک قائم رہی ۔
جس وقت خوازمی سلطنت ابھر رہی سی اس وقت خلافت عباسیہ دا اقتدار زوال دے آخری کنارے تے سی ۔ سلطنت دے قیام دی حتمی تریخ واضع نئیں ، خوارزم 992ء توں 1041ء تک سلطنت غزنویہ دا صوبہ سی ۔
جد اعلی
[سودھو]سنہ 1077ء چ صوبہ خوارزم دی گورنری خوارزم شاہی خاندان دے جد اعلی انوشتگین دے ہتھ آگئی ، جہڑا سلجوقی سلطان دا غلام سی ۔ انوشتگین غیر معمولی ذہانت تے قابلیت دا مالک سی ۔ ۱۰٧٧ء وچ صوبے دی گورنری خوارزم شاہی خاندان دے جد اعلٰی انوشتگین دے ہتھ آگئی جو سلجوقی سلطان دا غلام سی۔ انوشتگین غیر معمولی ذہانت و قابلیت دا مالک سی۔ اس لئی سلجوقی سلطان اسنوں عزیز رکھدا سی۔ اس دا اک بیٹا قطب الدین محمد اول وی انہاں صلاحیتاں دا حامل سی۔ اس دی تعلیم و تربیت سلجوقی امرا دے درمیان وچ ہوئی سی اس لئی سلجوقیاں نے اسنوں اک صوبے دی حکومت سپرد کردتی سی جتھے اوہ نہایت محنت توں اپنے فرائض منصبی بجا لاندا سی۔ انوشتگین دی وفات دے بعد محمد نوں اس دی قابلیت دی بنیاد اُتے باپ دی جگہ دتی گئی جس نے اپنی کارگذاری و وفاداری توں سلطان سنجر دے مزاج وچ وڈا رسوخ حاصل کيتا۔ محمد دی وفات دے بعد اتنسر بن محمد اس دا جانشاں بنا جس نے صوبہ خوارزم وچ حکومت کیتی بنیاد رکھی۔ اتنسر دا لقب خوارزم سی جس دی بنیاد اُتے ایہ خوارزم شاہی سلطنت کہلائی۔
خوارزم شاہ
[سودھو]خوارزم شاہ
[سودھو]
ارسلان بن اتنسر
[سودھو]اتنسر دے انتقال دے بعد اس دا بیٹا ارسلان تخت نشین ہويا۔ اس نے اپنے بھائی نال دشمنی دی تے سلطان سنجر دی اطاعت و فرماں برداری دا اظہار کيتا۔ جس اُتے سلطان سنجر نے اسنوں خوارزم دی سند حکومت دے دی۔ اس دے بعد سلطان سنجر دے مخالف ترکان خطا نال جنگ کيتی لیکن کامیابی نہ ہوئی۔ اس دے کچھ عرصے بعد ارسلان دا انتقال ہوئے گیا۔
محمود بن ارسلان
[سودھو]ارسلان دے بعد اس دا بیٹا محمود خوارزمی تخت اُتے بیٹھیا۔ اوہ حالے کم سن سی اس لئی ماں اس دی طرف توں حکومت کرنے لگی لیکن ارسلان دے وڈے بیٹے علاؤ الدین تکش نوں ایہ ناگوار گزریا کہ اس دے ہُندے ہوئے چھوٹا بھائی حکومت کرے۔ اس نے بادشاہ خطا توں معافی منگی۔ بادشاہ خطا وی خوارزم دے لالچ وچ فوج لے کے محمود دے مقابلے دے لئی نکل کھڑا ہويا۔ اس مقابلے دے بعد محمود دی ماں گرفتار ہوئے گئی لیکن ترکان خطا نے علاؤ الدین دے نال کوئی وفاداری نہ دی تے اس دے خلاف فوج کشی کردتی۔ علاؤ الدین قلعہ بند ہوئے گیا تے بادشاہ خطا نوں نقصان اٹھانا پيا۔
علاؤ الدین تکش
[سودھو]582ھ وچ علاؤ الدین نے نیشا پور اُتے فوج کشی کی، اہل نیشا پور نے مدافعت دی جس اُتے علاؤ الدین دا محاصرہ ناکام ہوئے گیا تے اوہ خوارزم واپس آگیا۔ لیکن 583ھ وچ علاؤ الدین نے نیشا پور اُتے قبضہ کر ليا۔ اس دے بعد علاؤ الدین دا اپنے بھائی سلطان شاہ نے جھگڑا ہوئے گیا جو اقتدار دے لئی سی۔ علاؤ الدین نے آخری سلجوقی سلطان طغرل ثالث نوں وی قتل کر دتا۔ علاؤ الدین نے سلطان شاہ نوں کڈ دتا تے اوہ مرو چلا گیا۔ علاؤ الدین دا زیادہ وقت مخالفین نال جنگ وچ تے انہاں نوں قابو کرنے وچ گزریا۔ اس وچ آپس دی خانہ جنگیاں وی سن تے اوہ غوری و سلجوقی امرا توں وی بر سر پیکار رہیا۔ 596ھ وچ اس دا انتقال ہوئے گیا۔
محمد بن تکش خوارزم
[سودھو]علاؤ الدین دے بعد قطب الدین محمد تخت نشین ہويا تے اپنا لقب علاؤ الدین ثانی رکھیا۔ تخت نشینی دے بعد اپنے بھائی علی شاہ نوں اصفہان توں طلب کيتا تے خراسان دی حکومت عطا کيتی جس وچ اس دے بعد جانے دے بعد نیشا پور وچ ہندو شاہ بن ملک شاہ حکومت کردا سی۔ اس دی علاؤ الدین دے خاندان توں مخالفت چلی آ رہی سی۔ ہندو خان نے خراسان اُتے حملہ کر دتا۔ علاؤ الدین ثانی نے جعفر ترکی دے ماتحت اک فوج روانہ کيتی۔ ہندو خان بھج گیا تے غیاث الدین دے علاقے وچ پناہ لی جتھے اس دی وڈی آؤ بھگت ہوئی۔ جعفر ترکی نے مرو وچ داخل ہوکے ہندو خان دے اہل خانہ نوں خوارزم روانہ کيتا۔ محمد بن تکش علاؤ الدین ثانی دے تعلقات غوری خاندان نے کشیدہ چلدے رہے۔ فوج کشی وی ہوئی۔ جنگ دے نتائج وی کچھ بہتر نہ سن لیکن اس توں ودھ کے منگولاں دے حملے خطرناک ثابت ہوئے۔ محمد بن تکش نے اپنے عہد وچ غزنی اُتے وی قبضہ کر ليا تے ہمدان و جبل دے تمام علاقےآں اُتے قابض ہويا۔ منگولاں توں وی اس دی جنگ جاری رہی۔ 617ھ وچ اس دا انتقال ہوئے گیا۔
جلال الدین بنکرس
[سودھو]محمد بن تکش دے بعد اس دا بیٹا جلال الدین بنکرس ولی عہد بنیا۔ اس نے اپنے چھوٹے بھائی نوں ولی عہدی توں خارج کر دتا۔ منگول اس وقت خوارزم شاہی سلطنت دے تعاقب وچ سن تے ہر طرف تباہی و بربادی مچا رہے سن ۔ خوارزم دے دریائے طبرستان نوں عبور کر کے ماژندران اُتے حملہ کيتا تے اوتھے دے سب قلعےآں اُتے قبضہ کر ليا۔ جتھے جاندے تباہی و بربادی مچادیندے۔ انہاں دا ریلا مستقل بڑھدا چلا جا رہیا سی۔ منگولاں دے حملے دی تاب نہ لیا کے جلال الدین کوہستانی علاقے دی طرف نکل گیا لیکن جرائم پیشہ کرداں نے پکڑلیا تے اک دشمن نے 626ھ وچ قتل کر دتا۔ اس دے قتل دے نال ہی خوارزمی سلطنت دا خاتمہ ہوئے گیا۔
خوارزم شاہیاں
[سودھو]سلسلہ المامونی
[سودھو]اغوز ترکی
[سودھو]سلسلہ أنوش طگین
[سودھو]غیر سلسلہ
[سودھو]سلسلہ أنوش طگین
[سودھو]ناں
[سودھو]مشہور جغرافیہ دان ’یاقوت الحموی‘ (1179 توں 1229ء) دے مطابق ’خوارزم‘ 2 لفظاں دا مجموعہ اے: خوار+رزم، یعنی پکی ہوئی مچھلیاں دی اک وڈی مقدار جو ایتھے دے لوکاں دی عام خوراک اے۔ ہور محققاں نے اس لفظ دے اشتقاق توں ہور معنی تے مفہوم کڈے نيں۔ کچھ وی ہوئے مگر ایہ اک زبردست تے ہر حوالے توں اک ذرخیز علاقہ رہیا اے ‘۔
’نجم الدین کبریٰ‘، محمد ابن موسیٰ الخوارزمی، محمد ابن احمد، قطب الزماں، ابوبکر خوارزمی، ابل غازی بہادر، شیر محمد مونس ایہ کچھ ایداں دے ناں اے جنہاں نے اس خطے توں دنیا نوں ادب، فلسفے، تریخ، شاعری و ہور علمی شعبےآں دے نويں اسباق پڑھائے۔
اس دھرتی نوں ایہ وی اعزاز حاصل اے کہ ایہ البیرونی کيتی جائے پیدائش اے۔ البیرونی 973ء وچ پیدا ہوئے سن ۔ انہاں دی رگاں وچ شاید خون توں زیادہ جستجو بہندی سی۔ کھوج دا جنون سی۔ اوہ وڈے عالم، سائنسدان، تاریخدان، ریاضی دان تے زباناں دا ماہر سی۔
انہاں دی مادری بولی ’خوارزمین‘ سی، مگر اوہ ایرانی، عربی، یونانی، شامی، سنسکرت تے ہور زباناں دے وی ماہر سن ۔ اوہ کچھ عرصہ اپنی جنم بھومی خوارزم وچ قیام پذیر رہے، فیر ہندوستان وی آئے مگر زندگی دا وڈا حصہ غزنی وچ ہی گزاریا۔
انہاں دے متعدد تحقیقی کماں وچوں اک معروف تحقیقی کم کتاب ’الآثار الباقیہ عن القرون الخالیہ‘ اے جس وچ ازمنہ گزشتہ دے علمی آثاراں پر، کتاب دے 21 ابواب وچ وڈے ہی عالمانہ تے تحقیقانہ انداز وچ بحث کيتی گئی اے۔ اس وچ اوہ لکھدے نيں کہ ’خوارزم دے لوک پرشین (ایران) درخت دی اک شاخ ہیں‘۔ خوارزم، سیحون (دریائے آمو) تے جیحون (سیر دریا) دریاواں دا ڈیلٹائی علاقہ اے، بالکل ایداں دے جداں دریائے سندھ دا جنوبی سندھ ڈیلٹائی علاقہ اے۔ انہاں دونے دریاواں دے وچکار جو علاقہ اے اسنوں ’ماوراء النہر‘ کہیا جاندا اے۔
خوارزم شاہی سلطنت، وسط ایشیا تے ایران دی اک سُنّی مسلم سلطنت سی۔ ایہ پہلے سلجوقی سلطنت سی تے گیارہويں صدی وچ انہاں دا دور ’انوشتگین‘ (1077ء) دے گورنر بننے توں اختتام نوں پہنچیا، جو سلجوقی سلطان دا غلام سی۔ خوارزمی سلطنت اپنے وقت دے سفر دے نال پھلدی پھولدی رہی۔ ’ملک تاج الدین محمد‘، ملک جلال الدین خوارزم شاہ، ایل ارسلان، سلطان تکش، سلطان شاہ، یونس خان، ملک شاہ، علی شاہ، اس سلطنت دے اہم حاکم رہے۔ اسيں ہن اس سلطنت دے آخری 2 حکمراناں دا ذکر کردے نيں جو باپ بیٹے سن ۔
باپ یعنی ’سلطان علاؤالدین محمد بن تکش‘ دے دور وچ ہی تاتاریاں والا واقعہ ہويا سی۔ جس نے ایشیا دے پانیاں نوں سُرخ خون توں بھر دتا سی۔ اک وحشت سی جس نوں اس واقعے نے بے قابو کردتا۔ جس اگ دی چنگاری خوارزم وچ لگی سی اوہ پھیلدے پھیلدے جنوبی سندھ دے شہراں تک جا پہنچی سی۔
اس واقعے نوں ’طبقات ناصری‘ دا مصنف ’فتنہ تاتار‘ دا ناں دیندا اے، اوہ لکھدے نيں کہ ’سلطان محمد، قدر خان اُتے مکمل فتح حاصل کرچکيا سی کہ اچانک چنگیزی تاتاری دا فتنہ اُٹھ کھڑا ہويا جو آخرکار اس اسلامی سلطنت دی تباہی و بربادی دا باعث بنیا۔ چنگیز خان دا وڈا بیٹا توشی (جوجی) باپ دے حکم اُتے چین توں تاتاری لشکر کے عقب وچ آیا۔
ادھر سلطان محمد دا رخ وی اس طرف سی کہ اچانک دونے لشکراں وچ مڈبھیڑ ہوگئی۔ صبح توں شام تک جنگ جاری رہی۔ رات ہوئی تاں دونے لشکر میدانِ جنگ توں ہٹ گئے۔ دونے دے درمیان اک چھوٹی ندی حائل سی۔ رات نوں مغلاں نے اپنے کیمپ وچ زبردست اگ جلائی جس دے شعلے بلند ہوئے تے خود رات وچ ہی اوتھے توں چلے گئے۔
چنگیز خان
[سودھو]خوارزم شاہی سلطنت ایشیاء دی سب توں وڈی مملکت سی جس دی فرمانروائی سلطان محمد خوارزم شاہ دے پاس سی۔ سلطان محمد خوارزم شاہ جلال الدین خوارزم شاہ دے والد سن ۔ اُدھر انسانی تریخ دے سفاک کردار، رہتل انسانی توں نابلد چنگیز خان منگول، چین، تمخاج، ترکستان دی بالائی منطقاں تک رسائی دے بعد اگے دی جانب ودھنے دی تدبیر و سوچ بچار وچ لگیا سی۔ سلطان محمد خوارزم دی سلطنت و فرماں روائی توں قرب و جوار دی حکومتاں متاثر و مرعوب سن۔ اس کشش دا اسیر چنگیز خان وی سی۔ شان و عروج دے انہاں ایام وچ سلطان محمد خوارزم شاہ نے اک حکومتی وفد جس وچ اک بزرگ، عامل، سید بہاءالدین رازی وی شامل سن، چنگیز خان دے پاس بھیجیا۔ چنگیز خان سلطان محمد خوارزم شاہ دی جانب توں اس خیر سگالی اُتے نہایت ہی مسرور ہويا۔اپنے درباریاں نوں حاضر ہونے دا کہیا، اوہ اکٹھے ہوئے تاں انہاں نوں مخاطب کيتا کہ دیکھو میری بادشاہی و بزرگی اس اُچے پیمانے اُتے پہنچ گئی اے کہ اُس ملک دے بادشاہ نے میرے پاس سفیر بھیجے نيں کہ جتھے سورج ڈوبتا اے۔ چنگیز خان نے وی دونے مملکتاں دے درمیان دوستی تے تجارتی تعلقات دے استحکام دا پیغام بھیجیا۔
مورخین لکھدے نيں کہ چنگیز خان نے پہل کردے ہوئے پنج سو اُونٹاں اُتے مشتمل تجارتی قافلہ خوارزم روانہ کر دتا۔ سونا، چاندی، ریشم تے ہور قسم قسم دی نفیس و قیمتی چیزاں اُونٹاں اُتے لدی ہوئیاں سن۔ تجارتی قافلے وچ سفیر و تاجر وی شامل سن ۔ قافلہ سلطان تے خوارزم دی سلطنت وچ داخل ہويا۔ ”اترا“ کہ اک حاکم قدر خان جس دا ناں مورخین غاکر خان وی دسدے نيں۔ مال و دولت دیکھ کے اس دے دل وچ حرص پیدا ہويا تے اس نے قافلہ اگے ودھنے نہ دتا۔ سلطان خوارزم نوں اطلاع بھیجی کہ دراصل تجارتی قافلے دے ذریعے چنگیز خان اپنے جاسوس بھیج چکيا اے تے ایہ لوک مستوجب ہلاکت نيں۔
سلطان محمد خوارز م اس حریص دیاں گلاں وچ آکے ایويں گمراہ ہوگئے کہ بلا مزیدتحقیق دے قدر خان کوکارروائی کرنے دی اجازت دے دی۔جس نے بلا تامل انہاں سفیراں و تاجراں نوں قتل کر دتا۔ صرف اک ”ساربان“ زندہ بچ نکلنے وچ کامیاب ہويا۔ جس نے پہنچ کے چنگیز خان نوں اس خونریزی دی داستان سنیا دی۔ چنگیز خان نے انتقامی اقدام توں پہلے قدر خان دی حوالگی دا مطالبہ کر بھیجیا۔چاں کہ قدر خان دا خاندان حکومت تے فوج وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے موجود سن ۔ چناں چہ شاہ نے انہاں دی خفگی دے پیش نظر قدر خان دے حوالگی توں انکار کر دتا۔ ہن چنگیز خان اپنی وحشی تاتاری افواج دے نال سلطان خوارزم شاہ تے اس دی سلطنت دی اِٹ توں اِٹ بجانے دے لئی نکل کھڑا ہويا۔ جتھے پہنچکيا اوتھے زمین نوں ذات آدم توں پاک کردا۔ سمر قند، بخارا تے دوسرے منطقوںماں کشت و خون، پرت مار تے اسنوں تاراج کردا ہوئے ا مسلسل اگے بڑھدا گیا۔ خوارزم شاہی اُتے قیامت ٹُٹ پئی۔ سلطان محمد خوارزم دی افواج تاتاری لشکر کے سامنے بے بس ہوئے گئی ۔ سلطان اُتے تاتاریاں نوں ایسا خوف تاری ہويا کہ قر ایہ قریہ چھپدا پھردا رہیا۔ تے ايسے عالم وچ وفات پا گیا۔
سلطان محمد نے وی انہاں دی جنگی صلاحیتاں تے مردانگی دا مشاہدہ کرلیا سی۔ دل و دماغ اُتے انہاں دا خوف مسلط سی، اس لئی اوہ وی تعاقب کرنے دے بجائے اوتھے توں واپس چلا آیا تے آگے وی انہاں دے مقابلے توں گریزان رہیا۔ ایہی گل بعدازاں پیش آنے والی مشکلات دا سبب بنی۔ کچھ وقت دے بعد سلطان محمد خوارزم شاہ دے دماغ وچ ، چین نوں فتح کرنے دا سودا سما گیا۔ اس نے چنگیز خان تے اس دے لشکر کے حالات دی چھان بین دے لئی بہاالدین رازی نوں دوسرے لوکاں دے نال بطور سفیر چین بھیجیا۔
چنگیز خان نے اس دی خوب خاطر مدارت دی تے دوستی تے تجارتی تعلقات نوں فروغ دینے دی خواہش دا اظہار کيتا۔ فیر پانسو اونٹھاں دا قافلہ بھیجیا لیکن جدوں قافلہ سلطان محمد دی حدود وچ اترار پہنچیا تاں قدر خان نامی اک حاکم نے سفیراں تے تاجراں نوں ہلاک کرکے مال و اسباب سلطان دے پاس بھیج دتا۔ صرف اک ساربان بچ کر چنگیز خان دے دربار وچ پہنچ سکیا۔ اس بہے خون دا ردِعمل ایہ ہويا کہ حالات خوارزمی سلطنت دے ہتھ توں نکل گئے۔
’چنگیز نے اترار اُتے قبضہ کرکے قتل و غارت گری کيتی۔ فیر 616ھ دی عید قربان دے دن بخارا اُتے قبضہ کيتا۔ 617ھ وچ سمرقند نوں فتح کرلیا۔ حالات اِنّے بگڑدے چلے گئے کہ سلطان بھاگتا رہیا۔ آخر درہ قیثہ وچ مقابلہ ہويا۔ سلطان نے شکست کھادی تے اپنے بیٹے جلال الدین منکبرنی دے نال بحیرہ قزوین (بحیرہ خضر) دے اک جزیرے اُتے چھپ گیا۔ سلطان اُتے تاتاری وحشتون دا اِنّا شدید اثر ہويا کہ اس دے معدے نے کم کرنا چھڈ دتا تے مالیخولیا دی بیماری نے جکڑ لیا تے نومبر 1220ء وچ اس دا انتقال ہوگیا۔‘
تاتاریاں دی یلغار توں جدوں سلطان بھاگتا فیر رہیا سی تب اس دا بیٹا جلال الدین وی اس دے نال سی۔ ايسے دوران خوارزم وچ اس دے بھائی ’قطب الدین‘ نوں تخت اُتے بٹھا دتا گیا سی، منہاج الدین جوزجانی تحریر کردے نيں کہ ’جلال الدین دی غیر حاضری وچ اس دے بھائی نوں تخت اُتے بٹھا دتا گیا سی۔ جلال الدین خاندانی سازشاں دے خوف توں خوارزم توں نکل کے غزنہ پہنچیا۔ جدوں چنگیز خان نوں اس گل دا علم ہويا تاں اس نے اپنے داماد ’فوتو قوتوین‘ (فیقونویان) نوں لشکر دے کے جلال الدین دے تعاقب وچ بھیجیا۔ لڑائی ہوئی تاں تاتاری شکست کھا گئے۔ چنگیز خان طالقان (خراسان) وچ سی۔ ایہ خبر سندے ہی اس نے اپنے لشکر دا رُخ غزنہ دی طرف موڑ دتا۔ سلطان جلال الدین خوفزدہ ہوکے پشاور دی طرف آیا جتھے جنگ ہوئی تے سلطان جلال الدین دریائے سندھ وچ کود گیا تے تیراں دی بارش وچ دریا پار کرگیا۔‘
اس توں اگے دے سفر وچ جوزجانی شاید ساڈی زیادہ مدد نئيں کر پاواں گے اس لئی سانوں ’تریخ جہان گشا‘ دے لکھاری ’علاؤالدین عطا ملک جوینی‘ دی مدد لینی ہوئے گی۔ اوہ لکھدے نيں کہ ’سلطان نے 500 گھڑ سواراں دے لشکر کے نال دریائے سندھ نوں پار کيتا۔ اس دے بعد اوہ نزدیکی جنگل وچ قیام پذیر رہیا تے بہت سارے جتھے انہاں توں آکے ملے تے اس دی فوج دی تعداد 34 ہزار تک پہنچ گئی۔ جدوں ایہ خبر چنگیز خان نوں ملی تاں اس نے حملے دے لئی لشکر بھیجیا۔ ایہ گل سن کر جلال الدین دہلی دی طرف روانہ ہويا۔ منگولاں نے کچھ فاصلے تک پِچھا کيتا مگر فیر واپس لوٹے تے راستے وچ پڑدے شہر ’ملکفور‘ (ریورٹی دے مطابق اوہ شہر راولپنڈی دے نزدیک جہلم ندی اُتے سی) نوں برباد کردے چلے گئے۔ خوارزم شاہ جدوں دہلی توں 100 میل تک آپہنچیا تاں اس نے شمس الدین التمش دی طرف اپنا ایلچی بھیجیا تے عارضی پناہ دے لئی درخواست کيتی۔ درخواست انتہائی ’فضیلت‘ دے نال نامنظور کيتی گئی تے ایلچی نوں قتل کردتا گیا۔ سلطان مایوس ہوکے واپس لُٹیا۔‘
سلطان جلال الدین نے 500 گھڑ سواراں دے لشکر کے نال دریائے سندھ نوں پار کيتا
ایتھے وچ جوزجانی دا اک جملہ ضرور مستعار لواں گا۔ اوہ لکھدے نيں کہ ’التمش نے جلال الدین دا رخ حسن تدبیر توں سندھ دی طرف موڑ دیا‘ تے اس حسن تدبیر دا نتیجہ قتل گیری، پرت کھسوٹ تے اگ دے شعلاں دے سوا کچھ نہ نکلیا سی۔ دہلی وچ پناہ نہ ملنے دی وجہ توں اوہ واپس لُٹیا تاں اُچ دے شہر نوں اگ لگاندا ہويا اوہ سیہون پہنچیا جتھے اک مہینے دے نیڑے قیام پذیر رہیا۔ چونکہ قباچہ دے مقررہ کردہ گورنر مقرر نے اس دے اگے ہتھیار ڈال دیے، سو اسنوں ايسے عہدے اُتے بحال رکھیا۔
بعدازاں اوہ جنوبی سندھ دی طرف نکل پيا۔ اس نے اپنی فوجی چھاؤنی دیبل تے شاہ کپور (دمریلہ) دے مشہور شہراں دے وچکار بنائی۔ اوہ ایتھے طویل عرصے تک ٹھہرا رہیا۔ اس وقت جنوب سندھ اُتے ’سومرا سرداروں‘ دا راج سی تے ’سنان الدین چنیسر‘ حاکم سی۔ اسنوں جدوں جلال الدین دے آنے دی خبر ملی تاں اوہ کشتیاں اُتے سوار ہوکے بھج نکلیا۔
ایہ سُن کر سلطان نے ’خس خان‘ نوں اک جری لشکر کے نال بھیجیا کہ اوہ اونٹھاں نوں لے کے اوتھے توں ’نہروالہ‘ (انہولواڑہ گجرات) اُتے حملہ کرے۔ انہولواڑہ توں واپسی اُتے گجرات دے شمالی علاقےآں نوں لوٹتے جلاندے پارینگر (ننگرپارکر کے شمال مشرق وچ اپنے زمانے دا مشہور شہر تے بندرگاہ) آپہنچے۔ اس مشہور بندرگاہ نوں وی پرت کر ویران کردتا۔ ایہ سارا لیکھا چوکھا جلال الدین خوارزم نے تقریباً ایتھے 2 برس رہ کے کيتا۔
کرمان تے فارس جانے توں پہلے اس نے دیبل (بنبھور) نوں لُٹیا تے اگ لگادی۔ ڈاکٹر ایم ایچ پنھور صاحب، ایف اے خان دی بنبھور دی کھدائی دی رپورٹ نوں سامنے رکھدے ہوئے تحریر کردے نيں کہ ’بارہويں تے تیرہويں صدی دے اس وحشی حملےآں نے بنبھور نوں برباد کرکے رکھ دتا۔ اس عالیشان تے ہنستے بستے شہر نوں خوارزم شاہ نے 1223ء وچ برباد کردتا۔ آثاراں دی کھدائی توں ایہ حقیقت سامنے آندی اے کہ بنبھور دی ہر گلی وچ جنگ ہوئی تے فیر اس شہر نوں اگ لگیا کر جلادتا گیا، ٹھیک اوداں ہی جداں جلال الدین نے سندھ دے تے کئی آبادیاں تے شہراں نوں برباد کيتا۔‘