انقلاب سفید
سفید انقلاب ( ) یا شاہ تے عوام انقلاب ( فارسی: انقلاب شاه و مردم ) ایران وچ اصلاحات دا اک دور رس سلسلہ سی جو 1963 وچ شاہ ، محمد رضا پہلوی نے شروع کيتا سی جو 1979 تک جاری رہیا۔ انہاں نے اس پروگرام وچ اصلاح دی جو خاص طور اُتے انہاں طبقات نوں کمزور کرنے دے لئی بنایا گیا سی جنہاں نے روايتی نظام دی تائید کيتی۔ اس وچ متعدد عناصر شامل نيں ، جنہاں وچ زمینی اصلاحات ، زمین اصلاحات دے لئے مالی اعانت دے لئی کچھ سرکاری فیکٹریاں دی فروخت ، توسیعات سڑک ، ریل تے ہوائی نیٹ ورک دی تعمیر ، متعدد ڈیم تے آب پاشی دے منصوبے ، ملیریا ورگی بیماریاں دے خاتمے شامل نيں۔ ، صنعتی نمو دی حوصلہ افزائی تے تعاون ، خواتین دے آزادانہ حقوق ، جنگلات تے چراگاہاں دا قومیانہ ، پینڈو وکھ تھلگ علاقےآں دے لئی خواندگی تے ہیلتھ کور دا قیام ، تے صنعت وچ مزدوراں دے لئی منافع دی تقسیم دی اسکیماں دا ادارہ۔ 1960 تے 1970 دی دہائی وچ ، شاہ نے اک ہور آزاد خارجہ پالیسی تیار کرنے دی کوشش کيتی تے سوویت یونین تے مشرقی یورپی ملکاں دے نال کاروباری تعلقات قائم کیتے۔ اس دے بعد دی دہائیاں وچ ، ایرانیاں دے لئی فی کس آمدنی وچ بہت زیادہ اضافہ ہويا ، تے تیل دی آمدنی نے صنعتی ترقیاتی منصوبےآں دے لئی ریاستی فنڈ وچ بے حد اضافہ کيتا۔ [۱]
شاہ نے جدید انقلاب دی جانب اک قدم دے طور اُتے سفید انقلاب دی تشہیر دی ، لیکن اس وچ کوئی شبہ نئيں اے کہ انہاں دا سیاسی مقصد وی سی۔ سفید انقلاب (پہلوی خاندان نوں جائز قرار دینے دے لئی اک ناں جس دی وجہ ایہ خون بہہ رہیا تھا) اک ذریعہ سی۔ سفید انقلاب دے آغاز دی اک وجہ ایہ سی کہ شاہ نے زمینداراں دے اثر نوں ختم کرنے تے کساناں تے مزدور طبقے وچ تعاون دا اک نواں اڈہ بنانے دی امید دی سی۔ [۲][۳] اس پروگرام دا زیادہ تر حصہ ایران دے کساناں دی طرف سی ، جو شاہ نوں امید دی جارہی سی کہ اتحادی دی حیثیت توں ودھدی ہوئی مخالفت کرنے والے متوسط طبقے دے خطرے نوں ناکام بناسکے۔ اس طرح ایران وچ وائٹ انقلاب نے اُتے توں اصلاحات لیانے تے روايتی طاقت دے نمونےآں نوں محفوظ کرنے دی اک نويں کوشش کيتی نمائندگی کيتی۔ زمینی اصلاح دے ذریعے ، سفید انقلاب دے جوہر ، شاہ نے پینڈو علاقےآں وچ کساناں دے نال اتحاد کرنے دی امید دی ، تے شہر وچ اشرافیہ دے نال اپنے تعلقات منقطع کرنے دی امید کيتی۔
وائٹ انقلاب نوں قانونی حیثیت دینے دے لئی ، شاہ نے 1963 دے اوائل وچ قومی ریفرنڈم دا مطالبہ کيتا جس وچ 5،598،711 افراد نے اصلاحات دے حق وچ ووٹ دتا ، تے 4،115 نے اصلاحات دے خلاف ووٹ دتا۔ [۴] شاہ نوں جس چیز دی توقع نئيں سی اوہ ایہ سی کہ سفید انقلاب نويں سماجی تناؤ دا باعث بنے گا جس نے شاہ نوں بوہت سارے مسائل پیدا کرنے وچ مدد فراہم دی سی۔ زمینی اصلاح نے کساناں نوں حکومت توں اتحاد کرنے دے بجائے آزاد کساناں تے بے زمین مزدوراں دی اک وڈی تعداد تیار کيتی جو شاہ توں وفاداری دا کوئی احساس نئيں رکھدے ، ڈھیلے سیاسی توپ بن گئے۔ جداں کہ ایروند ابراہیمیان نے لکھیا اے کہ ، "سفید انقلاب اک سرخ انقلاب نوں پیش کرنے دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ اس دے بجائے ، اس نے اسلامی انقلاب دی راہ ہموار کردتی۔ " [۵] اگرچہ وائٹ انقلاب نے ایران دی معاشی تے تکنیکی ترقی وچ اہم کردار ادا کيتا ، لیکن زمینی اصلاحات دے کچھ پروگراماں دی ناکامی تے جمہوری اصلاحات دی جزوی کمی ، ہور پادریاں تے جاوید اشرافیہ دی طرف توں وائٹ انقلاب دے خلاف شدید دشمنی دا نتیجہ بالآخر معاون ثابت ہوئے گا۔ شاہ دے زوال تے 1979 وچ ایرانی انقلاب دی طرف۔ [۶]
اصلاحات
[سودھو]محمد رضا شاہ نے معاشی تے معاشرتی اصلاحات دے ذریعے ایرانی معاشرے دا عدم متنازع نو تخلیق ہونے دا ارادہ کيتا سی ، اس دا آخری طویل مدتی مقصد ایران نوں عالمی معاشی تے صنعتی طاقت وچ تبدیل کرنا سی۔ شاہ نے مزدوراں دے لئی منافع دی تقسیم جداں معاشی تصورات متعارف کروائے تے حکومت کیتی مالی اعانت توں چلنے والے بھاری صنعت دے وڈے منصوبےآں ، ہور جنگلات تے چراگاہاں دے قومیانے دی شروعات کيتی۔ اُتے ، سب توں اہم زمینی اصلاحات دے پروگرام سن جنہاں نے دیکھیا کہ ایران دے روايتی لینڈلیٹ اشرافیہ اپنا اثر و رسوخ تے اقتدار توں محروم ہوجاندے نيں۔نتیجے دے طور اُتے ایران دے تقریبا 90 فیصد مزارعے زمین دے مالک بن گئے.
سماجی طور اُتے ، اس پلیٹ فارم نے خواتین نوں زیادہ توں زیادہ حقوق دتے تے خاص طور اُتے پینڈو علاقےآں وچ خواتین نوں تعلیم وچ رقم کيتی۔ اک خواندگی کور قائم کيتا گیا ، جس دے تحت نوجواناں نوں پنڈ دے خواندگی استاداں دی حیثیت توں کم کرکے اپنی لازمی فوجی خدمات نوں پورا کرنے دی اجازت ملی۔
سفید انقلاب وچ 19 عنصر شامل سن جو 16 سال دی مدت وچ متعارف ہوئے سن ، پہلے 6 جنوری ، 1963 نوں متعارف کرایا گیا سی ، تے 26 جنوری 1963 نوں قومی ریفرنڈم وچ ڈال دتا گیا سی۔
- لینڈ ریفارمز پروگرام تے "جاگیرداری" نوں ختم کرنا : حکومت نے ایرانی لینڈ ریفارم دے دوران جاگیرداراں توں جاگیرداراں توں ایہ قیمت مناسب قیمت سمجھی تے اسنوں بازار دی قیمت توں 30 فیصد توں کم اُتے کساناں نوں فروخت کيتا ، اس قرض دے نال بوہت گھٹ شرح سود اُتے 25 سال توں زیادہ دی ادائیگی۔ اس توں 15 لکھ کسان خانداناں ، جو کدی غلاماں توں تھوڑا زیادہ رہ چکے سن ، انہاں زمیناں دا مالک بن سکے جو اوہ اپنی ساری زندگی کاشت کردے رہے نيں۔ اس گل نوں دیکھدے ہوئے کہ اک کسان کنبے دی اوسط سائز 5 سی ، زمینی اصلاحات پروگرام نے تقریبا 9 ملین افراد ، یا ایران دی 40٪ آبادی نوں آزادی دلائی۔
- جنگلات تے چراگاہاں نوں قومی بنانا [۷] : نہ صرف قومی وسائل دے تحفظ تے جنگلات تے چراگاہاں دی تباہی نوں روکنے دے لئی ، بلکہ انہاں وچ ہور ترقی تے کاشت دے ل Many بوہت سارے اقدامات متعارف کروائے گئے سن ۔ 26 علاقےآں وچ 9 لکھ توں زیادہ درخت لگائے گئے سن ، جس توں 70،000 ایکڑ (280) پیدا ہوئے سن کلومیٹر) شہراں دے آس پاس تے اہم شاہراہاں دی سرحداں اُتے "گرین بیلٹس"۔
- حکومت دے زیر ملکیت کاروباری ادارےآں دی نجکاری ، عوام تے پرانے جاگیرداراں نوں مینوفیکچرنگ پلانٹس تے فیکٹریاں وچ حصص فروخت کرنا ، اس طرح فیکٹری مالکان دا اک نواں طبقہ پیدا ہويا جو ہن ملک نوں صنعتی بنانے وچ مددگار ثابت ہوسکدے نيں۔
- نجی شعبے دے کاروباری ادارےآں وچ صنعتی کارکناں دے لئی منافع دا اشتراک ، فیکٹری دے کارکناں تے ملازمین نوں انہاں جگہاں دے خالص منافع وچ 20 فیصد حصہ دینا تے اعلیٰ پیداوری یا اخراجات وچ کمی دی بنیاد اُتے بونس حاصل کرنا۔
- خواتین نوں ووٹ ڈالنے دے حق وچ توسیع ، جو پہلے اس حق توں لطف اندوز نئيں ہوئے سن ۔ اس اقدام اُتے کچھ پادریاں نے تنقید دی سی۔
- لٹریسی کور دی تشکیل ، تاکہ اوہ لوک جنہاں دے پاس ہائی اسکول ڈپلوما سی تے انہاں نوں اپنے ملک دی خدمت کرنے دی ضرورت سی کیونجے فوجی گااں وچ ناخواندگی دا مقابلہ کر کے ایسا کرسکدے نيں۔ 1963 وچ تقریبا 2/3 آبادی ناخواندہ سی ، 1/3 بنیادی طور اُتے راجگڑھ تہران وچ پائی گئ۔
- ایران دے دیہات تے پینڈو علاقےآں وچ عوامی صحت دی دیکھ بھال وچ توسیع دے لئی ہیلتھ کور دا قیام ۔ 3 سالاں وچ ، تقریبا 4 4،500 طبی گروپاں نوں تربیت دتی گئی۔ کور دے ذریعہ تقریبا 10 10 ملین مقدمات دا علاج کيتا گیا۔
- پنڈ والےآں نوں کاشتکاری تے مویشی پالنے دے جدید طریقے تے تکنیک سکھانے دے لئی تعمیر نو تے ترقیاتی کور دا قیام ۔ 1964 توں 1970 دے درمیان زرعی پیداوار وچ ٹنج وچ 80٪ تے قیمت وچ 67 فیصد اضافہ ہويا۔
- مکانات اکوئٹی دی تشکیل جتھے پنڈ دے 5 بزرگ منتخب ہون گے ، 3 سال دی مدت دے لئی ، معمولی جرائم تے تنازعات نوں حل کرنے وچ مدد دے لئی ثالث دی حیثیت توں کم کرن گے۔ 1977 تک ملک بھر دے 19،000 توں زیادہ دیہاتاں وچ 10 ملین توں ودھ افراد دی خدمت کرنے والے 10،358 اکوئٹی دے مکانات سن ۔
- ایران دے محدود آبی وسائل توں تحفظ تے فائدہ اٹھانے دے لئی آبی وسائل نوں قومی بنانے ، منصوبےآں تے پالیسیاں دا تعارف۔ 1978 وچ بوہت سارے ڈیم بنائے گئے سن تے ہور پنج زیر تعمیر سن ۔ ایہ انہاں اقدامات دے نتیجے وچ سی کہ آبپاشی دے زیر زمین اراضی دا رقبہ 2 ملین ایکڑ (8،000) توں ودھ گیا کلومیٹر) ، 1968 وچ ، 1977 وچ 5.6 ملین ہوگئی۔
- تعمیر نو تے ترقیاتی کور دی مدد توں شہری تے پینڈو جدید تے تعمیر نو ۔ عوامی حماماں ، اسکولاں تے کتاباں خاناں دی تعمیر۔ پانی تے بجلی چلانے دے لئی واٹر پمپ تے بجلی دے جنریٹر لگائے جارہے نيں۔
- ڈڈیکٹک ریفارمز جس نے جدید دنیا وچ ضروریات زندگی دے مطابق ڈھالنے دے لئی نصاب نوں متنوع بنا کے تعلیم دے معیار نوں بہتر بنایا۔
- صنعتی کمپلیکس وچ مزدوراں دے اپنے حصص دے حصول جتھے انہاں نے 5 سال دی تریخ تے اس توں زیادہ عمر دے صنعتی یونٹاں نوں سرکاری کمپنیاں وچ تبدیل کرکے کم کيتا ، جتھے سرکاری ادارےآں وچ 99 فیصد تک حصص تے 49 فیصد دے حصص نجی کمپنیاں نوں پہلے اسٹیبلشمنٹ دے کارکناں نوں فروخت کرنے دے لئی تے فیر عام لوکاں نوں پیش کيتا جائے گا۔
- قیمتاں وچ استحکام تے غیر مناسب منافع بخش منافع دے خلاف مہم (1975)۔ فیکٹریاں تے وڈے چین اسٹورز دے مالکان اُتے بھاری جرمانہ عائد کيتا گیا ، جس وچوں کچھ نوں قید تے دوسرے دے لائسنس منسوخ کردتے گئے۔ کثیر الملکی غیر ملکی کمپنیاں اُتے پابندیاں عائد کردتی گئياں تے قیاس آرائی دے مقاصد دے لئی رکھے گئے ٹن سامان نوں ضبط کرلیا گیا تے صارفین نوں مقررہ قیمتاں اُتے فروخت کردتا گیا۔
- کنڈرگارٹن توں لے کے 14 سال تک دی عمر دے تمام بچےآں دے لئی مفت تے لازمی تعلیم تے روزانہ مفت کھانا۔ پرائمری اسکول سیکڑاں گائاں وچ تعمیر کیتے گئے سن جو پہلے نئيں سن ۔ 1978 وچ ، 25٪ ایرانیاں نے صرف سرکاری اسکولاں وچ داخلہ لیا سی۔ ايسے سال ایران دی یونیورسٹیاں وچ دونے جنساں دے 185،000 طلبا زیر تعلیم سن ۔ مذکورہ بالا دے علاوہ اک لکھ توں زیادہ طلباء بیرون ملک اپنی تعلیم حاصل کررہے سن ، انہاں وچوں 50،000 نے ریاستہائے متحدہ دے کالجاں تے یونیورسٹیاں وچ داخلہ لیا سی۔
- ضرورت مند ماؤں تے دو سال تک دے نوزائیدہ بچےآں دے لئی مفت کھانا ۔
- تمام ایرانیاں دے لئی سماجی تحفظ تے قومی انشورنس دا تعارف ۔ نیشنل انشورنس سسٹم نے ریٹائرمنٹ دے دوران 100٪ تک اجرت فراہم کيتی۔
- رہائشی پراپرٹیز کرایہ اُتے لینے یا خریدنے دی مستحکم تے معقول لاگت (1977) زمین دی قیمتاں تے مختلف قیاس آرائیاں اُتے کنٹرول رکھے گئے سن ۔
- بیوروکریسی دے اندر بدعنوانی دے خلاف لڑنے دے لئی اقدامات دا تعارف ۔ امپیریل انسپیکشن کمیشن دی بنیاد رکھی گئی سی ، جس وچ انتظامی ادارےآں دے نمائندےآں تے ثابت قدمی دے لوکاں اُتے مشتمل سی۔
نتائج
[سودھو]اصلاحات دے اس دور وچ اک معمولی صنعتی انقلاب آیا سی۔ بندرگاہ دی سہولیات نوں بہتر بنایا گیا ، ٹرانس ایرانی ریلوے نوں وسعت دتی گئی ، تے تہران تے صوبائی دارالحکومتاں نوں ملانے والی اہم سڑکاں ہموار ہوگئياں۔ بہت ساریاں چھوٹی فیکٹریاں نے کپڑے ، فوڈ پروسیسنگ ، سیمنٹ ، ٹائلاں ، کاغذ تے گھریلو سامان وچ مہارت حاصل کيتی۔ ٹیکسٹائل ، مشین ٹولز ، تے کار اسمبلی دے لئی وڈی فیکٹریاں وی کھولی گئياں۔ [۸] سفید انقلاب دے آغاز دے بعد تعلیمی ادارےآں وچ وی اضافہ ہويا۔ کنڈرگارٹن وچ داخلہ 13،300 توں ودھ کے 221،990، ابتدائی اسکول 1،640،000 توں 4،080،000، سیکنڈری اسکول 370،000 توں 741،000 تے کالج 24،885 توں 145،210 ہوئے گئے۔ نہ صرف نويں اسکول کھل رہے سن ، بلکہ اوہ تعلیم تے مذہبی تعلیم اُتے علمی کنٹرول نوں ختم کرنے دے لئی نويں تعلیمی پالیسیاں وی تشکیل دے رہے سن ۔ خواندگی کور نے خواندگی دی شرح نوں 26 توں ودھیا کر 42 فیصد کرنے وچ وی مدد کيتی۔ وائٹ انقلاب وچ خواتین دے حقوق وچ کچھ اصلاحات وی شامل سن۔ خواتین نوں ووٹ ڈالنے ، منتخب دفتر دے لئی انتخاب لڑنے تے وکیلاں تے بعد وچ ججاں دی حیثیت توں خدمات انجام دینے دا حق حاصل ہويا۔ خواتین دے لئی نکاح دی عمر وی پندرہ کردتی گئی سی۔ [۹]
یہ سچ سی کہ ایران نے وائٹ انقلاب دے مختلف سماجی پروگراماں توں ترقی کيتی سی ، لیکن ایہ اِنّا ہی سچ اے کہ ایران وچ مشرق وسطی وچ بچےآں دی اموات دی بدترین شرح تے ڈاکٹر مریضاں دا تناسب بدترین سی۔ اس وچ اعلیٰ درجے دی تعلیم حاصل کرنے والے لوکاں دی اک کم ترین فیصد وی سی۔ مثال دے طور اُتے ، بالغ آبادی دا 68 فیصد ہن وی ناخواندہ اے ، تے 60 فیصد بچےآں نے پرائمری اسکول مکمل نئيں کيتا۔ [۱۰]
مسائل
[سودھو]لینڈ ریفارم ، جو وائٹ انقلاب دی توجہ دا مرکز سی ، نے اوہی کيتا جو اس دا ارادہ سی ، رئیساں تے جاگیرداراں نوں کمزور کيتا۔ انہاں دی جگہ ، اگرچہ ، تجارتی کساناں دا اک نواں گروہ ابھریا ، تے پہلے بوہت سارے وڈے زمیندار خاندان ، جداں پہلوی خاندان ، انہاں تجارتی کساناں وچ خود نوں تزئین و آرائش کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ [۱۱] چھوٹے زمینداراں دی تیزی توں توسیع ہوئی ، لیکن مجموعی طور اُتے کساناں نے زمین حاصل نئيں کيتی۔ صرف پینڈو آبادی دے نصف حصے نوں ہی کوئی زمین ملی سی ، تے بوہت سارے لوکاں نے جو زمین وصول کيتی سی ، نے اپنے آپ نوں برقرار رکھنے دے لئی اِنّا وصول نئيں کيتا۔ [۱۲] وائٹ انقلاب دا نتیجہ ایہ ہويا کہ پینڈو آبادی نوں تن گروہاں وچ تقسیم کيتا جاسکدا اے: خوشحال کسان ، چھوٹے چھوٹے زمیندار تے دیہاندی مزدور۔ پہلا گروہ واحد گروپ سی جس نے واقعتا زمین اصلاحات توں فائدہ اٹھایا ، تے اس گروپ وچ سابق پنڈ دے ہیڈ مین ، بیلف ، تے کچھ سابق مکان مالک شامل سن ۔ دوسرے گروپ وچ حصہ داراں اُتے مشتمل سی جنھاں 10 ہیکٹر توں زیادہ اراضی نئيں ملی سی۔ انہاں لوکاں وچوں بیشتر نے ریاستی کوآپریٹیو وچ حصص دے عوض اپنی اراضی دا کاروبار ختم کيتا۔ آخری گروہ نوں بالکل وی زمین نئيں ملی ، تے اوہ فارم ہینڈ ، مزدور یا چرواہے دی حیثیت توں بچ گیا۔ انہاں وچوں بیشتر شہری مراکز وچ کم دے لئی ہجرت کرگئے۔ [۱۳]
1978 دے آخر وچ ، ایرانی کساناں وچ زمینی اصلاحات دے سلسلے وچ وڈے پیمانے اُتے عدم اطمینان ہويا سی جس دے بارے وچ سمجھیا جاندا سی کہ اوہ انہاں نوں بااختیار بناتے نيں۔ شاہ دی اصلاحات نے زراعت اُتے عظیم الشان غیر موثر صنعتاں نوں پامال کيتا جس توں کساناں وچ لاپرواہی دا احساس پیدا ہويا۔ بدانتظامی تے بدعنوانی دے نتیجے وچ زرعی ترقی دے لئی مختص بوہت سارے فنڈز دا ضیاع ہويا۔ شہراں وچ ہجرت دے نتیجے وچ پیداوار دے لحاظ توں اس دی طلب زیادہ تر ہوگئی۔ اگرچہ اصلاحات نے بوہت سارے کساناں نوں زمین دے مالکان وچ تبدیل کردتا ، اس نے ٹیکس ، بیج ، پانی تے سامان دی خریداری جداں اخراجات انہاں اُتے بجھ نئيں ڈالے جدوں اوہ زمینداراں دے لئی کم کردے سن ، جدوں کہ صحت تے تعلیم ورگی خدمات دا خاتمہ وی کيتا جاندا سی۔ روايتی نظام دے تحت زمینداراں دے ذریعہ انہاں دے لئی۔ امریکا توں زرعی درآمدات دی آمد نے وی کساناں دا مارکیٹ شیئر کم کردتا۔
تنقید
[سودھو]ابتدا وچ ، وائٹ انقلاب نوں اپنی زیادہ تر تنقید دو اہم گروہاں: مذہبی شخصیتاں، تے جاگیرداراں توں ملی۔ زمیندار زمین دی اصلاحات اُتے ناراض سن کیونجے انہاں دی زمین حکومت نے خریدی سی تے فیر چھوٹے پلاٹاں وچ شہریاں نوں کم قیمت اُتے فروخت کردتی سی۔ جدوں انہاں نے کساناں یا زمینی مزدوراں دے نال معاملہ کرنے دی گل کيتی تاں انہاں نے حکومت دے اختیار نوں کم کرنے دی وی تعریف نئيں کيتی۔
طاقتور شیعہ پیشوا انہاں اصلاحات اُتے وی ناراض سن جنھاں نے تعلیم تے خاندانی قانون دے دائراں وچ اپنی روايتی طاقتاں نوں ختم کردتا تے نال ہی پینڈو علاقےآں وچ اپنے سابقہ اثر و رسوخ نوں کم کردتا۔ اصلاحات توں گہری متاثرہ "پادریاں دے اعلیٰ عہدیدار دا اک وڈا حصہ زمینیہ دار خانداناں توں آیا اے " تے کرایاں دی غیر حاضری براہ راست پادریاں تے انہاں دے ادارےآں نوں چلی گئی۔ اک اندازے دے مطابق 10،000 دیہاتاں دے کرایے جنہاں دے کرایے وچ علمی اسٹیبلشمنٹ نوں مالی اعانت فراہم کرنے وچ مدد ملی۔ [۱۴]
اس گروپ یا زیادہ مناسب طور اُتے ، اوہ شخص جس نے سب توں زیادہ کھل دے سفید انقلاب دی مخالفت کيتی سی تے خود شاہ روح اللہ خمینی تھا ۔ اگرچہ ایران وچ پادری وائٹ انقلاب دے بوہت سارے پہلوآں ، جداں خواتین نوں مستحکم دینے تے سیکولر بلدیاتی انتخابات دے بل دے نال نال زمینی اصلاحات توں وی خوش نئيں سن ، لیکن مجموعی طور اُتے پادری سرگرمی توں احتجاج نئيں کر رہے سن ۔ دوسری طرف ، خمینی ، شیعیان دے پیشواواں دے روايتی کردار تے طریق کار توں شدید سوچ دا شکار نظر آندے نيں ، تے نويں اصلاحات تے شاہ دے خلاف سرگرم عمل اظہار خیال کردے نيں۔ جون 1963 وچ فیضیہ اسکول وچ اک تقریر وچ ، خمینی نے طلباء دے مظاہرےآں دے خلاف شاہ دی بے دردی دے خلاف اظہار خیال کيتا ، تے پہلی بار ، ایہ تقریر سی جس نے شاہ نوں بطور شخص حملہ کيتا۔ [۱۵] ایہ تقریر خمینی دی جلاوطنی دا باعث بنی ، لیکن ایران توں باہر ہونے دی وجہ توں خمینی دے احتجاج نوں روک نئيں سکيتا تے نہ ہی اس نے ایران دے اندر اس دے اثر و رسوخ نوں کمزور کيتا۔
خمینی نے انہاں اصلاحات دی دفعات اُتے وی حملہ کيتا جس توں ایران دی غیر مسلم اقلیت دے ممبراں نوں منتخب ہونے یا مقامی دفاتر وچ تقرری دی اجازت ہوئے گی۔
عاشورہ اُتے کچھ مہینےآں بعد ، خمینی نے ناراض تقریر کردے ہوئے شاہ کو"بدبخت دکھی آدمی" کہندے ہوئے حملہ کيتا۔ دو دن بعد ، 5 جون نوں ، خمینی نوں گرفتار کرلیا گیا۔ اس توں تن دن تک فسادات ہوئے تے کئی سو افراد ہلاک ہوگئے۔ فسادات نوں تقاریر تے تحریراں وچ اس وقت دے طور اُتے یاد کيتا جاندا سی جدوں فوج نے "15،000 توں کم ذبح نئيں کيتا تھا"۔ خمینی نوں اپریل 1964 وچ گھر وچ نظربند کرنے توں رہیا کيتا گیا سی لیکن اس نومبر وچ جلاوطنی بھیج دتا گیا سی۔
بعد وچ
[سودھو]فوری نتائج
[سودھو]شاہ نوں جس چیز دی توقع نئيں سی اوہ ایہ سی کہ وائٹ انقلاب نے نويں معاشرتی تناؤ دا باعث بنا جس دی وجہ توں شاہ بہت ساری پریشانیاں نوں پیدا کرنے وچ مدد فراہم کردا سی جنہاں توں شاہ بچنے دی کوشش کر رہے سن ۔ شاہ دی اصلاحات نے انہاں دو طبقات دے مشترکہ سائز نوں چار گنیا زیادہ کردتا جس نے ماضی وچ انہاں دی بادشاہت نوں سب توں زیادہ چیلینج دا سامنا کيتا سی ، یعنی دانشور تے شہری محنت کش طبقہ۔ شاہ دے بارے وچ انہاں دی ناراضگی اس وقت وی ودھ گئی جدوں اوہ ہن ایسی تنظیماں توں وکھ ہوگئے سن جو ماضی وچ انہاں دی نمائندگی کردیاں سن ، جداں سیاسی جماعتاں ، پیشہ ور انجمناں ، ٹریڈ یونیناں تے آزاد اخبارات۔ زمینی اصلاح نے کساناں نوں حکومت توں اتحاد کرنے دے بجائے آزاد کساناں تے بے زمین مزدوراں دی اک وڈی تعداد تیار کيتی جو شاہ توں وفاداری دا کوئی احساس نئيں رکھدے ، ڈھیلے سیاسی توپ بن گئے۔ بہت سارے عوام نے ودھدی ہوئی بدعنوان حکومت دے خلاف ناراضگی محسوس کيتی۔ مذہبی رہنماواں دے نال انہاں دی وفاداری ، جو عوام دی تقدیر دے بارے وچ زیادہ توں زیادہ فکرمند نظر آندے سن ، مستقل رہے یا بڑھدے ہی گئے۔ جداں کہ ایروند ابراہیمیان نے دسیا ، سفید انقلاب اک سرخ انقلاب نوں پیش کرنے دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ اس دے بجائے ، اس نے اسلامی انقلاب دی راہ ہموار کردتی۔ [۵]
وائٹ انقلاب دی معاشی " ٹرپل ڈاون " حکمت عملی وی مقصد دے مطابق کم نئيں کيتی۔ نظریہ طور اُتے ، اشرافیہ دے نال ملنے والا تیل دا پیسہ ملازمتاں تے کارخانےآں نوں بنانے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی ، آخر کار اوہ رقم تقسیم کردے سن ، لیکن اس دے بجائے دولت سب توں اُتے پھنس جاندی اے تے بہت ہی کم لوکاں دے ہتھوں وچ مرتکز ہُندی اے۔ [۱۶] انقلاب تے اس وچ ہونے والی اصلاحات دا سب توں اہم تے متعلقہ نتیجہ روح اللہ خمینی دی ودھدی ہوئی مقبولیت سی۔ حکومتی بدعنوانی دے بڑھدے ہوئے تاثرات تے سفید انقلاب دے ذریعے اصلاحات دے نفاذ دے نال ، خمینی شاہ دا اک واضح بولنے والا سیاسی دشمن بن گیا۔ خمینی دی فکر وچ تبدیلی دے لئی سفید انقلاب انقلاب دا حامل سی۔ اک بار جدوں خمینی نے ، مذہبی رہنماواں دے اک معزز ممبر دی حیثیت توں ، شاہ دی کھلے عام مخالفت کيتی تے اس دا تختہ پلٹنے دا مطالبہ کيتا تاں ، تمام مختلف پیشاں تے معاشی حیثیت دے لوک اسنوں پِچھے ہٹانے دے لئی اک شخصیت دے طور اُتے دیکھنے لگے۔ [۱۷]
طویل مدتی نتائج
[سودھو]اگرچہ وائٹ انقلاب نے ایران دی معاشی تے تکنیکی ترقی وچ اہم کردار ادا کيتا ، لیکن زمینی اصلاحات دے کچھ پروگراماں دی ناکامی تے جمہوری اصلاحات دی جزوی کمی ، ہور مذہبی پیشواواں تے جاگیرداراں دی طرف توں وائٹ انقلاب دے خلاف شدید دشمنی دا نتیجہ بالآخر معاون ثابت ہوئے گا۔ شاہ دے زوال تے 1979 وچ ایرانی انقلاب دی طرف۔ [۱۸]
ایہ وی دیکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ Abrahamian 2008
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "White Revolution (1961–1963) | Encyclopedia.com". https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/white-revolution-1961-1963. Retrieved on 2019-11-22.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Abrahamian 2008
- ↑ Abrahamian 2008
- ↑ Abrahamian 2008
- ↑ Siavoshi 1990
- ↑ Abrahamian 2008
- ↑ Mackey 1996
- ↑ Milani 1988
- ↑ Abrahamian 2008
- ↑ Milani 1988
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
کتابیات
[سودھو]- Mackey, Sandra (1996), The Iranians: Persia, Islam and the Soul of a Nation, Dutton
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Momen, Moojan (2004), "Conspiracies and Forgeries: the attack upon the Baha'i community in Iran", Persian Heritage, 9 (35): 27–29
- Sanasarian, Eliz (2000), Religious Minorities in Iran, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-77073-4
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
باہرلے جوڑ
[سودھو]- "White Revolution" (in Persian). The Cultural Foundation of Iranbanan. https://web.archive.org/web/20080411114955/http://www.iranbanan.com/PDFS/WhiteRevolution.pdf.