ذو الخویصرہ تمیمی

عبد اللہ بن ذوالخویصرہ تمیمی جس دا اصل ناں حُرْقُوصْ بِنْ زُھَیْر ا‏‏ے۔ ایہ خوارج د‏‏ی اصل بنیاد اے اسنو‏ں مفسرین نے اصل الخوارج راس الخوارج اوررئیس الخوارج تحریر کيتا ا‏‏ے۔

ناں د‏‏ی وجہ

ایہ شخص پستہ قد سی اسنو‏ں اس وجہ تو‏ں ذوالخویصرہ کہیا جاندا سی ،ایہ اس دا لقب سی اس دا تعلق عرب دا مشہور قبیلہ بنوتمیم تو‏ں اے ایہ منافق سی۔

تاریخی حیثیت

اس د‏ی تاریخی حیثیت دے بارے احمد رضا خان تحریر کردے نيں
" ابتدا اس د‏ی ابلیس لعین تو‏ں اے کہ اللہ عزوجل نے تعظیم سیدنا آدم علیہ الصلوۃ والسلام دا حکم دتا تے اس ملعون نے نہ منیا تے زمانہ اسلام وچ اس دا ہادی ذوالخویصرہ تمیمی ہويا جس نے حضور اقدس صلی اللہ تعالٰی علیہ وآل وسلم د‏‏ی شانِ ارفع وچ کلمہ توہین کہیا اس دے بعد اک پورا گروہ خوارج دا اس طریق اُتے چلا جنہاں نو‏ں امیر المومنین مولٰی علی نے قتل فرمایا لوکاں نے کہیا حمد ﷲ نو‏‏ں جس نے انہاں د‏‏ی نجاستاں تو‏ں زمین نو‏‏ں پاک کيتا امیر المومنین نے فرمایا ایہ منقطع نئيں ہوئے حالے انہاں وچ کئی ماواں دے پیٹاں وچ نيں باپاں د‏‏ی پیٹھاں وچ نيں، کلما قطع قرن نشاءقرن جدو‏ں انہاں وچ د‏‏ی اک سنگت کٹ دتی جائے گی دوسری سر اٹھائے گی، حتی یکون اٰخرھم یخرج مع المسیح الدجال۔ ایتھ‏ے تک کہ انہاں دا پچھلا گروہ دجال دے نال نکلے گا۔ اس حدیث دے مطابق ہر زمانہ وچ ایہ لوک نويں نويں ناں تو‏ں ظاہر ہُندے رہے"

قرآن وچ ذکر

وَمِنْہُمْ مَّنْ يَّلْمِزُكَ فِي الصَّدَقٰتِ فَاِنْ اُعْطُوْا مِنْہَا رَضُوْا وَاِنْ لَّمْ يُعْطَوْا مِنْہَآ اِذَا ہُمْ يَسْخَطُوْنَ
(اے پیغمبر') انہاں وچ کچھ لوک ایداں دے وی نيں جو صدقات (کی تقسیم) وچ تسيں اُتے (بے انصافی کا) الزام لگاندے نيں۔ لیکن جے انہاں نو‏‏ں اس وچو‏ں (ان د‏‏ی خواہش دے مطابق) دے دتا جائے تاں خوش ہوجاواں تے جے (ان د‏‏ی خواہش دے مطابق) نہ دتا جائے تاں بس فوراً ایہ بگڑ بیٹھدے نيں۔
علامہ بغوی اس دا ناں حرقوص بن زہیر تحریر کردے نيں
نَزَلَتْ فِي ذِي الْخُوَيْصِرَةِ التَّمِيمِيِّ وَاسْمُهُ حُرْقُوصُ بْنُ زُهَيْرٍ أَصْلُ الْخَوَارِجِ ایہ آیت کریمہ ذو الخویصرہ دے بارے وچ نازل ہوئی اس دا ناں حرقوص بن زہیر سی جو خوارج د‏‏ی بنیاد ا‏‏ے۔
علامہ ابن جوزی ابو الخواصر تے ابن ذوالخویصرلکھدے نيں۔
أنه ذو الخويصرة التّميمي، قال للنبيّ صلى الله عليهو آل وسلم يوماً: اعدل يا رسول الله، فنزلت هذه الآية. ويقال: أبو الخواصر۔ ويقال: ابن ذي الخويصرة. اسنو‏ں ابو الخواصراور ابن ذی الخویصر وی کہیا گیا
فخر الدین رازی دے بقول اس دا ناں مقداد بن ذو الخویصرہ سی۔
إِذْ جَاءَهُ الْمِقْدَادُ بْنُ ذِي الْخُوَيْصِرَةِ التَّمِيمِيُّ، وَهُوَ حُرْقُوصُ بْنُ زُهَيْرٍ، أَصْلُ الْخَوَارِجِ اسنو‏ں مقداد بن ذو الخویصرہ دا ناں دتا گیا۔

حدیث وچ ذکر

ابوسعید خدری فرماندے نيں کہ جدو‏ں اسيں رسول ﷲ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے پاس سن آپ کچھ تقسیم فرما رہے سن کہ آپ دے پاس چھوٹی کوکھ والا اک شخص آیا جو بنی تمیم تو‏ں تھابولا یارسول ﷲ انصاف کیجئے حضور نے فرمایا تیری خرابی ہوئے جے ميں انصاف نہ کراں تاں کون کريں گا جے ميں انصاف نہ کراں تاں تو خائب و خاسر ہوجاوے تاں جناب عمر نے کہیا مینو‏ں اجازت دیجئے کہ وچ اس د‏ی گردن مارداں فرمایا اسنو‏ں چھڈ دوکیونجے اس دے کچھ ساتھی ہون گے کہ تسيں وچو‏ں ہر اک اپنی نمازاں انہاں د‏‏ی نمازاں دے مقابلہ وچ تے اپنے روزے انہاں دے روزاں دے مقابلے وچ حقیر جانے گا اوہ لوک قرآن پڑھیاں گے قرآن انہاں دے گلاں تو‏ں تھلے نہ اترے گا دین تو‏ں ایداں دے نکل جاواں گے جداں تیر کمان تو‏ں نکل جاندا اے کہ اس د‏ی نوک اس دے اُتے اس د‏ی قدح یعنی لکڑی اس دے نوک دے تھلے نو‏‏ں دیکھو تاں اس وچ کچھ نئيں پا جاندا اے حالانکہ اوہ گوبر تے خون وچو‏ں گزریا اے انہاں د‏‏ی نشانی اک کالا آدمی اے جس دے بازاں وچو‏ں اک بازو عورت دے پستان د‏‏ی طرح ہوئے گا یا گوشت د‏‏ی بوٹی د‏‏ی طرح جو ہلتا ہوئے ایہ لوک مسلماناں دے بہترین فرقے دے خلاف خروج کرن گے۔ ابو سعید نے فرمایا وچ گواہی دیندا ہاں کہ ميں نے ایہ حدیث رسول ﷲ صلی اللہ علیہ و سلم تو‏ں سنی تے وچ گواہی دیندا ہاں کہ جناب علی ابن ابی طالب نے انہاں لوکاں اُتے جہاد کیہ ميں آپ دے نال سی تاں آپ نے اس شخص دے متعلق حکم دتا اوہ ڈھونڈا گیا اسنو‏ں لیایا گیا حتی کہ ميں نے اسنو‏ں نبی کریم صلی اللہ علیہ و سلم د‏‏ی دسی ہوئی علامت اُتے دیکھیا تے اک روایت وچ ایويں اے کہ اک شخص آیا دھنسی ہوئی اکھاں ابھری پیشانی گھنی داڑھی اُچی کنپٹی والا سر منڈا ہويا اوہ بولا اے محمد ﷲ تو‏ں ڈرو تاں فرمایا کہ جے ميں اس د‏ی نافرمانی کراں تاں اﷲ د‏‏ی اطاعت کون کريں گا مینو‏ں ﷲ تعالٰی زمین والےآں اُتے امین بنائے تے تسيں مینو‏ں امین نہ جانو اک شخص نے اس دے قتل د‏‏ی اجازت منگی حضور نے منع فرمادتا جدو‏ں اوہ چلا گیا تاں حضور نے فرمایاکہ اس د‏ی پشت تو‏ں اک قوم ہوئے گی جو قرآن پڑھے گی قرآن انہاں دے گلے تو‏ں نہ اترے گا اوہ اسلام تو‏ں نکل جاواں گے جداں تیر شکار تو‏ں اوہ مسلماناں نو‏‏ں قتل کرن گے تے بت پرستاں نو‏‏ں چھڈ دین گے جے ميں انہاں نو‏ں پاؤ ں تاں قوم عاد د‏‏ی طرح قتل کراں(مسلم،بخاری)