شیعہ ہلال
شیعہ ہلال اوہ علاقے نيں جتھے شیعاں دی اکثریت اے تے نقشے وچ ایہ اک ہلال دی صورت دکھدے نيں۔ ایہ اصلاح جرمنی وچ زیادہ استعمال ہُندی اے جہااسنوں شیعہ ہالمون کہندے نيں۔ اس اصلاح نوں اردن دے بادشاہ عبد اللہ دوم نے 2004 وچ ایجاد کيتا جدوں 2005 دے عراقی انتخابات وچ ایرانی سرگرمیاں اُتے عرباں نوں تشویش ہونے لگی۔
شیعہ کریسنٹ (یا شیعہ کریسنٹ ) مشرق وسطیٰ دا تصوراتی طور اُتے ہلال نما خطہ اے جتھے اکثریتی آبادی شیعہ اے یا جتھے آبادی وچ اک مضبوط شیعہ اقلیت اے۔
حالیہ برساں وچ ایہ اصطلاح ایران دے زیر اثر علاقےآں دی نشاندہی کرنے دے لئی آئی اے، کیونجے ایران نے تمام شیعہ مسلماناں نوں اک بینر تلے متحد کرنے دی کوشش کيتی اے۔ دوسری طرف، ایہ تصور مشرق وسطیٰ وچ شیعہ دے بڑھدے ہوئے سیاسی وزن نوں ظاہر کردا اے۔ [1]
شیعہ ہلال وچ شامل علاقےآں وچ لبنان ، شام ، بحرین ، عراق ، ایران ، آذربائیجان ، یمن تے مغربی افغانستان شامل نيں ۔ [2] ٹویلور شیعہ دے علاوہ ، اس اصطلاح وچ ترکی وچ اسماعیلی ، زیدی ، شامی علوی تے بکتاشی گروپ وی شامل نيں۔ [1]
جائزہ[سودھو]
جے ایہ شیعہ زیر قیادت عراق سی جس دا ایران دے نال خاص تعلق سی، تے آپ اس تعلقات نوں شام تے حزب اللہ لبنان دے نال دیکھو تاں ساڈے پاس ایہ نواں ہلال اے جو بظاہر خلیجی ملکاں دے پورے علاقے دے لئی بہت زیادہ عدم استحکام دا باعث ہوئے گا۔
ایہ اصطلاح 2004 وچ اردن دے شاہ عبداللہ دوم نے اک ایداں دے وقت وچ وضع کيتی سی جدوں ایران مبینہ طور اُتے جنوری 2005 دے پارلیمانی انتخابات دے سلسلے وچ عراق وچ مداخلت کر رہیا سی ۔ [3] ایہ اک خطرے دے تناظر وچ سی، بعد وچ احساس ہويا، عراق وچ سنیاں دی طرف توں انتخابات دا بائیکاٹ ممکنہ طور اُتے شیعہ اکثریتی حکومت دا باعث بندا اے تے ایہ مفروضہ کہ اک شیعہ عراق شیعہ ایران دے زیر اثر آ سکدا اے۔ تجویز ایہ سی کہ مشترکہ مذہب ایران، عراق، علوی اکثریتی شام تے لبنان وچ سیاسی طور اُتے طاقتور شیعہ ملیشیا حزب اللہ دے درمیان تعاون دی اچھی صلاحیت فراہم کردا اے۔; اس دے نال نال، تجویز ایہ سی کہ ایہ دوسرے علاقائی طاقت دے کھیل وچ ایران دے لئی پراکسی ہون گے۔ [4]
یہ اصطلاح مشرق وسطیٰ دے ہور شیعہ علاقےآں نوں شامل کرنے دے بعد توں تیار ہوئی اے۔ جنہاں ملکاں وچ شیعہ مسلماناں دی غالب اکثریت اے اوہ ایران تے عراق نيں۔ آذربائیجان وچ شیعہ وی اک وڈی اکثریت دی نمائندگی کردے نيں ، اُتے ایہ آئینی طور اُتے اک سیکولر ریاست اے۔ [5] اوہ لوک جو عملی طور اُتے پیروکار نيں انہاں دی تعداد بوہت گھٹ اے، [6] جس دی وجہ توں اوہ عام طور اُتے ہلال توں خارج ہو گئے نيں۔ [7] بحرین وچ شیعہ وی شہریاں دی اکثریت اے ، اُتے حکومت زیادہ تر سنی اے۔ [7]
لبنان، کویت ، یمن ، سعودی عرب ، ترکی ، افغانستان ، پاکستان ، ہندوستان تے کچھ حد تک متحدہ عرب امارات وچ وی وڈی شیعہ اقلیتاں موجود نيں ۔ لبنان نوں چھڈ کے، جتھے لبنان دے کمزور مرکزی حکومتی ڈھانچے نے حزب اللہ نوں شام دی خانہ جنگی وچ ملوث ہونے دی اجازت دتی اے ، [8] انہاں نوں عام طور اُتے ہلال دے حصے دے طور اُتے بیان نئيں کيتا جاندا اے۔
اسلامی جمہوریہ ایران دے سپریم لیڈر آیت اللہ خامنہ ای نے 5 جون 1994 نوں آیت اللہ خمینی دی برسی دے موقع اُتے اک تقریر وچ "شیعہ ہلال" منصوبے نوں مذہبی تفرقہ بازی دی پالیسی دا ثبوت قرار دتا۔ [9]
27 دسمبر 2015 نوں تہران وچ 29واں بین الاقوامی اسلامی اتحاد کانفرنس وچ ایرانی صدر حسن روحانی نے مسلم ملکاں توں متحد ہو کے اسلام دی عوامی امیج نوں بہتر بنانے دے لئی کوششاں کرنے دی اپیل کی، ہور کہیا کہ "نہ تاں کوئی شیعہ اے تے نہ ہی کوئی سنی۔ ساڈے پاس اسلامی چاند اے۔ ہم، مسلمان، اک ایسی دنیا وچ نيں جتھے سانوں متحد ہونا چاہیے۔" [10]
نوم چومسکی ، اک امریکی یونیورسٹی دے پروفیسر تے ماہر لسانیات، اپنی کتاب A Plan for the Future, Occupations, Interventions, Empire, and Sustainabilit y وچ دعویٰ کردے نيں کہ مشرق وسطیٰ دے زیادہ تر توانائی دے ذخائر ناں نہاد "شیعہ کریسنٹ" ایران وچ موجود نيں۔ شیعہ کریسنٹ وچ اثرورسوخ مشرق وسطیٰ دے توانائی دے وسائل نوں کنٹرول کرنے دی امریکی کوششاں نوں چیلنج کردا اے۔ شیعہ اتحاد دے لئی دنیا دے اہم ترین تیل دے ذخائر دا آزادانہ طور اُتے امریکا توں کنٹرول حاصل کرنا واشنگٹن دا ڈراؤنا خواب اے۔ [11]
جنوری 2016 وچ ، سعودی ولی عہد شہزادہ محمد بن سلمان دے اک معتمد نے دعویٰ کيتا کہ عرب دنیا دا سامنا صرف اک شیعہ کریسنٹ دے بجائے "شیعہ پورے چاند" توں ہويا، ملکاں وچ ایرانی حمایت یافتہ شیعہ ملیشیا دی توسیعی سرگرمیاں دے نتیجے وچ ۔ جداں عراق، شام تے یمن [12] ۔
دسمبر 2017 وچ ، سپاہ پاسداران انقلاب اسلامی دے سربراہ محمد علی جعفری نے کہیا کہ "اج اسلامی ملکاں وچ مزاحمت دے مسلح سیل قائم ہو چکے نيں، تے ہور ملکاں وچ مزاحمت دے چھوٹے چھوٹے نیٹ ورک بنائے گئے نيں، تے اسيں انہاں نوں دیکھو گے۔ مستقبل وچ اثر انداز ہُندا اے۔" انہاں دے مطابق رضاکاراں دی وڈی افواج شام وچ "انسداد دہشت گردی" دی جدوجہد وچ شامل ہو چکیاں نيں [13] ۔
آبادیاتی تبدیلیاں تے شیائزیشن[سودھو]
2017 وچ یا اس دے بعد، شاہ فیصل سینٹر فار ریسرچ اینڈ اسلامک اسٹڈیز وچ جیومورفولوجی دے اک ایسوسی ایٹ پروفیسر حسین ابراہیم قطریب نے شام دی خانہ جنگی دے نتیجے وچ "مفید شام" وچ ہونے والی آبادیاتی تبدیلیاں دے بارے وچ اک مضمون لکھیا ۔ [14] خاص طور پر، قطریب نے "مفید شام" دی تعریف ايسے طرح کيتی سی جس طرح شام دے صدر بشار الاسد نے 2016 دے اوائل وچ اس اصطلاح دی تعریف کيتی سی - جداں کہ دمشق ، رف دمشق ، حمص ، حما ، لطاکیہ تے طرطوس دے شامی گورنراں سمیت ۔ [14]
قطریب نے نشاندہی دی کہ ایہ چھ گورنری 2011 دے آخر وچ شام دی کل آبادی دا 46 فیصد اُتے مشتمل سی - جداں کہ اس وقت تقریباً 21.4 ملین افراد اُتے مشتمل شام دی کل آبادی وچوں 9.8 ملین افراد سن ۔ [14] قطریب دسدا اے کہ، 2011 دے آخر وچ ، "مفید شام" دی آبادی 69% سنی، 21% علوی (جو کہ شیعہ اسلام دی شاخ اے )، 1% شیعہ، 1% دروز سن ۔ 2% اسماعیلی تے 6% عیسائی۔ [14]
اس دے برعکس، 2016 تک، "مفید شام" دی آبادی 9.8 ملین توں کم ہو کے 7.6 ملین رہ گئی لیکن اس دی آبادیات وی درمیانی پنج سالاں وچ نمایاں طور اُتے تبدیل ہو چکیاں نيں۔ 2016 وچ ، "مفید شام" وچ صرف 52% سنی، 24% علوی، 13% شیعہ، 1% دروز، 3% اسماعیلی، تے 7% عیسائی سن -- جس دی بنیادی تبدیلی شیعاں دی دھماکہ خیز ترقی سی۔ 2011 تے 2016 دے درمیان "مفید شام" وچ آبادی [14]۔
2011 تے 2016 دے درمیان رف دمشق تے حمص گورنری وچ آبادیاتی تبدیلیاں خاص طور اُتے قابل ذکر سن: رف دمشق 2011 وچ 87٪ سنی توں 2016 وچ 54٪ سنی ہو گئی جدوں کہ حمص گورنریٹ 64٪ سنی توں 21٪ سنی توں 2011 تے 2016 دے درمیان ہو گئی۔ [14] اس آبادیاتی تبدیلی نوں قطب نے شیائزیشن توں تعبیر کيتا اے۔ [14]
حوالے[سودھو]
باہرلے جوڑ[سودھو]
- The Myth of the Shia Crescent, Project Syndicate (مئی 2008)
- When the Shia Rise, Foreign Affairs (July/اگست 2006)
- Shia Crescent on Facebook, (Research from Shia point of view 2014)