شمس تبریزی
| شمس تبریزی | ||
| ||
| عام جانکاری | ||
| پورا نام | شمس الدین محمد بن علی بن ملک داد | |
| جنم | 1185 | |
| موت | 1248 نامعلوم (پر مقبرہ حوئی شہر وچّ ہے) | |
| موت دا کارن | نامعلوم | |
| پیشہ | گھمکڑ، قلندر، شاعر | |
| ہور جانکاری | ||
| دھرم | کھلھ خیالی صوفی مجاز | |
شمس تبریزی (فارسی پورا نام: محمد بن علی بن ملکداد تبریزی شمسالدین، 1185-1248) (582 - 645 ہجری) اک فارسی لسانی[۱][۲][۳] مسلمان،[۴] فقیر سن۔ اوہ آذربائیجان دے تبریز شہر دے وسنیک سن اتے بڑے اچکوٹی دے صوفی بزرگ سن۔[۵] شمس تبریزی بارے اس طرحاں ٹھیک - ٹھیک جانکاری نہیں ملدی جویں رومی بارے ملدی ہے۔ کجھ لوک مندے ہن کہ اوہ کسے سلسلے دے صوفی نہیں سن، بس اک گھمنترو درویش جاں قلندر سن۔ اک ہور سروت توں ایہہ وی حوالہ ملدا ہے کہ شمس دے دادا حشیشن دے آگو حسن بن سباح دے نائب سن۔[۶] بعد وچّ شمس دے والد صاحب نے سنی اسلام قبول کر لیا۔ لیکن ایہہ گلّ شکی ہندے ہوئے وی دلچسپ اس مطلب وچّ ہے کہ حشیشن، اسماعیلی فرقے دی اک ٹٹی ہوئی شاخ سی۔ اتے ایہہ اسماعیلی ہی سن جنہاں نے سبھ توں پہلاں قرآن دے ظاہرا (manifest) نوں نکار کے باطنی (latent) یعنی چھپے ہوئے مطلباں اتے زور دتا، اتے رومی نوں ظاہرا دنیا نوں نکار کے روح دی انتریاترا دی پریرنا دین والے شمس تبریزی ہی سن۔
رومی نال ملاقات
[سودھو]15 نومبر 1244 نوں مولانا رومی دی اک مرد پراسرار شمس الدین محمد بن علی بن ملک داد دی ملاکات ہوئی جنہاں دی ذات وچّ حد درجے کھچ سی۔ شمس تبریز نال اس ملاقات نے مولانا رومی دی کایا ہی پلٹ کر رکھ دتی۔ تمام تنقید نگار اتے اتہاسکار اکمتّ ہو کے تحریر کردے ہن کہ شمس تبریز علوم ظاہر وچّ ماہر، خوش کلام، شیرین زباں اتے ازیں بالاتر آنکیا جذب و سلوک دیاں منزلاں طے کر چکے سن۔ اوہ درویشاں دی تلاش وچّ شہر در شہر گھمدے پھردے سن۔ ایہی تلاش اوہناں نوں قونیہ وچّ وی لے آئی۔ مولانا نے شمس دے ہتھ اتے بیعت کیتی یعنی اسنُو مرشد منیا اتے اوہناں نوں اپنے گھر لے گئے۔ وکھ وکھ بیاناں توں ایہی نتیجہ نکلدا ہے کہ حضرت شمس دو سال دے لگپگ رومی دے نال رہے۔ اک وار اوہ چلے گئے سن پھر اوہناں نوں موڑ لیاندا گیا۔ دوجی دفعہ جا کے واپس نہ پرتے۔ اک روائت دے مطابق قتل کر دتے گئے۔
رومی دی رہنمائی شمس تبریز نے اجیہے جوشیلے انداز وچّ فرمائی کہ رومی نے اوہناں دی شان وچّ نہایت دلفریب غزلاں لکھیاں جنہاں توں جذبے دی گہرائی اتے سمرپن دا پتہ چلدا ہے۔ رومی دی غزل دل دی زبان بنی۔ آپبیتی اتے دل تے لگے ہوئے عشقَ دے داغ بیان ہوئے۔
مولانا دا دیوان ،دیوان شمس تبریزی، جسنوں اکثر غلطی نال شمس تبریزی دا دیوان سمجھیا جاندا ہے اس بزرگ نال مولانا دی عقیدت و ارادت دی لازوال یادگار ہے۔ دیوان وچّ شمس دا نام وار وار اس طرحاں آؤندا ہے کہ صاف پتہ چلدا ہے کہ شاعر دے علاوہ کوئی ہور شخص مراد ہے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ منوچهر مرتضوی، زبان دیرین آذربایجان، بنیا موقوفات دکتر افشار، 138۴. pg 49, تبریز دی پرانی بھاشا بارے اتے پرانی آزری بولی بارے ٹپنیاں دیکھو
- ↑ Claude Cahen, "Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history, c. 1071-1330", Sidgwick & Jackson, 1968. pg 258: " ہو سکدا ہے اوہ مہان فارسی صوفی سنت شمس الدین تبریزی نوں اتھے ملیا ہووے، پر اسنے شمس دا پورا اثر بعد وچّ قبولیا۔"
- ↑ Everett Jenkins, "Volume 1 of The Muslim Diaspora The Muslim Diaspora: A Comprehensive Reference to the Spread of Islam in Asia, Africa, Europe, and the Americas, Everett Jenkins", McFarland, 1999. pg 212: "فارسی صوفی سنت شمس الدین تبریزی قونیہ(نکا ایشیا) پہنچیا". ISBN 0-7864-0431-0, ISBN 978-0-7864-0431-5
- ↑ Ibrahim Gamard, Rumi and Islam: Selections from his stories and poems, Pg Introduction xix
- ↑ پروفیسر گلونت سنگھ رچناولی، پنہ-172
- ↑ Afzal Iqbal. Life and Work of Rumi, 110.