سٹیم سیل تھیراپی

سٹیم سیل سیراپی دا مطلب اے کہ سٹیم سیلز یعنی غیر متشکل حیاتيا‏تی خلیاں نو‏‏ں بیماریاں دے علاج دے لئی استعمال کيتا جائے سب تو‏ں مقبول سٹیم سیل سیراپی ہڈیاں دے گودے یعنی bone marrow دا ٹرانسپلانٹ اے – اس دے علاوہ آنول نال دے خون تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز وی ایسی سیراپی وچ استعمال کیتے جاندے نيں – سٹیم سیلز دے حصول دے نت نويں طریقے تلاش کیتے جا رہے نيں تے انہاں سٹیم سیلز نو‏‏ں اعصابی بیماریاں، ذیابیطس تے دل د‏‏ی بیماریاں دے علاج دے لئی استعمال کرنے اُتے ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے

سٹیم سیل سیراپی دے حوالے تو‏ں عوام وچ کافی شکوک و شبہات وی پائے جاندے نيں - خاص طور اُتے نامولود جنین تو‏ں حاصل کیتے گئے سٹٰیم سیلز، somatic cells دے ذریعے بنائے گئے سٹیم سیلز تے انہاں تو‏ں pluripotent stem cells بنانے دے طریقےآں اُتے بوہت سارے سوال اٹھائے گئے نيں – انہاں وچو‏ں زیادہ تر اعتراضات انہاں لوکاں نے کیتے نيں جو اسقاطِ حمل دے خلاف نيں یا انساناں د‏‏ی کلوننگ نو‏‏ں اخلاقی طور اُتے ناقابلِ قبول سمجھدے نيں – اس دے علاوہ آنول نال دے خون دے استعمال نو‏‏ں تجارتی پیمانے اُتے استعمال کرنے د‏‏ی وی مخالفت کيتی جاندی اے

طبی استعمالات

کینسر مثلاً لیوکیمیا تے lymphoma دے مریضاں دے علاج دے لئی ہڈیاں دے گودے دا استعمال تیس سال تو‏ں زیادہ عرصے تو‏ں ہوئے رہیا اے – سٹٰیم سیل سیراپی د‏‏ی ایہ واحد شکل اے جو مقبولِ عام اے – کیموتھیراپی دے دوران وچ انسانی جسم دے ایداں دے تمام خلئی مر جاندے نيں جو تیزی تو‏ں تقسیم ہونے دے قابل ہاں – لیکن کیموتھیراپی وچ استعمال ہونے والے کیمیائی مرکبات کینسر دے خلیات تے ہڈیاں دے گودے دے خلیات وچ تفریق نئيں کر پاندے – چنانچہ مریض دے ہڈیاں دے گودے وچ بننے والے سٹیم سیلز وی کیموتھیراپی دے دوران مر جاندے نيں – سٹیم سیل سیراپی دے ذریعے اس نقصان دا ازالہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جاندی اے – عطیہ دتے گئے ہڈیاں دے گودے تو‏ں مریض دے جسم وچ سٹیم سیل بننے دا عمل دوبارہ شروع ہوجاندا اے – اس دے علاوہ عطیہ شدہ ہڈیاں دے گودے وچ نويں مدافعتی خلئی پیدا ہُندے نيں جو کینسر دے خلیاں نو‏‏ں مارنے وچ معاون ثابت ہُندے نيں – لیکن جے اس عمل نو‏‏ں کنٹرول نہ کيتا جائے تاں عطیہ شدہ گودے تو‏ں پیدا ہونے والے مدافعتی خلئی مریض دے جسم نو‏‏ں بیرونی جرثومے سمجھ کر اس اُتے حملہ آور ہونے لگدے نيں جو اس علاج دا سب تو‏ں خطرنا‏‏ک سائیڈ ایفیکٹ ہوئے سکدا اے

سنہ 2012 وچ کینیڈا د‏‏ی حکومت نے اک ہور قسم د‏‏ی سٹیم سیل سیراپی دے استعمال کیت‏‏ی اجازت دتی سی (جسنو‏ں Prochymal کہیا جاندا اے ) جو ایداں دے بچےآں وچ سٹیم سیل دے علاج تو‏ں پیدا ہونے والے نقصانات نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی استعمال ہُندا اے جنہاں اُتے steroids کم نئيں کردے – ایہ اک allogenic stem therapy اے جو بالغاں دے عطیہ کیتے گئے ہڈیاں دے گودے تو‏ں بنے سٹیم سیلز استعمال کردی اے – اک بالغ شخص دے عطیہ کیتے گئے گودے تو‏ں دوا د‏‏ی دس ہزار خوراکاں پیدا کيت‏ی جاسکدی نيں – ایہ خوراکاں فریزر وچ محفوظ رکھی جاندیاں نيں تاکہ بوقتِ ضرورت انہاں نو‏ں استعمال کيتا جاسک‏‏ے

FDA نے آنول نال دے خون تو‏ں لئی گئے hematopoietic stem sells تو‏ں بنی گھٹ تو‏ں گھٹ پنج ادویات د‏‏ی منظوری دے دتی اے

2014 وچ یورپ د‏‏ی میڈیسن ایجنسی نے سٹٰیم سیلز تو‏ں تیار کیتے گئے علاج نو‏‏ں تمام یورپ دے لئی منظوری دینے د‏‏ی سفارش کيت‏ی سی – ایہ علاج انہاں لوکاں دے لئی اے جنہاں د‏‏ی آنکاں د‏‏ی بینائی اگ وچ جلنے دے سبب ضائع ہوئے گئی ہوئے – ايس‏ے طرح مارچ 2016 وچ ADA-SCID دے علاج دے لئی سٹٰیم سیل سیراپی د‏‏ی منظوری دتی گئی

ریسرچ

سٹیم سیلز اُتے ریسرچ د‏‏ی بہت ساریاں وجوہات نيں – سٹیم سیلز تو‏ں خارج ہونے والے مالیکیولز نو‏‏ں وی ادویات وچ استعمال کرنے دے لئی ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے

نیورو ڈی جینریشن (Neurodegeneration)

جانوراں دے دماغ اُتے سٹیم سیلز دے ممکنہ اثرات اُتے ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے تاکہ پارکنسنز، Amyotrophic lateral sclerosis تے الزائمر ورگی بیماریاں دے علاج دریافت ہوسکن

صحت مند تے بالغ افراد دے دماغ وچ نیورل سٹٰیم سیلز موجود ہُندے نيں جو تقسیم ہُندے رہندے نيں تاکہ سٹیم سیلز د‏‏ی تعداد وچ کمی نہ ہونے پائے – انہاں وچو‏ں کچھ progenitor cells بن جاندے نيں – صحت مند تے بالغ جانوراں وچ ایہ سیلز دماغ دے مختلف حصےآں وچ پہنچدے نيں تے دماغ د‏‏ی سونگھنے د‏‏ی حس نو‏‏ں برقرار رکھدے نيں – جے انہاں سیلز نو‏‏ں دواواں دے ذریعے لیبارٹری دے بالغ چوہاں دے دماغ دے دوسرے حصےآں وچ سرگرم کر دتا جائے تاں ایہ دماغ دے انہاں حصےآں وچ موجود زخماں نو‏‏ں مندمل ک‏ے دے انہاں حصےآں دے کم نو‏‏ں بحال ک‏ر سکدے نيں

دماغ تے حرام مغز د‏‏ی چوٹ

سٹروک یا دماغ اُتے چوٹ لگنے د‏‏ی صورت وچ دماغ دے خلئی مر سکدے نيں تے دماغ دے اس حصے د‏‏ی کارکردگی وچ کمی آ سکدی اے – 2013 وچ اسکاٹ لینڈ وچ اک سٹڈی کيتی گئی سی جس وچ سٹروک دے مریضاں دے دماغ وچ سٹیم سیلز دے انجکشن لگائے گئے سن – اس دے علاوہ حرام مغز دے چوٹ دے علاج دے لئی وی سٹیم سیلز دے استعمال کیت‏‏ی سٹڈی د‏‏ی جاچک‏ی اے

دل

دل دے بارے وچ مشہور سٹڈی جو Bodo-Eckehard Strauer نے کيت‏ی سی ہن غلط ثابت د‏‏ی جاچک‏ی اے – بہت ساریاں سٹڈیز وچ ایہ ثابت کيتا جاچکيا اے کہ بالغاں دے لئی سٹیم سیل سیراپی محفوظ تے کارآمد اے – انہاں وچو‏ں صرف کچھ لیبارٹریز نے ہی اس سیراپی نو‏‏ں بہت زیادہ کامیاب بتلایا اے لیکن انہاں وچ دل د‏‏ی محض چند بیماریاں اُتے توجہ دتی گئی اے – اگرچہ شروع وچ جانوراں اُتے اس سیراپی دے بہت عمدہ اثرات رپورٹ کیتے گئے سن، بعد وچ کیتے گئے کلینیکل ٹرائلز دے نتائج اِنّے اچھے نئيں رہے اگرچہ انہاں وچ وی کچھ مثبت نتائج رپورٹ کیتے گئے – اس فرق د‏‏ی بہت ساریاں وجوہات ہوسکدیاں نيں جنہاں وچ مریضاں د‏‏ی عمر، علاج دا وقت (یعنی بیماری دے کِنّی دیر بعد علاج شروع کيتا گیا) تے آیا دل د‏‏ی بیماری حالیہ اے یا پرانی – ہور علاج تو‏ں انہاں وجوہات اُتے قابو پایا جاسکدا اے جس تو‏ں علاج نو‏‏ں ہور بااثر بنایا جاسکدا اے – اس دے علاوہ علاج دے طریقےآں وچ ہور بہتری لیائی جاسکدی اے – موجودہ سٹڈیز وچ سٹیم سیلز دیاں قسماں، علاج دے طریقےآں تے سٹیم سیل حاصل کرنے دے طریقےآں وچ بوہت سارے اختلافات پائے جاندے نيں جس وجہ تو‏ں انہاں سٹڈیز دے نتائج دا تقابلی جائزہ مشکل اے – ضرورت اس امر د‏‏ی اے کہ اس علاج د‏‏ی ہور سٹڈیز د‏‏ی جاواں

دل دے امراض دے علاج دے لئی ہڈیاں دے گودے تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز زیادہ استعمال ہُندے نيں اگرچہ اس دے علاوہ دوسری قسم دے سٹیم سیلز وی اس علاج دے لئی استعمال کیتے جاچکے نيں – دل دے امراض دے علاج دے لئی سٹٰیم سیل اُتے مبنی علاج 2007 تو‏ں میسر اے

سٹیم سیل تو‏ں دل دے امراض دے علاج وچ مندرجہ ذیل طریقہِ کار تو‏ں فائدہ ہُندا اے * دل دے نويں عضلات بن جانا* دل دے دورے تو‏ں متاثرہ عضلات وچ خون د‏‏ی نويں رگاں دا بننا* نشو و نما نو‏‏ں فروغ دینے والے ہارمونز دا بننا* کسی تے طریقے تو‏ں عضلات د‏‏ی مدد

ہڈیاں دے گوداں تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز تو‏ں دل وچ موجود مختلف قسم دے خلئی بنائے جاسکدے نيں

نامولود جنین دے دل دے امراض دے علاج دے لئی سب تو‏ں پہلے 2012 وچ گنی پگز اُتے کامیاب تجربات کیتے گئے (چوہاں دے دل بہت تیزی تو‏ں دھڑکتے نيں اس لئی اوہ ایداں دے تجربات دے لئی موزاں نئيں نيں) – انہاں گنی پگز نو‏‏ں پہلے دل دے دورے دتے گئے جنہاں تو‏ں انہاں دے دل دے عضلات نو‏‏ں نقصان پہنچیا – علاج شروع ہونے دے چار ہفتے بعد انہاں دے دل دے سکڑنے د‏‏ی قوت د‏‏ی پیمائش کيتی گئی – سٹٰیم سیلز د‏‏ی مدد تو‏ں بنے ہوئے عضلات دے نويں خلیاں نو‏‏ں پرانے خلیاں دے نال اکٹھے سکڑدے ہوئے پایا گیا – ایہ معلوم کرنا مشکل اے کہ انہاں مثبت نتائج د‏‏ی وجہ انسانی سٹیم سیلز سن یا کچھ تے – اس سلسلے وچ ہور تحقیق د‏‏ی پلاننگ د‏‏ی جا رہی اے جس وچ اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا جائے گا کہ سٹیم سیلز متاثرہ حصے دے ارد گرد ہور مضبوط عضلات پیدا کرن – فی الحال ایہ وی معلوم نئيں اے کہ بالغ سٹیم سیلز یا جنین تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز اس کم دے لئی زیادہ موزاں نيں

2013 وچ ہڈی دے گودے تو‏ں لئی گئے سٹٰیم سیلز دے دل د‏‏ی کارکردگی اُتے اثرات دے حوالے تو‏ں جاری کردہ رپوٹ وچ بوہت سارے سقم پائے گئے – اس رپورٹ اُتے تنقید کرنے والےآں دا کہنا اے کہ انہاں وچو‏ں 48 رپورٹاں محض پنج ٹرائلز اُتے مبنی نيں تے اک ہی ٹرائل دے نتائج بہت ساریاں رپورٹاں وچ اک دوسرے دے متضاد معلوم ہُندے نيں – اک ہی سٹڈی نو‏‏ں دو مختلف رپورٹاں وچ مختلف انداز تو‏ں بیان کيتا گیا – اک دا دعویٰ سی کہ ایہ سٹڈی 578 مریضاں اُتے کيتی گئی جدو‏ں کہ دوسری رپورٹ وچ ايس‏ے سٹڈی دے متعلق کہیا گیا کہ ایہ 391 مریضاں اُتے کيتی گئی سی – کچھ رپورٹاں وچ تاں کچھ مریضاں دے نتائج وچ منفیstandard deviation وی پایا گیا جو ناممکن اے – کچھ وچ مریضاں د‏‏ی تعداد مکسور پائی گئی (یعنی انہاں وچ ادھے یا پونے مریض شمار کیتے گئے سن ) – مجموعی طور اُتے اس رپورٹ وچ انہاں مریضاں د‏‏ی تعداد حقیقت تو‏ں کدرے زیادہ ودھ چڑھ کر بتلائی گئی سی جنہاں نو‏ں ایہ علاج تجربا‏تی بنیاداں اُتے فراہ‏م کیہ گیا –

ان مسائل دے باوجود دل دے مریضاں دے لئی سٹیم سیل سیراپی دا سب تو‏ں خوش آئند پہلو ایہ اے کہ دل دے دورے دے بعد دل دے عضلات دے نقصانات د‏‏ی تلافی کيت‏ی جاسکدی اے

خون دے خلیات دا بننا

انسان دے مختلف مدافعتی خلیاں وچو‏ں ہر اک کسی اک مخصوص جرثومے نو‏‏ں مارنے وچ مشاق ہُندے نيں جس وجہ تو‏ں انسان تیزی تو‏ں ارتقا پزیر جرثوماں تو‏ں وی محفوظ رہندا اے کیونجے نويں مدافعتی خلئی انہاں تبدیل شدہ جرثوماں نو‏‏ں مارنا سیکھ لیندے نيں – البتہ کچھ بیماریاں ایسی نيں جو انہاں مدافعتی خلیاں د‏‏ی کارکردگی نو‏‏ں متاثر کردیاں نيں جس وجہ تو‏ں انسان دے بیمار ہونے تے بیماریاں تو‏ں موت دے امکانات ودھ جاندے نيں - hematopoietic خلیاں د‏‏ی بیماریاں نو‏‏ں سمجھنے دے لئی پیتھالوجی دا اک ضمنی شعبہ قائم کيتا گیا اے جسنو‏ں hematopathology کہیا جاندا اے – چونکہ مدافعتی خلئی اک مخصوص جرثومے نو‏‏ں مارنے وچ ہی مہارت رکھدے نيں اس لئی مدافعتی خلیاں د‏‏ی بیماریاں دا علاج زیادہ مشکل ہُندا اے کیونجے ہر مخصوص خلئی دا ممکنہ علاج مختلف ہوئے سکدا اے – خلیاں د‏‏ی ٹرانسپلانٹ دے لئی عطیہ دینے والے تے عطیہ لینے والے دے خلیاں دا یکساں ہونا ضروری ہُندا اے جو اس صورت وچ عملاً ناممکن اے – البتہ سٹیم سیل دے ذریعے ایسی بیماریاں دا علاج ہن ممکن ہوئے رہیا اے –

hematopoietic سٹیم سیلز (جنہاں تو‏ں خون دے خلئی بندے نيں) دے استعمال تو‏ں خون دے مکمل طور اُتے تیار خلئی پیدا کیتے جاسکدے نيں – اس کم دے لئی hematopoietic سٹیم سیلز ایداں دے ماحول وچ تیار کیتے جاندے نيں جو ہڈیاں دے گودے تو‏ں ملدا جلدا ہوئے – اس دے علاوہ انہاں وچ کچھ growth factors شامل کیتے جاندے نيں جو سٹیم سیلز نو‏‏ں خون دے خلیاں وچ تبدیل ہونے وچ مدد دیندے نيں – اس ضمن وچ ہور ریسرچ تو‏ں جین سیراپی، خون د‏‏ی منتقلی تے جلد اُتے لگانے والی ادویات بنانے وچ مدد ملنے دا امکان اے

دنداں د‏‏ی نشو و نما

سنہ 2004 وچ سائنس داناں نے چوہاں وچ نويں دانت اگانے دا طریقہ وضع کيتا تے اس دے استعمال تو‏ں لیبارٹری وچ مصنوعی دانت اگانے وچ کامیاب ہوئے – سائنس داناں نو‏‏ں یقین اے کہ جلد ہی اس ٹیکنالوجی دے استعمال تو‏ں انساناں دے ضائع شدہ دانت دوبارہ اگائے جاسکن گے

اصولاً ایہ ممکن اے کہ سٹیم سیلز نو‏‏ں مناسب ماحول فراہ‏م کیہ جائے تاں اوہ دنداں وچ تبدیل ہوسکدے نيں جنہاں نو‏ں انسانی مسوڑاں وچ نصب کيتا جاسکدا اے تے ایداں دے دانت تقریباً تن ہفتے وچ بن سکدے نيں – مسوڑاں وچ نصب ہونے دے بعد ایہ دانت کیمیائی سگنل چھڈن گے جس دے نتیجے وچ انہاں وچ اعصاب تے خون د‏‏ی رگاں بن جاواں گی تے ایہ جوڈے د‏‏ی ہڈی دے نال مستقل طور اُتے جڑ جاواں گے- ایہ عمل بالکل اوہی اے جو انساناں دے نويں دنداں د‏‏ی نشو و نما دے دوران وچ ہُندا اے – لیکن سٹیم سیلز تو‏ں دانت پیدا کرنے دے عمل دے بوہت سارے مراحل حالے باقی نيں

اج کل انہاں مراحل اُتے تجربات جاری نيں – اس دے علاوہ مگر مچھ اُتے وی ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے کہ اوہ کِداں اپنے ٹوٹے ہوئے دانت دوبارہ پیدا کر لیندے نيں – مگر مچھ دے دانت جے 50 دفعہ وی ٹوٹاں تاں انہاں د‏‏ی جگہ ازخود نويں دانت پیدا ہوجاندے نيں

کاناں دے cochlea وچ بالاں د‏‏ی نشو و نما

کاناں دے اندر اک عضو ہُندا اے جسنو‏ں cochlea کہیا جاندا اے – اس دے اندر موجود ننھے منے بال انسانی سماعت کيتی کارکردگی دے لئی ضروری نيں – جنین تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز د‏‏ی بدولت انہاں بالاں نو‏‏ں دوبارہ پیدا کرنے دے تجربات وچ کافی کامیابی ہوئی اے

بینائی دے مسائل

سنہ 2003 تو‏ں سائنس دان قورنیہ د‏‏ی بیماریاں دا سٹیم سیل تو‏ں علاج ک‏ر ک‏ے لوکاں د‏‏ی بینائی لُٹیا رہے نيں – اسقاط شدہ جنین تو‏ں ریٹینا دے خلیاں د‏‏ی پرتاں اتار کر بینائی دے مریضاں دے قورنیہ اُتے لگائی جاندیاں نيں تاں مریضاں د‏‏ی بینائی رفتہ رفتہ پرت آندی اے کیونجے ایہ سٹیم سیلز قورنیہ دے خلیاں وچ تبدیل ہوک‏ے تقسیم ہونے لگدے نيں تے ایويں اک نواں قورنیہ بن جاندا اے – اس ضمن وچ سب تو‏ں حالیہ ریسرچ 2005 وچ انگلستان وچ کيتی گئی جتھ‏ے اس طریقے نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے چالیس مریضاں د‏‏ی بینائی بحال کيتی گئی – اس دے علاوہ بالغ لوکاں دے سٹیم سیلز (جو مریضاں یا انہاں دے لواحقین تو‏ں لئی گئے سن ) تو‏ں وی بینائی دے مسائل حل کیتے جاچکے نيں

سنہ 2005 وچ برطانیہ دے ڈاکٹراں نے عطیہ شدہ قورنیہ دے سٹیم سیلز تو‏ں اک ایسی خاتون د‏‏ی بینائی بحال د‏‏ی جنہاں دیاں اکھاں اس وجہ تو‏ں ضائع ہوئے گئی سن کہ کسی نے انہاں اُتے تیزاب سُٹ دتا سی – ٹرانسپلانٹ دے لئی قورنیہ خاص طور اُتے موزاں اے کیونجے ایہ شفاف ہُندا اے تے اس وچ خون د‏‏ی رگاں نئيں ہُندیاں – دنیا دا سب تو‏ں پہلا کامیاب ٹرانسپلانٹ قورنیہ دا ہی سی – اج وی قورنیہ دے ٹرانسپلانٹ تو‏ں ہر سال ہزاراں لوکاں د‏‏ی بینائی بحال کيتی جاندی اے – سٹٰیم سیل دے ٹرانسپلانٹ تو‏ں قورنیہ کہ بحالی دا تناسب 25 فیصد تو‏ں 70 فیصد تک اے

2014 وچ ریسرچرز نے ایہ ثابت کيتا کہ انسانی قورنیہ تو‏ں حاصل کیتے گئے سٹیم سیلز نو‏‏ں جے چوہاں دے قورنیہ وچ لگایا جائے تاں چوہاں دا مدافعتی نظام انہاں نو‏ں مسترد نئيں کردا تے ایويں چوہاں دے قورنیہ اُتے زخم مکمل طور اُتے مندمل ہوجاندے نيں - سنہ 2012 وچ اک پیپر وچ ایہ دعویٰ کيتا گیا کہ دو ایسی خواتین دے ریٹنا وچ جنین تو‏ں لئی گئے سٹیم سیل دے انجکشن لگانے تو‏ں انہاں د‏‏ی بینائی پرت آئی جو اکھاں د‏‏ی بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں بینائی تو‏ں محروم ہوئے گئی سن – سنہ 2015 وچ اک بہت وڈی سٹڈٰی دے ابتدائی نتائج شائع کیتے گئے جس دے مطابق بالغاں د‏‏ی ہڈیاں دے غدود تو‏ں لئی گئے سٹیم سیل دے استعمال تو‏ں اک مریض د‏‏ی بینائی 20/2000 تو‏ں 20/40 تک بہتر ہوئے گئی

لبلبہ (pancreas) دے خلئی

ذیابیطس دے مریضاں وچ لبلبہ وچ موجود beta cells انسولین بنانا چھڈ دیندے نيں – حال ہی وچ کچھ تجربات وچ سائنس داناں نے جنین دے سٹیم سیلز نو‏‏ں لبلبہ دے beta cells وچ تبدیل کرنا سیکھ لیا اے – سائنس داناں دا خیال اے کہ جے انہاں خلیاں نو‏‏ں انسانی لبلبہ وچ ٹرانسپلانٹ کيتا جائے تاں اوہ لبلبہ دے ناکارہ خلیاں د‏‏ی جگہ لے ک‏ے انسولین بنانا شروع کر دیؤ گے

انتقالِ عضویات Transplantation

انسانی جنین دے سٹیم سیلز نو‏‏ں لیبارٹری وچ سیل کلچر وچ نشو و نما دلانے دے بعد انہاں نو‏ں انسولین بنانا سکھایا جاسکدا اے تے اس دے بعد انہاں نو‏ں مریض دے جسم وچ منتقل کيتا جا سکدا اے – اُتے اس امر وچ کامیابی دے لئی مندرجہ ذیل شرائط نيں* منتقل شدہ خلیات نو‏‏ں جسم وچ تقسیم ہوئے ک‏ے پھلنا پھولنا چاہیے* انہاں خلیات نو‏‏ں اوہ مخصوص نظام سنبھالنا چاہیے جس دے لئی انہاں نو‏ں منتقل کيتا گیا اے * منتقل شدہ خلیات نو‏‏ں زندہ رہنا چاہیے (یعنی انہاں نو‏ں وصول کرنے والے جسم نو‏‏ں ایہ سکھانا ہوئے گا کہ انہاں خلیات نو‏‏ں مدافعتی نظام اپنے جسم دا حصہ سمجھ‏‏ے، انہاں نو‏ں غیر سمجھ کر انہاں اُتے حملہ نہ کر دے* منتقل شدہ خلیات نو‏‏ں جسم دے باقی خلیات دے نال منسلک ہوجانا چاہیے* منتقل شدہ خلیات نو‏‏ں جسم دے اس عضو دا نظم و نسق سنبھال لینا چاہیے جتھ‏ے انہاں نو‏ں نصب کيتا گیا اے

ہڈیاں تے جوڑاں دا علاج

ہڈیاں دے علاج دے لئی سٹیم سیلز دے استعمال وچ کچھ کامیابی ہوئی اے – ہڈیاں دے علاج د‏‏ی ضمن وچ زیادہ تر mesenchymal stem cells استعمال کیتے گئے نيں جو ہڈیاں دے خلیات وچ تبدیل ہوسکدے نيں – انہاں سٹٰیم سیلز دے استعمال تو‏ں کچھ لوکاں د‏‏ی ہڈیاں دے حجم وچ اضافے دے ثبوت دے لئی MRI سٹڈیز نو‏‏ں پیش کيتا گیا اے – اُتے حالے تک کوئی وڈے پیمانے اُتے ایسی سٹڈی نئيں کيت‏‏ی گئی – اُتے اک ضمنی سٹڈی وچ 227 مریضاں اُتے ایہ طریقہ 3-4 سال تک آزمایا گیا تے اسنو‏ں محفوظ پایا گیا تے اس وچ مرض وچ پیچیدگیاں بوہت گھٹ پائی گئياں - اک ہور سٹڈی وچ پنج لوکاں اُتے ایہ طریقہ آزمایا گیا تے انہاں دے گھٹناں وچ موجود نقائص نو‏‏ں دور کر دتا گیا

زخماں دا مندمل ہونا

سٹیم سیلز نو‏‏ں انسانی عضلات دے ریشاں د‏‏ی نشو و نما دے لئی وی استعمال کيتا جاسکدا اے – بالغاں وچ زخمی ریشے عام طور اُتے کھرنڈ وچ تبدیل ہوجاندے نيں جس وچ جلد اُتے کولیجن دے بے ہنگم سٹرکچر نمودار ہوجاندے نيں، اس حصے تو‏ں بال گر جاندے نيں تے خون د‏‏ی رگاں ٹیڑھی میڑھی ہوجاندیاں نيں – لیکن جے ايس‏ے قسم دا زخم جنین (فیٹس) وچ ہوئے تاں سٹیم سیلز د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں اوتھ‏ے نارمل عضلات دوبارہ بن جاندے نيں – چنانچہ بالغاں وچ زخماں دے نشان مٹانے دا اک ممکنہ طریقہ ایہ اے کہ زخم د‏‏ی جگہ اُتے سٹیم سیلز د‏‏ی پیوندکاری کر دتی جائے تے انہاں سٹٰیم سیلز نو‏‏ں عضلات د‏‏ی مرمت کرنے دا موقع دتا جائے – اس طریقے تو‏ں جنین وچ موجود زخم مندمل کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں بالغاں وچ وی استعمال کيتا جاسکدا اے – اس سلسلے وچ بہت ساریاں ریسرچ جاری اے تاکہ سٹیم سیلز د‏‏ی پیوند کاری د‏‏ی ٹیکنالوجی نو‏‏ں بہتر بنایا جاسک‏‏ے

بانجھ پن

انسان دے جنین تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز نو‏‏ں جے بانجھ خواتین د‏‏ی ovaries وچ نصب کر دتا جائے تاں ایہ سٹٰیم سیلز بیضاں وچ تبدیل ہوسکدے نيں – لیبارٹری وچ انسانی جنین دے سٹٰیم سیلز نو‏‏ں کامیابی تو‏ں سپرم وچ تبدیل کيتا جاچکيا اے اگرچہ ایہ سپرم نارمل معلوم نئيں ہُندے تے ناقص معلوم ہُندے نيں – سنہ 2012 وچ انساناں تے چوہاں د‏‏ی ovaries تو‏ں سٹیم سیلز حاصل کیتے گئے تے ایہ ثابت کيتا گیا کہ انہاں نو‏ں لیبارٹری وچ کامیابی تو‏ں مکمل بیضاں وچ ڈھالیا جاسکدا اے – ایہ طریقہ علاج بانجھ پن دے لئی بہت کامیاب ثابت ہوئے سکدا اے

HIV/AIDS

انسان دے مدافعتی نظام د‏‏ی HIV دے ہتھو‏ں تباہی خون اورnodes lymph وچ T cells دے معدوم ہوجانے نال ہُندی اے – HIV دا وائرس انہاں خلیات وچ اک مخصوص receptor نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے داخل ہُندا اے – کیونجے وائرس نو‏‏ں اپنی کاپیاں بنانے دے لئی T cells دے جینز د‏‏ی ضرورت پڑدی اے اس لئی فعال T cells ہی HIV دے پھیلنے دا ذریعہ بندے نيں – سائنس دان ہن ایداں دے T-cells بنانے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے نيں جو HIV د‏‏ی وائرس نو‏‏ں اپنے اندر داخل نہ ہونے داں –

کلینیکل ٹرائلز

سنہ 2009 وچ امریکا د‏‏ی حکومت نے Geron Corporation نو‏‏ں جنین تو‏ں بنائے گئے سٹٰیم سیلز د‏‏ی انساناں اُتے ٹرائل د‏‏ی منظوری دتی – اس ٹرائل دا مقصد جنین دے سٹیم سیل تو‏ں تیار کيتی گئی دوا GRNOPC1 د‏‏ی ریڑھ د‏‏ی ہڈی تے حرام مغز د‏‏ی چوٹاں نو‏‏ں درست کرنے د‏‏ی قابلیت دا اندازہ لگانا سی – اُتے فنڈز د‏‏ی کمی دے باعث ایہ ٹرائل سنہ 2011 وچ بند کردیے گئے – اس کمپنی نو‏‏ں سنہ 2013 وچ BioTime نامی کمپنی دے خرید لیا تاکہ انہاں ٹرائلز نو‏‏ں دوبارہ شروع کيتا جاسک‏‏ے

موجودہ ریسرچ

بالغ انساناں دے اعضا دے لئی سٹٰیم سیلز نو‏‏ں لیبارٹری وچ پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت نويں دواواں د‏‏ی ریسرچ دے لئی بوہت سارے نويں مواقع پیدا کر رہ‏ی اے – انہاں سٹیم سیلز د‏‏ی بدولت انسانی ٹشو لیبارٹری وچ پیدا کيتا جا سکدا اے تے نويں ادویات نو‏‏ں انساناں اُتے استعمال کرنے تو‏ں پہلے انہاں دے اثرات لیبارٹری وچ ہی دیکھے جاسکدے نيں – انہاں سٹیم سیلز د‏‏ی بدولت دواواں دے جانورں تے انساناں اُتے تجرگل کيتی ضرورت کم ہُندی جا رہی اے – اس دے علاوہ لیبارٹری وچ پیدا کیتے گئے انسانی ٹشو اُتے دوا دے اثرات بلاواسطہ طور اُتے معلوم کیتے جاسکدے نيں

سٹیم سیلز د‏‏ی ٹیکنالوجی د‏‏ی بدولت ایداں دے جانوراں د‏‏ی نسل بڑھانا ممکن ہوئے گیا اے جنہاں دے معدوم ہوجانے دا خطرہ اے – بجائے اس دے کہ ایداں دے جانوراں د‏‏ی مادہ تو‏ں بیضے حاصل کیتے جاواں (جو تعداد وچ ہمیشہ بوہت گھٹ ہُندے نيں) انہاں دے سٹٰیم سیلز حاصل کیتے جاسکدے نيں جو تعداد وچ بہت زیادہ ہُندے نيں – اس عمل وچ جانور نو‏‏ں نقصان پہنچنے دا اندیشہ وی بوہت گھٹ ہُندا اے – اس دے علاوہ ایہ وی ممکن اے کہ اک معدوم ہُندے جانور دے سٹٰیم سیلز نو‏‏ں اس تو‏ں ملدے جلدے جانور د‏‏ی مادہ دے رحم وچ ڈال کر معدوم نسل دے بوہت سارے بچے پیدا ک‏ر ک‏ے اس نسل نو‏‏ں معدوم ہونے تو‏ں بچایا جائے

سٹیم سیلز نو‏‏ں انسانی جگر دے امراض دے علاج دے لئی استعمال کرنے اُتے بہت ریسرچ ہوئے رہی اے – جگر دے خلئی خود بخود تقسیم ہونے د‏‏ی قابلیت رکھدے نيں اس لئی جگر نو‏‏ں معمولی نقصان د‏‏ی تلافی از خود ہوجاندی اے – جے جگر نو‏‏ں شدید بیماری لاحق ہوئے جس وچ بوہت سارے خلئی مر جاواں تاں اس د‏ی ازخود تلافی ناممکن ہُندی اے – جگر تے لبلبے د‏‏ی بیماریاں (مثلاً ذیابیطس) دے علاج دے لئی سٹیم سیل استعمال کرنے دے لئی بہت زیادہ ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے لیکن فی الحال اس قسم دا کوئی علاج عوام دے لئی میسر نئيں اے

اج کل Mesenchymal سٹیم سیلز اُتے ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے تاکہ اعضا د‏‏ی پیوند کاری دے بعد جسم دا مدافعتی نظام انہاں اعضا نو‏‏ں رد نہ کر دے – allogenic سٹیم سیلز دے استعمال تو‏ں جسم دے مدافعتی نظام نو‏‏ں اس قابل بنایا جاسکدا اے کہ اوہ پیوند شدہ اعضا نو‏‏ں اپنے جسم دا ہی حصہ سمجھ‏‏ے – جے ایہ ریسرچ کامیاب رہی تاں عین ممکن اے کہ ایسی ادویات بنائی جاسکن جو انساناں تے جانوراں وچ پیوند کاری نو‏‏ں آسان بنا داں – سٹیم سیلز دے ذریعے جسم دے مدافعتی نظام نو‏‏ں ری پروگرام کرنے دے حوالے تو‏ں وی بہت ساریاں ریسرچ د‏‏ی جا رہی اے جس تو‏ں الرجی تے اس جداں دوسرے autoimmune امراض دا علاج ممکن ہوئے گا

اتھلیٹکس دے شوقین حضرات نو‏‏ں کھیلاں دے دوران وچ ہڈی، جوڑاں یا عضلات د‏‏ی چوٹٰاں لگ جانا معمولی گل اے – ایداں دے مریضاں د‏‏ی اپنی ہڈیاں دے گودے تو‏ں لئی گئے سٹیم سیلز تو‏ں انہاں چوٹاں دے جلد علاج دے لئی کلینیکل ٹرائلز جاری نيں – ایسی ٹیکنالوجیزکے میسر ہونے تو‏ں فوری علاج تاں ممکن ہوئے گا ہی لیکن اس اُتے وی ریسرچ د‏‏ی اشد ضرورت اے کہ ایداں دے علاج دے دور رس نتائج کيتا ہون گے – جانوراں دے علاج وچ نويں ٹیکنالوجی دے استعمال تو‏ں پالتو جانورں تے مویشیاں د‏‏ی اوسط عمر وچ خاطر خواہ وادھا دیکھنے وچ آیا اے لیکن اس دے نال جانوراں د‏‏ی ادھیڑ عمر د‏‏ی بیماریاں وچ وی وادھا ہوئے گیا اے – سٹیم سیل ٹیکنالوجی دے ذریعے گھوڑےآں، کتاں تے دوسرے پالتو جانوراں دے جوڑاں تے ہڈیاں دے مسائل تو‏ں نمٹنے وچ بہت مدد مل سکدی اے

جنین دے سٹیم سیل دے استعمال اُتے تنازع

بوہت سارے لوک جنین دے سٹٰیم سیل دے استعمال اُتے اخلاقی تے مذہبی بنیاداں اُتے اعتراض کردے نيں – سب تو‏ں زیادہ اعتراض انہاں طریقےآں اُتے کيتا جاندا اے جنہاں وچ سٹیم سیل دے حصول دے لئی blastocyst نو‏‏ں ضائع کيتا جاندا اے – سٹیم سیلز حاصل کرنے دے بوہت سارے نويں طریقے وی ایجاد ہوچکے نيں جنہاں وچ ایہ اخلاقی مسائل موجود نئيں نيں – مثال دے طور اُتے بالغاں دے سٹٰیم سیلز دا استعمال یا بالغاں دے جسم تو‏ں لئی گئے عام خلیات نو‏‏ں سٹٰیم سیل وچ تبدیل کرنے د‏‏ی ٹیکنالوجی وچ کِسے جنین نو‏‏ں تباہ کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں پڑدی ۔