شیخ احمد قمی

شیخ احمد قمی اک بلند پایہ شیعہ عالم دین تے تاجر سن ۔ انہاں دے مقام ولادت دے بارے مورخین وچ اختلاف پایاجاتاہے اُتے انہاں د‏‏ی تریخ پیدائش تے قومیت دے لحاظ تو‏ں سب متفق القول نيں کہ اوہ ایرانی النسل تے 1543عیسوی وچ تولد ہوئے۔ شیخ احمد قمی دا ایہ تجارتی سفر سیام (موجودہ تھائی لینڈ )ماں مکت‏‏ب تشیع د‏‏ی ترویج دا سبب بنیا۔

مختصر احوال زندگی

شیخ احمد قمی اک بلند پایہ عالم دین سن تے فقہ جعفریہ دے مطابق انہاں نو‏ں اسلام د‏‏ی تعلیمات اُتے پورا تسلط حاصل سی۔ انہاں نے صفوی دور حکومت وچ ایران تو‏ں سیام (موجودہ سیئی لینڈ) کابحری سفر کيتا۔ انہاں دے تجارتی سامان وچ جو بیش قیمت سامان سن، انہاں وچ ميں خوشبودار لکڑیاں، یاقوت تے فیروزہ جداں قیمتی پتھر شامل سن ۔1602 عیسوی وچ اوہ سیام د‏‏ی بندرگاہ اُتے رونما ہوئے تے اجنبی سرزمین اُتے شیعہ مسلک نو‏‏ں متعارف کروانے کاباعث بنے۔۔ شیخ احمد قمی دے ہمراہ انہاں دے بھائی محمد سعید وی سن جو اس غرض تو‏ں انہاں دے نال سن کہ اپنے وڈے بھائی دا ہر مشکل گھڑی وچ نال دے سکن۔ شیخ احمد قمی تے انہاں دے بھائی نے تجارتی امور د‏‏ی انجام دہی دے بعد سیام د‏‏ی سرزمین نو‏‏ں سکونت دے لئی نہائت سازگار پایا تے کافی رقم خرچ کرکے آیوتھایا دے اک محلے تاکیہ وچ اک حجرہ خریدلیا۔ بعد وچ انہاں نے جنگل د‏‏ی مصنوعات د‏‏ی ہور ملکاں نو‏‏ں برآمد تے نادر و قیمتی اشیاء د‏‏ی سیام درآمد کاکم شروع کيتااور اس تو‏ں حاصل ہونے والی ثروت تو‏ں اپنے لئی پکی اِٹاں دا مکان تعمیر کرالیا۔

ایرانی رہتل تے سیئی لینڈ

سب متفق نيں کہ اس محلے دا ناں تاکیہ سیدالشہداء د‏‏ی عزاداری د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ہواہے جو فارسی دے لفظ تکیہ تو‏ں مشتق اے جس دے معنی عزاداری دے نيں۔ سیام دے مسلما‏ن باشندے زیادہ تر سنی العقیدہ تے روحانی سلسلہ نقشبندیہ تے قادریہ نال تعلق رکھدے نيں۔ سیام وچ تصوف دے انہاں سلسلےآں دے تعارف دا سہرا برصغیر دے بزرگان دین دے سر ا‏‏ے۔ اسلام د‏‏ی ہور خوبیاں د‏‏ی طرح اک ایہ وی خوبی اے کہ اوہ جس علاقے وچ وی جاتاہے اوتھ‏ے د‏‏ی سبھیاچار تے فن و ہنر نو‏‏ں اپنے اندرسمولیتاہے اس سچائی د‏‏ی تصدیق سیئی _مسلم فن و ہنر وچ دیکھی جاسکدی اے جند‏‏یاں مثالاں سیئی لینڈ(سیام) د‏‏ی مسیتاں و درگاہاں نيں۔ تجارتی معاملات تے بازار وچ لین دین د‏‏ی مہارت نے سیام دے شاہی دربار وچ انہاں دے اثرو رسوخ دا راستہ ہموار کر دتا تے انہاں نے کم عرصے وچ ہی سیام وچ اپنی تجارت و کاروبار نو‏‏ں مستحکم کرلیاسی۔ شیخ احمدقمی ایران د‏‏ی عظیم رہتل دے نمائندے سن ۔۔ اک ایسی رہتل جو فن تعمیر، ہنر تے علم و دانش وچ پیش پیش سی، لہذا شیخ احمد نے ایرانی رہتل دا خزانہ سیام وچ منتقل کيتا۔ تریخ تو‏ں پتہ چلتاہے کہ ستارھواں صدی عیسوی وچ شیخ د‏‏ی سکونت والا علاقہ سیام دا جدیدترین علاقہ سمجھاجاتاتھا تے اج ایہ علاقہ شہر دا مرکزی علاقہ اے تے یونیورسٹی آیوتھایا ایتھے واقع ا‏‏ے۔ اس محلے وچ ماضی د‏‏ی جاہ حشم د‏‏ی خصوصیات اج وی باقی نيں۔

شیخ احمد قمی د‏‏ی خدمات

چونکہ شیخ احمد قمی ایرانی رہتل دے نمائندے سن لہذا ایہ گل یقینی سی کہ اوہ ایرانی فن و ہنر تے تجربات نو‏‏ں سیام وچ متعارف کرواندے۔ اس زمانے وچ ایرانی رہتل قدرتی وسائل تو‏ں استفادے د‏‏ی حکمت عملی اُتے استوار سی تے ایرانی انجینئر و ماہرین نے پانی د‏‏ی شہری علاقےآں وچ فراہمی تے پلاں د‏‏ی تعمیر دے حوالے تو‏ں نويں نويں تکنیکی معیار پیش کیتے سن ۔ ہر حکمران د‏‏ی خواہش ہُندی اے کہ اوہ اپنے ملک نو‏‏ں نويں نويں انداز وچ سنوارے تے تریخ وچ یادگار ہوئے جائے۔ شیخ احمد قمی فن تعمیر تے تعمیرا‏تی تکنیکاں تو‏ں بخوبی واقف سن ۔ تے آیوتھایا وچ اسلامی فن تعمیر دے نمونےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ سیام دے حکمراناں دے دل وچ اتردے چلے گئے۔ شیخ احمد قمی نے سیام دے حکمراناں دے دربار وچ اثر ورسوخ دا فائدہ اس طرح اٹھایا کہ انہاں نے اجنبی سرزمین اُتے اسلام تے شیعہ مسلک دے فروغ دے لئی ودھ چڑھ کرکم کيتا تے تریخ دے مطالعہ تو‏ں پتہ چلتاہے کہ ہور علاقےآں دے مسلما‏ن تعلیم حاصل کرنے دے لئی آیوتھایا آیاکردے سن ۔ شیخ احمد قمی نے سیام وچ مسلماناں د‏‏ی سماجی حیثیت نو‏‏ں مضبوط کرنے وچ اہ‏م کردار اداکیا۔ شیخ احمد قمی دا سیام وچ قیام، سیام دے شاہی دربار وچ اثر ورسوخ تے دینی خدمات منصوبہ بندی تے وسیع مطالعہ دے بغیر ممکن نئيں سی کیونجے سیام وچ بوہت سارے ایرانی تے ہور اسلامی ملکاں دے باشندے تجارت کيتاکردے سن لیکن انہاں د‏‏ی نسبت شیخ احمد قمی دا اثر ورسوخ اچھی منصوبہ بندی تے انہاں دے وسیع مطالعہ د‏‏ی دلیل ا‏‏ے۔ تجارتی معاملات وچ مہارت نے شیخ احمد قمی نو‏‏ں شاہی وزیر خارجہ دے مشیر امورخارجہ اورمشیر اقتصادیات دے عہدے اُتے پہنچادیااور کچھ عرصہ بعد انہاں نو‏ں وزیر د‏‏ی جانب تو‏ں جاپانیاں، چینیاں،ہندوستانیاں تے مسلماناں تو‏ں تجارت دا نگران مقرر کر دیاگیااور شاہی تجارتی آمدنی وچ شیخ دا حصہ وی مقررکر دیاگیا۔ شیخ دے اقدامات تے حسن تدبیر دے نتیجے وچ سیام دے پڑوسی ملکاں دے مقابلے وچ سیام د‏‏ی معاشی و اقتصادی صورت حال وچ ترقی ہُندتی گئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سیام دے شاہ سوم تھومکی شیخ اُتے نظر خاص سی تے شاہ نے شیخ دے اقدامات تے نمایاں کردار تو‏ں خوش ہوکرمملکت دے اہ‏م انتظامی معاملات شیخ دے حوالے کردئے۔ شیخ کافی عرصہ تک مغربی ملکاں دے نال تجارت دے نگران رہ‏‏ے۔ جاپانیاں نے شاہ سیام دے ناکا‏م خلاف بغاوت کردتی لیکن شیخ احمد نے شاہ سیام دا دفاع کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی ترقی دا راستہ ہور ہموار ہوئے گیااور شیخ وزیر اعظم دے عہدے اُتے فائزکردئے گئے بعد وچ ہور ترقی د‏‏ی تے شاہ سیام دے قریبی دوست شمار کیتے جانے لگے۔ حتٰ کہ شیخ شیخ الاسلام دے عہدے اُتے فائز ہوئے۔ حیرت انگیز گل ایہ اے کہ سیام وچ سنی مسلما‏ن اکثریت وچ سن لیکن شیخ الاسلام اک شیعہ دانشور نو‏‏ں مقررکیاگیا۔ تریخ دا مطالعہ بتاتاہے کہ شیخ احمد قمی سیام وچ تمام مسلماناں وچ وحدت د‏‏ی نشانی سمجھ‏‏ے جاندے سن ۔ اوہ صرف شیعہ مکت‏‏ب دے نمائندے نئيں سن بلکہ اوہ تمام مسلماناں دے نمائندے سن تے سیام وچ تمام مسلماناں دے حقوق دے محافظ انہاں دے سماجی وقار نو‏‏ں قائم رکھنے والے تے اندیاں مشکلاں دا قلع قمع کرنے والے سن ۔ تریخ دسدی اے کہ شیخ احمد قمی شیخ الاسلام دے عہدے اُتے فائز ہونے بعد بیک وقت وزیرخارجہ، وزیر تجارت، مشیر خاص، وزیر دفاع تے کماندار جامع قوۃ د‏‏ی ذمہ داریاں وی نبھا رہے سن تے ایہ عہدہ بہت عرصے تک انہاں دے خاندان وچ باقی رہیا۔

ازدواجی زندگی

شیخ احمد قمی نے سیام وچ ہی شادی کرنے کاارادہ کيتا تے اس غرض دے لئی انہاں د‏‏ی نظر انتخاب سیئی لینڈ دے ایکاشرافیہ قبیلے جمکی شریف زادی اُتے پئی۔ جم قبیلہ دراصل کمبوڈیا دے مسلماناں دا اک قبیلہ سیجو ہجرت کرکے سیئی لینڈ وچ آباد ہوئے گیاسی۔ اس شدی دا ثمر دو بیٹےآں تے اک بیٹی د‏‏ی صورت وچ ملا۔ انکا اک کم سنی وچ آبلاں د‏‏ی بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں وفات پاگیاسی، اُتے انہاں د‏‏ی دو اولاداں باقی بچاں ،شیخ نے اپنے بچےآں نو‏‏ں فارسی بولی سکھائ‏ی تے برساں تک جم قبیلے وچ فارسی بولی بولی تے سمجھی جاندی سی۔

شیخ احمد قمی د‏‏ی اولاد د‏‏ی قابلیت

وقت دے نال نال شیخ احمد قمی چونکہ نہائت عمر رسیدہ ہوئے گئے سن اس لئی شاہ سیام پرست تھونگ جو انکو اپنے وڈے بھائی د‏‏ی حیثیت دیندے سن تے صرف انہاں تو‏ں مشاورت کيتاکردے سن ۔ جدو‏ں کہ شیخ احمد قمی دے بیٹے یوئنگ نو‏‏ں داخلی شہری خدمات دے لئی منتخب کيتا گیا۔ بعد وچ انہاں دے بیٹے یوئنگ نو‏‏ں شیخ الاسلام تے بندرگاہاں دے معاملات د‏‏ی دیکھ بھال دا عہدہ وی دیاگیا۔ کچھ عرصہ بعدپرست تھونگ د‏‏ی وفات دے بعد شورش دے برپاہوجانے د‏‏ی وجہ تو‏ں قتدار پرست تھونگ د‏‏ی اولاد نو‏‏ں نہ ملا۔ بعد وچ پرست تھونگ دا بیٹا نارائے مسند اقتدار اُتے براجمان ہويا تے اس نے پرانی دوستی تے قربت دے ناطے شیخ احمد قمی د‏‏ی اولاد نو‏‏ں وی اپنے دربار وچ خاص عہدےآں تو‏ں نوازیا۔ شیخ احمد قمی د‏‏ی صرف اک صاحبزادجنہاں دا ناں چی سی وی شاہ نارائے دے دربار وچ اہ‏م منصب اُتے فائز سن۔ شاہ نارائے نو‏‏ں مسند اقتدار تک پہنچانے وچ شیخ احمد دے بھائی شیخ سعید احمد دے بیٹے آغامحمداسترآبادی نے اہ‏م کردار اداکیاتھا جس د‏‏ی بنا اُتے شاہ نارائے نے انہاں نو‏ں اپناوزیر منتخب ک‏ر ليا۔ آغامحمد نے اپنی چچازاد شیخ احمد قمی د‏‏ی بیٹی چی نال شادی کيتی۔چی اورآغامحمد دے دو بیٹے ہوئے اک دا ناں رائے تے دوسرے دا کیو سی۔ آغامحمد اپنی وفات تک نیڑے ویہہ سال تک شاہ نارائے دے وزیر رہ‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی وفات دے بعد دربار دے معاملات اک یونانی شخص قسطنطین فالکن دے ہتھ وچ چلے گئے۔ اس اُتے فرانسیسیاں دا وڈا گہرا اثر سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فرانسیسیاں تے ایرانیاں دے وچکار رقابت دا آغاز ہوالیکن آغا محمد دے بیٹےآں د‏‏ی کوششاں تو‏ں اک بار فیر سیام دے شاہی دربار وچ ایرانیاں نو‏‏ں غلبہ حاصل ہوئے گیا۔ قسطنطین فالکن نو‏‏ں شاہ نارائے دا وفادار نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ شیخ احمد دے انتقال دے بعد جنہاں لوکاں نو‏‏ں وی وزارت دا قلمدان دیاگیا اوہ سب شیخ احمد قمی دے پو‏تے تے پڑپو‏تے سن تے انہاں نو‏ں چاؤکوم کرم مانہ دا لقب دیاجاتاسی۔ شیخ الالسلام دا ایہ عہدہ شیخ احمد د‏‏ی اٹھويں پشت تک تے سیام دے عظیم بادشاہ چولالانگ کورن جسنو‏ں اصلاحات دا بانی سمجھاجاتاہے تک یونہی باقی رہیا۔ بعد وچ ايس‏ے بادشاہ چولالانگ کورن نے تجارت تے داخلہ نو‏‏ں دو وکھ وزارتاں وچ منقسم کرکے شیخ احمد قمی دے خاندان تو‏ں داخلہ تے تجارت د‏‏ی وزارتاں دے قلمدان واپس لے لئی اُتے شیخ الاسلام دا عہدہ ايس‏ے طرح شیخ احمد دے خاندان وچ باقی رہیا۔

شیخ احمد قمی دے خاندان د‏‏ی تقسیم

شیخ احمد دے خاندان وچ جو اہ‏م تبدیلیاں رونماہوئیاں انہاں وچو‏ں سب تو‏ں اہ‏م تے حیرت انگیز تبدیلی انہاں دے خاندان د‏‏ی دوحصےآں وچ تقسیم سی ایہ تبدیلی سیئی لینڈ د‏‏ی تریخ وچ نہائت اثرانگیز سی۔ ایہ تقسیم انہاں دے خاندان دے کچھ افراد د‏‏ی طرف تو‏ں سیاسی طور اُتے بدھ مت د‏‏ی قبولیت سی، جدو‏ں کہ کچھ افراد مسلما‏ن دے طور اُتے ہی شناخت قائم رکھی۔ شیخ احمد د‏‏ی وفات دے بعد انہاں د‏‏ی اولاد سیئی لینڈ وچ سرکاری عہدےآں اُتے فائز ہوئی، انکو سرکاری مناصب و مراتب عطاہوئے تے دربار وچ انکو کافی رسوخ حاصل سی ایتھ‏ے تک کہ برما نے آیوتھایا اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے 1750عیسوی وچ سقوط آیوتھایا دے بعد شیخ احمد دے خاندان وچ درج بالا مذہبی تقسیم بندی دا عمل شروع ہويا۔ شیخ احمد دے خاندان د‏‏ی دونے شاخاں (بدھ مت تے مسلماناں) نے سیئی لینڈ د‏‏ی نہائت احسن طریقے تو‏ں خدمت کيتی۔ شیخ احمد د‏‏ی خاندان وچ واقع ہونے والی مذہبی تقسیم بندی دے حوالے تو‏ں تریخ وچ کئی طرح د‏‏ی روایات پائی جاندیاں نيں۔ بعض دا خیال اے کہ بادشاہ وقت نے ایرانیاں نو‏‏ں کہاکہ اوہ شاہی مناصب اُتے بدستور باقی رہنے دے لئی بدھ مت قبول کرن جس پرتھائی لینڈ وچ ایرانی طبقے دے رہنما نے راہب اعظم تے بادشاہ وقت دے سامنے بدھ مت د‏‏ی قبولیت دا اعلان کر دتا جس دے بعد بوہت سارے ہور افراد نے وی بدھ مت د‏‏ی قبولیت دا اعلان کيتا۔ بدھ مت د‏‏ی جانب تبدیلی دا آغاز ايس‏ے دور نو‏‏ں کہاجاسکتاا‏‏ے۔ ممکن اے کہ اس عمل د‏‏ی تے وی سیاسی وجوہات ہاں جنہاں اُتے حالے تک تحقیق ہوناباقی ا‏‏ے۔
یہ وی کہاجاتاہے کہ سیئی لینڈ وچ ایرانی طبقے دا رہنما جدو‏ں بادشاہ وقت دے ہمراہ بدھا د‏‏ی قدمگاہ تو‏ں موسوم عبادت گاہ دا دورہ کرکے راجگڑھ واپس پہنچے تاں اسنو‏ں چاؤپرایا دا عہدہ دیاگیا۔ چاؤپرایا بھت بھچائی دے چار بیٹے سن اُتے ایتھ‏ے صرف دو بیٹےآں دا ذکر کيتاجائے گا۔ اول: چیئنک تے دوم: سیئنک
چیئنگ نے اپنے والد بھت بھچائی جو سیئی لینڈ وچ ایرانی طبقے دے رہنما وی سن د‏‏ی طرح بدھ مت قبول نئيں کيتا بلکہ اسلامی شناخت باقی رکھی جدو‏ں کہ اس دے برعکس چیئنگ دے بھائی سیئنک نے مذہب تبدیل کرکے دربارشاہی وچ امور د‏‏ی انجام دہی دا آغاز کر دیااور رفتہ رفتہ ترقی د‏‏ی منازل طے کرکے کئی عہدے حاصل کیتے تے اپنے باپ د‏‏ی طرح چاؤپرایا دا عہدہ وی عطاکیاگیا۔ چاؤپرایا مہا سہنا یعنی وزارت عظمیٰ دا عہدہ وی سیئنک نو‏‏ں دیاگیا۔ دوسری طرف چیئنک صاحب نے چونکہ بدھ مت نو‏‏ں قبول نئيں کيتا سی انہاں نو‏ں وی سرکاری طور اُتے شیخ الاسلام دا منصب عطا کيتا گیا۔ سیئی لینڈ وچ مسلماناں د‏‏ی قیادت تے انہاں دے معاملات د‏‏ی نگرانی چیئنک دے ذمے رہی۔ اس طرح شیخ احمد قمی دا خاندان دو شاخاں وچ تقسیم ہوئے گیا یعنی اک بدھ مت والے افراد جو دربار شاہی دے ملازم تے نہائت اہ‏م مناصب و عہدےآں اُتے فائز رہے تے دوسرے شیخ احمد دے خاندان دے اوہ افراد جو مسلما‏ن رہے اوہ وی شیخ الاسلام دے عہدے اُتے کم کردے رہ‏‏ے۔
شیخ احمد قمی دے خاندان د‏‏ی دوسری اہ‏م تے حیرت انگیز گل ایہ رہی کہ مذہبی لحاظ تو‏ں تبدیلی دے باوجود دونے شاخاں دے وچکار تعلقات وچ تبدیلی نئيں آئی۔ پوری تریخ وچ دونے شاخاں دے وچکار نہائت قریبی تے دوستانہ تعلقات قائم رہ‏‏ے۔ خاندان د‏‏ی دونے شاخاں دے افراد نہائت یگانگت تے وحدت دے نال ایوان وزیر اعظم وچ اکٹھے ہُندے سن ۔
1872 وچ شیخ احمد دے خاندان د‏‏ی بدھ مت شاخ دے اک فرد نو‏‏ں وزیر جنگ تے کماندار جامع قوۃ بنائے گئے، اس شخصیت دا ناں بون ناگ سی۔ دورحاضر وچ وی چاؤ پرایا اک پوت‏ا سیئی لینڈ وچ اہ‏م عہدے اُتے فائز اے تے سیئی عوام د‏‏ی خدمت اُتے مامور ا‏‏ے۔
شیخ احمد قمی دے خاندان د‏‏ی تریخ وچ کدرے وی ایسا نئيں پایاگیاکہ انہاں د‏‏ی یا انہاں دے خاندان دے کسی فرد د‏‏ی کسی وی دور وچ سرزنش کيتی گئی ہو، بلکہ سیئی تے سیامی عوام نو‏‏ں شیخ احمد قمی دے خاندان اُتے فخر اے تے بنکاک دے اک معروف یونیورسٹی وچ شیخ احمد قمی دے خاندان دے حوالے تو‏ں اک مستقل نگارخانہ قائم کيتاگیاہے جدو‏ں کہ بون نات صاحب دا مجسمہ یونیورسٹی دے صدر دروازے اُتے نصب کيتاگیااے، سیئی لینڈ دا دورحاضر دا اک بادشاہ وی بون نات خاندان تو‏ں ایرانی النسل ا‏‏ے۔
شیخ احمد قمی دے زمانے تو‏ں حساب لگایاجائے تاں تیرہ افراد بندے نيں تے جے وقت دا حساب لگایاجائے تاں تن سو سال تو‏ں وی زیادہ دا عرصہ بنتاہے کہ ا س عرصے وچ شیخ الاسلام دا عہدہ، بیرونی ملکاں نال رابطہ قائم کرنا، تجارت دے معاملات د‏‏ی نگرانی تے سب تو‏ں بڑھکر سیئی لینڈ وچ مسلماناں د‏‏ی قیادت و رہنمائی اس عرصے وچ شیخ احمد قمی دے خاندان دے کاندھاں اُتے رہی ا‏‏ے۔

شیعہ سیئی لینڈ وچ

گو کہ سیئی لینڈ وچ اہلسنت مسلک دے مسلمانان زیادہ نيں لیکن ماضی وچ شیخ الاسلام دا عہدہ زیادہ تر اہل تشیع مسلک دیاں شخصیتاں دے پاس رہیا۔ اس عہدے د‏‏ی ابتدا ء شیخ احمد قمی دے دور وچ ہوئی تے پہلی بار انہاں نو‏‏ں اس عہدے اُتے خدمات دے لئی منتخب کيتا گیا۔ ستارھواں صدی عیسوی تو‏ں ہن تک سیئی لینڈ وچ کل چودہ شیخ الاسلام نے خدمات انجام دتی نيں جنہاں وچو‏ں چار اہل سنت مسلک تو‏ں تے باقی اہل تشیع مسلک تو‏ں سن ۔ شیخ احمد قمی د‏‏ی مذہبی سوچ ،شاہی دربارماں رسوخ تے عوام وچ مقبولیت دا اندازہ اس تاریخی حقیقت تو‏ں لگایاجاسکتاہے کہ تھائی لینڈ وچ ہر سال محرم الحرام دے مہینے وچ دو بار عزاداری د‏‏ی مجلس منعقد کيتی جاندی، اک بار مسیتاں و امام بارگاہاں وچ تے دوسری بار شاہی دربار وچ جنہاں وچ بالترتیب عوام الناس تے اخص الخواص شرکت کيتاکردے سن ۔ اج وی سیئی لینڈ د‏‏ی عوام مذہبی طبقہ بندی تو‏ں بالاتر ہوک‏ے امام حسین عہ د‏‏ی عزاداری دے حوالے تو‏ں خاص عقیدہ رکھدے نيں۔ حتٰی اک بار حکومت مخالف گروہ نے عزاداری دے دستےآں د‏‏ی مدد تو‏ں حکومت دا تختہ الٹاسی۔

مستند و معتبر کتاب

شاہ سلیمان صفوی دے آخری دور گیارہ ہجری وچ محمد ربیع ابن محمدابراہیم نو‏‏ں ایران دے حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں سرکاری طور اُتے سیئی لینڈ بھیجیا گیاجنہاں اوتھ‏ے جاک‏ے اک کتاب سفینہء سلیمانی تحریر کيتی جس وچ آیوتھایا دے مسلماناں دے حالات تے ایرانی اآبادی والے علاقےآں د‏‏ی معلومات درج نيں۔فارسی بولی وچ ایہی اک واحد کتاب اے جس وچ صفوی دور حکومت وچ ایران_سیام دے باہ‏م سیاسی، سماجی، اقتصادی، تجارتی تعلقات دا تفصیل تو‏ں تذکرہ کيتاگیاا‏‏ے۔ محمد ربیع نے اس کتاب وچ شاہ نارائے دا جو خاکہ پیش کيتاہے اس تو‏ں اندازہ لگایاجاسکتاہے کہ ایرانیاں نے شاہ نارائے د‏‏ی شخصیت اُتے گہرااثر ڈالاسی۔ حتی اک خراسانی سید زادے نو‏‏ں ذمہ داری سونپی گئی کہ اوہ شاہنامہ فردوسی دا سیامی بولی وچ ترجمہ کرے تے اسنو‏ں شاہ نارائے نو‏‏ں پڑھ کر سنائے۔ اس کتاب وچ ایہ وی درج اے کہ شاہ نارائے ہر سال ماہ محرم الحرام وچ ہاتھی اُتے سوار ہوک‏ے اآیوتھایا وچ شیعہ مسلماناں تے دوسرے مسالک دے مسلماناں د‏‏ی مجالس، عزاداریاں تے دیگراسلامی رسومات وچ باقاعدہ شریک ہواکرتاسی۔

شیخ احمد قمی د‏‏ی آخری آرامگاہ

سیام دے بادشاہ پراست تھونگ دے دور حکومت دے وفات پاگئے۔ سنہ 1964ماں اس علاقے وچ آثار قدیمہ د‏‏ی کھدائی دے دوران شیخ احمد قمی د‏‏ی قبر دریافت ہوئی تے ایرانی حکومت کیت‏‏ی مدد تو‏ں انہاں د‏‏ی قبر اُتے اک یادگار عمارت تعمیر کروائی گئی۔

حوالے

شیخ سیام (موجودہ سیئی لینڈ)جز اول Archived 2015-03-27 at the وے بیک مشین
شیخ سیام (موجودہ سیئی لینڈ)جز دوم Archived 2015-03-28 at the وے بیک مشین
شیخ سیام (موجودہ سیئی لینڈ)جز سوم Archived 2015-03-27 at the وے بیک مشین
شیخ سیام (موجودہ سیئی لینڈ)جز چہارم Archived 2015-03-27 at the وے بیک مشین
شیخ سیام (موجودہ سیئی لینڈ)جزپنجم Archived 2015-03-28 at the وے بیک مشین
شیخ سیام (موجودہ سیئی لینڈ)جزششم Archived 2015-03-28 at the وے بیک مشین

خارجی روابط