اردن
اردن | |
---|---|
پرچم | نشان |
شعار | |
ترانہ: السلام الملکی الاردنی | |
زمین و آبادی | |
متناسقات | 31°12′N 36°30′E / 31.2°N 36.5°E [۱] |
پست مقام | بحرہ مردار (-428 میٹر ) |
رقبہ | 89341 مربع کلومیٹر |
دارالحکومت | عمان شہر |
سرکاری زبان | عربی [۲] |
آبادی | 10428241 (۱۹ جون ۲۰۱۹)[۳] |
| 5555605 (۲۰۱۹)[۴] |
| 5143079 (۲۰۱۹)[۴] |
حکمران | |
اعلی ترین منصب | عبداللہ دوم |
سربراہ حکومت | بشر الخصاونہ (۷ اکتوبر ۲۰۲۰–) |
قیام اور اقتدار | |
تاریخ | |
یوم تاسیس | ۱۹۴۶ |
عمر کی حدبندیاں | |
شادی کی کم از کم عمر | 18 years old |
شرح بے روزگاری | 11 percent (۲۰۱۴)[۵] |
دیگر اعداد و شمار | |
کرنسی | اردنی دینار |
مرکزی بینک | اردنی مرکزی بینک |
ہنگامی فون نمبر | 9-1-1 [۶]
|
منطقۂ وقت | 00 (standard time ) متناسق عالمی وقت+03:00 (روشنی بچاؤ ویلہ ) |
ٹریفک سمت | دائیں [۷] |
ڈومین نیم | jo. ، .الاردن |
آیزو 3166-1 الفا-2 | JO |
بین الاقوامی فون کوڈ | +962 |
ترمیم |
اردن جسنوں سرکاری طور اُتے (عربی: المملکۃ الأردنیۃ الہاشمیۃ) وی کہیا جاندا اے، دریائے اردن دے مشرقی کنارے اُتے واقع مغربی ایشیا دا ملک اے۔ اس دے مشرق وچ سعودی عرب تے مغرب وچ اسرائیل واقع اے۔ اردن تے اسرائیل بحیرہ مردار دا انتظام سنبھالدے نيں۔ اردن دی واحد بندرگاہ اس دے جنوبی سرے اُتے خلیج عقبہ اُتے واقع اے۔ اس بندرگاہ نوں اسرائیل، مصر تے سعودی عرب وی مشترکہ طور اُتے استعمال کردے نيں۔ اردن دا زیادہ تر حصہ صحرائے عرب اُتے مشتمل اے۔ اُتے شمال مغربی سرے اُتے ہلال نما زرخیز علاقہ موجود اے۔ اس دا راجگڑھ عمان اے۔
اردن لہندے ایشیاء دا اک عرب دیس اے۔ ایدے اتر وچ شام، لیندے ول فلسطین تے اسرائیل ، اتر چڑھدے ول عراق تے چڑھدے دکھن ول سعودی عرب اے۔ مریا سمندر اردن دے لیندے پاسے اردن تے اسرائیل دے وشکار اے۔ ایدے لیندے دکھن ول ایدا اک کونا خلیج عقبہ نال ملدا اے تے اوتھے ای اردن دا سمندری اڈہ عقبہ اے۔ عمان شہر ایدا راجگڑھ اے۔
اردن پہلے سلطنت عثمانیہ دا اک انگ سی۔ شریف مکہ پہلی وڈی لڑائی وچ سلطنت عثمانیہ نوں چھڈ کے انگریزاں نال رلیا تے اردن تے شریف مکہ دے ٹبر دی شائی بنی تے اوسے ٹبر دا ہن وی ایتھے راج اے۔
تاریخی اعتبار توں ایتھے بہت ساری تہذیباں آباد ہُندی رہیاں نيں۔ کچھ عرصے دے لئی اردن اُتے مصری فرعوناں دا وی قبضہ رہیا اے جو عظیم تر اسرائیلی مملکت دے حصے اُتے مشتمل سی۔ اس دے علاوہ ایتھے مقدونیائی، یونانی، رومن، بازنطینی تے عثمانی ثقافتاں دے اثرات وی مرتب ہوئے۔ ستويں صدی عیسوی توں ایتھے مسلماناں تے عرباں دی سبھیاچار دے اثرات گہرے ہونے لگے نيں۔
ہاشمی بادشاہت ایتھے دی آئینی بادشاہت اے تے ایتھے عوام دی نمائندہ حکومت وی کم کردی اے۔ حکمرانِ وقت ملک دا بادشاہ ہُندا اے جو ملکی افواج دے سپہ سالار دا کم وی کردا اے۔ بادشاہ اپنے اختیارات نوں وزیرِ اعظماں تے وزراء دی کونسل یا کابینہ دے ذریعے استعمال کردا اے۔ کابینہ جمہوری طور اُتے منتخب ہاؤس آف ڈپٹیز تے ہاؤس آف نوٹیبلز یعنی سینٹ نوں جواب دہ ہُندی اے۔ ہاؤس آف ڈپٹیز تے سینٹ مل کے قانون سازی دا کم کردے نيں۔ عدلیہ حکومت توں آزاد رہ کے کم کردی اے۔
جدید اردن دی زیادہ تر آبادی شہراں وچ رہندی اے۔ سی آئی اے دی ورلڈ فیکٹ بک دے مطابق اردن نوں فری مارکیٹ اکانومی دے حوالے توں ابھرتی ہوئی مارکیٹ اے۔ علاقے دے ہور ملکاں دی نسبت اردن نے سب توں زیادہ آزاد تجارت دے معاہدے کیتے ہوئے نيں۔ ایتھے دی حکومت مغرب نواز اے تے امریکا تے برطانیہ توں انہاں دے گہرے تعلقات نيں۔ 1996 وچ اردن امریکا دا اہم غیر ناٹو اتحادی بن گیا۔ خطے وچ مصر دے علاوہ اردن واحد ملک جس دے اسرائیل توں سفارتی تعلقات نيں۔ اس دے علاوہ عرب لیگ، ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن، عرب پارلیمنٹ، عالمی بینک، عالمی عدالتِ انصاف تے اقوامِ متحدہ وغیرہ دا ایہ بانی رکن وی اے۔ ہور برآں اردن یورپی یونین تے خلیج تعاون کونسل دے نال وی تعلقات گہرے کر رہیا اے۔
ناں وجہ
[سودھو]اردن دا ناں دریائے اردن دے ناں اُتے رکھیا گیا اے۔ مختلف زباناں وچ اردن دے مختلف مطالب نيں۔ قدیم عربی زبان وچ اردن دا مطلب ڈھلوان اے جدوں کہ ارامیک بولی وچ اردن دے معنی "وہ جو اُتردا اے "۔
تریخ
[سودھو]اپنے وقت دی نمایاں ترین رہتل جسنوں عربی وچ الأنباط کہیا جاندا اے، ایتھے قائم سی۔ اس دا راجگڑھ پیٹرا نامی شہر سی۔ انہاں لوکاں نے جدید عربی رسم الخط ایجاد کيتا سی۔ ایرانی سلطنت وچ جذب ہونے توں پہلے صدیاں تک پیٹرا نے آزادی تے خوشحالی دے مزے لوٹے۔ بعد وچ اس علاقے اُتے رومن سلطنت چھا گئی۔
بعد وچ ایتھے اسلام دی آمد ہوئی جو مختلف خلفاء دے دور اُتے مشتمل سی۔ انہاں خلفاء وچ خلفائے راشدین، بنو امیہ تے عباسی خلفاء شامل سن ۔ عباسیاں دے زوال دے بعد اس علاقے اُتے منگول، مسیحی صلیبی جنگجو، ایوبی تے مملوک قابض رہے۔ 1516 وچ ایہ سلطنت عثمانیہ دا حصہ بن گیا۔
جدید اردن
[سودھو]پہلی جنگِ عظیم دے اختتام اُتے سلطنتِ عثمانی دے زوال دے بعد لیگ آف نیشنز تے اتحادی افواج نے بحیرہ روم دے شمالی ساحل دا نقشہ از سرِ نو بنانے دا فیصلہ کيتا۔ نتیجتاً فرانسیسی شام تے برطانوی فلسطین دا قیام عمل وچ آیا۔
دوسری جنگِ عظیم دے اختتام تک ایہ علاقہ برطانیہ دے زیر انتظام سی۔ 1946 وچ برطانویاں نے اقوامِ متحدہ توں درخواست کيتی کہ اوہ اردن نوں آزاد کرنا چاہندے نيں۔ برطانوی درخواست دے بعد ایتھے دی پارلیمان نے شاہ عبد للہ نوں ہاشمی بادشاہت دے سلسلے دا پہلا حکمران منتخب کر ليا۔ شاہ عبد للہ اوّل 1995 تک حکمران رہے تے ايسے سال جدوں اوہ مسجدِ اقصٰی توں نکل رہے سن تاں اک فلسطینی عرب نے قتل کر دتا۔
1958 وچ عرب سرد جنگ دے دوران عراق تے اردن نے مل کے عراق تے اردن دی عرب فیڈریشن بنائی جس دے حکمران ہاشمی بادشاہ سن ۔ بعد وچ ايسے سال ہاشمی بادشاہ نوں بغداد وچ قتل کر دتا گیا تے روس دی مدد توں ہور ملکاں جداں کہ مصر، شام تے یمن نے اردن دے لئی مشکلات پیدا کرنی شروع کر دتیاں۔ اُتے شاہ حسین نے امریکا تے برطانیہ توں مدد منگی۔ امریکی تے برطانوی ہوائی جہازاں نے اردن دی سرحداں دی فضائی گشت شروع کر دتی جدوں کہ برطانوی فوجی عمان پہنچ گئے۔
1965 وچ سعودی عرب تے اردن نے زمین دا تبادلہ کيتا۔ اردن نے مختصر ساحلی پٹی دے بدلے کافی وڈا صحرائی رقبہ سعودی عرب نوں دے دتا۔
1967 دی چھ روزہ جنگ دے دوران اسرائیل نے ویسٹ بینک تے کچھ ہور علاقےآں اُتے قبضہ کر ليا۔ اُتے بعد دے معاہدے دے تحت مقدس تھاںواں دے حوالے توں اردن دا عمل دخل ودھیا دتا گیا۔
1967 دی جنگ دے بعد اردن وچ فلسطینی فدائین دی تعداد ودھنے لگی تے جلد ہی انہاں نے ریاست دے اندر اپنی ریاست قائم کر لئی۔ شاہ حسین نے فوج نوں انہاں فدائین دے خاتمے دا حکم دتا تے جون 1970 وچ عام لڑائی شروع ہوئے گئی۔ نتیجتاً مختلف فلسطینی گروہاں دے فدائین نوں اردن توں کڈ دتا گیا۔
1973 وچ عرب لیگ دی متحدہ افواج نے اسرائیل دے خلاف یوم کپور دی جنگ شروع دی تے دریائے اردن دے کنارے دی جنگ بندی دی لکیر اُتے لڑائی شروع ہوئے گئی۔ اردن نے شام وچ موجود اسرائیلی افواج اُتے حملے دے لئی بریگیڈ وی بھیجیا۔
اگرچہ 1990 دی خلیج جنگ دے دوران اردن نے حصہ نئيں لیا اُتے شاہ حسین اُتے ایہ الزام لگیا کہ انہاں نے ڈھکے چھپے صدام حسین دی مدد جاری رکھی جس دی وجہ توں کویت توں عراق دے انخلاء وچ مشکلات پیش آئیاں ۔ اس وجہ توں اقوامِ متحدہ تے عرب ملکاں نے اردن دی مالی امداد بند کر دتی تے 7 لکھ توں زیادہ اردنی باشندے جو عرب ملکاں وچ روزگار دے سلسلے وچ مقیم سن، نوں اردن واپس لُٹنا پيا۔ ہور برآں لکھاں عراقی جان بچا کر اردن پہنچے جس توں اردن دی معیشت اُتے دباؤ پيا۔
1991 وچ اردن نے شام، لبنان تے عرب فلسیطنی فدائین دے ہمراہ اسرائیل دے نال امن مذاکرات وچ حصہ لیا۔ انہاں مذاکرات وچ روس تے امریکا ثالثی دا کردار ادا کر رہے سن ۔ انہاں مذاکرات وچ کامیابی دے بعد اسرائیل نے اظہارِ تشکر دے لئی شاہ حسین دی تصویر والی ڈاک دی ٹکٹ جاری کيتی۔ امریکا نے نہ صرف سالانہ اردن نوں لکھاں ڈالر دی مالی امداد دینے دا وعدہ کيتا بلکہ ایہ وی کہ جے اک خاص مقدار وچ اسرائیل توں خریدے گئے خام مال توں تیار شدہ مصنوعات امریکا برآمد کرنے اُتے اردن اُتے برآمدی ٹیکس وی نئيں لگایا جائے گا۔
شاہ حسین دے سرطان دا علاج امریکا وچ لمبے عرصے تک جاری رہیا۔ اردن واپسی اُتے انہاں نے اپنے بھائی شاہ حسن دی جگہ اپنے وڈے بیٹے عبد للہ نوں ولی عہد مقرر کر دتا۔ اس دے علاوہ انہاں نے کچھ سیاسی قیدی وی آزاد کیتے۔ کچھ عرصہ بعد 1999 وچ شاہ حسین انتقال کر گئے تے شاہ عبد للہ دوم انہاں دی جگہ بادشاہ بنے۔ ستمبر 2000 وچ اسرائیل تے فلسطین دے درمیان جنگ تے دوسری انتفادہ تحریک دے دوران اردن دی حکومت نے دونے پارٹیاں نوں مدد کيتی پیش کش کيتی۔ اس دے بعد توں اردن نے اپنے ہمسائیاں دے نال امن توں رہنے دا عہد کيتا اے۔ اردن دے شاہی خاندان وچ اسرائیل دے لئی خاصہ نرم گوشہ اے تے حکومت اسرائیل مخالف مظاہرےآں نوں رکدی رہندی اے۔ اس دے علاوہ اردنی اخبارات وغیرہ توں وی اسرائیل مخالف مواد حذف کر دتا جاندا اے۔
1997 وچ آخری بار اردن تے اسرائیل دے تعلقات اس وقت کشیدہ ہوئے جدوں دو اسرائیلی ایجنٹ کینیڈا دے پاسپورٹاں دی مدد توں اردن وچ داخل ہوئے تے حماس دے اہم رہنما خالد مشعل نوں زہر دتا۔ شاہ حسین نے اسرائیل نوں نہ صرف اس زہر دا تریاق دینے بلکہ بہت سارے اردنی تے فلسطینی قیدی وی آزاد کرنے اُتے مجبور کيتا۔ انہاں قیدیاں وچ شیخ یٰسین وی سن جو بعد وچ 2004 وچ غزہ دی پٹی اُتے اسرائیل دی بمباری دے نتیجے وچ شهيد ہوئے۔
9 ستمبر 2005 نوں عمان دے کئی ہوٹلاں وچ بیک وقت دہشت گرداں نے تن بم دھماکے کیتے۔ انہاں دھماکےآں وچ 57 افراد ہلاک تے 115 زخمی ہوئے۔ انہاں دھماکےآں دی ذمہ داری القاعدہ نے قبول کيتی اُتے القاعدہ دی شمولیت دے ثبوت نئيں ملے۔
حال ہی وچ اردن نے ہزاراں فلسیطنیاں دی اردنی شہریت وی ختم کر دتی اے تاکہ اسرائیل کسی وی طرح توں انہاں افراد نوں اردن وچ ہی مستقل بسنے اُتے مجبور نہ کرے۔
جغرافیہ
[سودھو]اردن دے اتر وچ شام، لیندے ول فلسطین تے اسرائیل ، اتر چڑھدے ول عراق تے چڑھدے دکھن ول سعودی عرب اے۔ مریا سمندر اردن دے لیندے پاسے تے اردن تے اسرائیل دے وشکار اے۔ ایدے لیندے دکھن ول ایدا اک کونا خلیج عقبہ نال ملدا اے تے اوتھے ای اردن دا سمندری اڈہ عقبہ اے۔ جبل ام الدامی 1,854 م (6,083 فٹ) نال دیس دی سب توں اچی تھاں اے۔
اردن دا مشرقی حصہ بنجر اے تے نخلستاناں تے موسمی ندیاں توں سیراب ہُندا اے۔ مغرب دے بلند علاقے نہری نيں تے سدا بہار جنگلات وی موجود نيں۔ دریائے اردن دی عظیم وادئ شق اردن نوں مغربی کنارے تے اسرائیل توں وکھ کردی اے۔ اردن دا بلند ترین مقام جبل ام الدانی اے جو 1٫854 میٹر بلند اے۔ اس دی چوٹی برف توں ڈھکی رہندی اے۔ نشیبی ترین مقام بحیرہ مردار دے کنارے سطح سمندر توں 420 میٹر تھلے اے۔ اردن جس علاقے وچ واقع اے، اس علاقے نوں رہتل نوں گہوارا کہندے نيں۔
اہم شہر راجگڑھ عمان، اربد، جرش، زرقا، مادبا، کرک تے عقبہ نيں۔
موسم
[سودھو]اردن دا موسم گرمیاں وچ نیم خشک رہندا اے تے اوسط درجہ حرارت 30 توں 35 ڈگری رہندا اے۔ سردیاں نسبتاً سرد تر ہُندیاں نيں تے اوسط درجہ حرارت 13 ڈگری دے آس پاس رہندا اے۔ مغربی حصے وچ سب توں زیادہ بارش ہُندی اے تے عمان وچ نومبر توں مارچ تک برفباری وی ہُندی اے۔ عمان دی اوسط بلندی سطح سمندر توں 1٫280 میٹر اے۔ عظیم وادئ شق دے علاوہ سارا ملک ہی سطح سمندر توں 300 میٹر توں زیادہ بلند اے۔
نومبر توں مارچ تک موسم نم رہندا اے تے باقی پورا سال موسم نیم خشک رہندا اے۔ گرم، خشک گرمیاں تے ٹھنڈی سردیاں جنہاں وچ کدی کدائيں برفباری یا بارش وی ہوئے سکدی اے، ہُندی نيں۔ عموماً سمندر توں جِنّا دور ہُندے جاواں، موسمی درجہ حرارت وچ اِنّی ہی تبدیلی زیادہ تے بارش کم ہُندی جاندی اے۔ گرمیاں وچ ہويا دا دباؤ نسبتاً یکساں ہی رہندا اے جدوں کہ سردیاں وچ ایہ دباؤ زیادہ تر کم ہی رہندا اے۔
زیادہ تر رقبے اُتے 24 انچ توں کم دی اوسط بارش ہُندی اے۔ جداں جداں زمین بلند ہُندی جاندی اے، بارش ودھدی جاندی اے۔ وادئ اردن وچ سالانہ بارش دی اوسط 35 انچ توں زیادہ رہندی اے۔ بحیرہ مردار دے نیڑے دے علاقے وچ بارش دی مقدار سالانہ 5 انچ توں کم رہندی اے۔
اگست دے موسم وچ گرمیاں عروج اُتے ہُندی نيں۔ جنوری عموماً سرد ترین مہینہ ہُندا اے۔ گرمیاں وچ رات تے دن دے درجہ حرارت وچ کافی فرق ہوئے سکدا اے۔ گرمیاں وچ دن دا اوسط درجہ حرارت 32 ڈگری رہندا اے۔ جدوں کہ ستمبر توں مارچ تک یعنی سردیاں وچ درجہ ھرارت دی اوسط 3.2 ڈگری رہندی اے۔ شمال مغربی بلند علاقےآں اُتے برفباری وی ہوئے سکدی اے۔ عموماً سردیاں وچ دو بار برفباری ہُندی اے۔
انتظامی تقسیم
[سودھو]وزارتِ داخلہ نے ملک وچ داخلی طور اُتے 12 صوبے بنائے ہوئے نيں۔ ہر صوبے دے حکمران یعنی گورنر دا تقرر صدر کردا اے۔ اپنے صوبےآں دی حد تک گورنر خود مختار ہُندے نيں۔
شمار | محافظہ | راجگڑھ | |
---|---|---|---|
1 | محافظہ اربد | اربد | |
2 | محافظہ عجلون | عجلون | |
3 | محافظہ جرش | جرش | |
4 | محافظہ مفرق | مفرق | |
5 | محافظہ بلقاء | سلط | |
6 | محافظہ عمان | عمان (شہر) | |
7 | محافظہ زرقاء | زرقاء | |
8 | محافظہ مادبا | مادبا | |
9 | محافظہ کرک | الکرک | |
10 | محافظہ طفیلہ | طفیلہ | |
11 | محافظہ معان | معان | |
12 | محافظہ عقبہ | عقبہ |
آبادی دی خصوصیات
[سودھو]2004 دی مردم شماری دے مطابق اردن دی کل آبادی 51٫00٫981 اے۔ اُتے اس وچ گھٹ توں گھٹ 1٫90٫000 افراد ایداں دے نيں جنہاں نوں شمار نئيں کيتا گیا۔
مذہب
[سودھو]اردن وچ اکثریتی مذہب اسلام اے جو عرب تے غیر عرب، دونے ہی گروہاں دی اکثریت دا مذہب اے۔ سرکاری مذہب وی اسلام ہی اے تے 92 فیصد آبادی مسلمان اے۔ آبادی دی اکثریت سنی فقہہ نال تعلق رکھدی اے۔ اسلامیات دا مضمون سکولاں وچ مسلمان طلبہ و طالبات نوں پڑھایا جاندا اے جدوں کہ غیر مسلماں دے لئی لازمی ننيں۔ علاقے تے دنیا بھر وچ ، اردن آزادئ مذہب دا علم بردار اے۔ اُتے مذہبی علما دا حکومت اُتے کوئی عمل دخل نئيں تے انہاں نوں حکومتی معاملات وچ مداخلت دی اجازت ننيں۔
اردن وچ مقامی مسیحی افراد وی موجود نيں۔ عرب تے غیر عرب، دونے ہی گروہاں وچ مسیحی مذہب دے پیروکار پائے جاندے نيں۔ مسیحی مذہب دے پیروکاراں دی تعداد کل آبادی دا 6 فیصد اے۔ 1950 وچ مسیحی افراد ملکی آبادی دا 30 فیصد سن لیکن فیر یورپ، کینیڈا تے امریکا نوں منتقلی تے مسلماناں دی نسبت کم شرحِ پیدائش دی وجہ توں انہاں دی تعداد کم ہوئے گئی اے۔
ہور مذاہب وچ دروز تے بہائی اہم نيں۔
اردن | |
Hashemite Kingdom of Jordan | |
المملكة الأردنية الهاشمية | |
راجگڑھ: | عمان شہر |
تھاں: | 92,300 مربع کلومیٹر |
لوک گنتی: | 6,407,085 |
کرنسی: | دینار |
بولی: | عربی |
زباناں
[سودھو]سرکاری بولی دا درجہ عربی نوں حاصل اے۔ انگریزی نوں اگرچہ سرکاری بولی دا درجہ نئيں دتا گیا اُتے ملک وچ عام طور اُتے بولی جاندی اے۔ کاروباری تے بینکاری دے علاوہ تعلیم وچ وی اس دا استعمال وسیع پیمانے اُتے ہُندا اے۔
کسی حد تک ہسپانوی، فرانسیسی، آرمینین، کرکاشیئن، چیچن دے علاوہ ترکی، سربو کروشیئن، یونانی تے بوسنین وی بولی جاندی نيں۔
سیاست
[سودھو]ملک دا اصل حکمران بادشاہ اے تے ملک وچ آئینی طور اُتے بادشاہت قائم اے۔ بادشاہ دے پاس زیادہ تر طاقت ہُندی اے اُتے جمہوری طور اُتے منتخب پارلیمان دے اختیارات وی بڑھدے جا رہے نيں۔
آئین
[سودھو]اردن وچ آئینی طور اُتے بادشاہت قائم اے تے ایہ آئین 8 جنوری 1952 وچ منظور ہويا۔ حکومتی اختیارات بادشاہ تے وزراء دی کونسل دے پاس ہُندے نيں۔ بادشاہ تمام قوانین دی منظوری تے عمل درآمد دا ذمہ دار ہُندا اے۔ اُتے بادشاہ دے فیصلے نوں قومی اسمبلی دی دو تہائی اکثریت توں اسنوں رد کيتا جا سکدا اے۔ بادشاہ حکم دے ذریعے عدالتاں دے ججاں دا تقرر کرنے دے علاوہ انہاں نوں عہدے توں ہٹا وی سکدا اے۔ آئین وچ ترامیم دی منظوری، اعلانِ جنگ تے مسلح افواج دی کمان وی بادشاہ دے اختیار وچ ہُندے نيں۔ کابینہ دے فیصلے، عدالدی فیصلے تے ملکی کرنسی وی بادشاہ دے ناں توں جاری ہُندے نيں۔ کونسل آف منسٹرز دی صدارت وزیرِ اعظم کردا اے جس دا تقرر بادشاہ کردا اے۔ وزیرِ اعظم دی درخواست اُتے بادشاہ وزیراں نوں انہاں دے عہدےآں توں برخاست وی کر سکدا اے۔ عام پالیسی دے حوالے توں کابینہ چیمبر آف ڈپٹیز نوں جواب دہ ہُندی اے تے پنجاہ فیصد ووٹ توں اسنوں برخاست وی کيتا جا سکدا اے یا پنجاہ فیصد ووٹاں توں اس دی توثیق کيتی جاندی اے۔
آئین وچ تن قسم دی عدالتاں بیان کيتی گئی نيں۔ انہاں وچ شہری، مذہبی تے خصوصی عدالتاں شامل نيں۔ انتظامی اعتبار توں ملک نوں 12 صوبےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے۔ ہر صوبے دے گورنر نوں بادشاہ مقرر کردا اے۔ اپنے صوبےآں وچ ہر گورنر دے پاس حکومتی تے ترقیاتی اختیارات حاصل ہُندے نيں۔
قانونی نظام تے قوانین
[سودھو]اردن دا قانونی نظام فرانسیسی نظامِ عدل اُتے مبنی اے تے اس وچ مصری شہری قوانین دے نال نال مسلماناں دے لئی اسلامی قوانین وی موجود نيں۔ ہور اقليتی مذاہب دے لئی انہاں دے مذہب دے مطابق عدالتاں موجود نيں۔ اردن نے عالمی عدالتِ انصاف نوں تسلیم نئيں کيتا۔
اردن وچ سیاسی جماعتاں دی تعداد 30 توں زیادہ اے۔ انہاں وچ انتہائی سجے تے انتہائی کھبے بازو دی جماعتاں وی شامل نيں۔
آئین دے آرٹیکل 97 دے تحت عدلیہ نوں آزاد بنایا گیا اے۔ اس دے مطابق ججاں نوں صرف تے صرف قانون نوں جواب دہ ہونا چاہیے۔ ججاں دی تقرری تے تنزلی دا حق بادشاہ دے پاس اے۔
اردن دے قوانین وچ مقامی روایات تے اسلام قوانین تے رسوم نوں وی جگہ دتی گئی اے۔ آئین دے آرٹیکل 99 دے تحت عدالتاں نوں شہری، مذہبی تے خصوصی قسماں وچ تقسیم کيتا گیا اے۔ شہری یعنی سول عدالتاں دے اختیار وچ تمام شہری تے تمام امور آندے نيں۔ ایہ عدالتاں ملکی قوانین دے مطابق سول تے کرمنل مقدمات دی سماعت کردی نيں۔
مذہبی عدالتاں وچ شرعی عدالتاں تے ہور مذاہب دے مذہبی ٹربیونل آندے نيں۔ ایہ عدالتاں خانگی معاملات جداں کہ شادی، طلاق، وراثت تے بچےآں دی دیکھ بھال جداں معاملات نوں دیکھدی نيں۔ اسلامی طور اُتے وقف دے معاملات وی انہاں عدالتاں دے ذمے ہُندے نيں۔ جے کوئی معاملہ اک توں زیادہ مذہب دے درمیان باعثِ تنازع ہوئے تاں عام عدالتاں اس دا فیصلہ کردی نيں۔
روايتی طور اُتے مرداں دی اکثریت قانونی نظام توں وابستہ ہُندی سی لیکن ہن خواتین دی تعداد ودھدی جا رہی اے۔ غیرت دے ناں اُتے ہر سال 15 توں 20 عورتاں قتل کر دتی جاندی نيں۔ عام خیال دے برعکس غیرت دے ناں اُتے قتل جرم اے اورکسی اک مذہب دے پیروکاراں تک محدود ننيں۔ اُتے انصاف دا حصول بہت مشکل ہوئے جاندا اے۔
بادشاہ
[سودھو]برطانیہ توں آزادی دے بعد شاہ عبد للہ اول اردن دے بادشاہ بنے۔ 1951ء وچ انہاں دے قتل دے بعد انہاں دے بیٹے شاہ طلال کچھ عرصے دے لئی بادشاہ بنے۔ شاہ طلال دی اہم ترین کامیابی اردن دے دستور دی تیاری سی۔ شاہ طلال نوں دماغی بیماری دے باعث 1952ء وچ ہٹا دتا گیا۔ انہاں دی جگہ انہاں دے بیٹے شاہ حسین کم عمر سن، دی بجائے اک کمیٹی نے ملکی امور دی دیکھ بھال کيتی۔
1953 وچ جدوں شاہ حسین 18 سال دے ہوئے تووہ 1999 تک ملک دے بادشاہ رہے۔ انہاں دے دورِ اقتدار وچ کئی مسائل پیش آئے لیکن انہاں نوں کوئی ہٹا نہ سکیا۔ اردن وچ انہاں نوں یکجہتی دی علامت سمجھیا جاندا سی۔ شاہ حسین نے 1991 وچ مارشل لا ختم کيتا تے 1992 وچ سیاسی جماعتاں اُتے عائد پابندی ہٹا لئی۔ 1989 تے 1993 وچ اردن وچ صاف تے شفاف انتخابات ہوئے۔ اُتے انتخابی قوانین وچ ہونے والی تبدیلیاں دے نتیجے وچ بنیاد پرست اسلامی جماعتاں نے 1997 دے انتخابات دا بائیکاٹ کيتا۔
فروری 1999 وچ شاہ حسین دے انتقال اُتے انہاں دے بیٹے شاہ حسین دوم بادشاہ بنے۔ انہاں نے فوراً ہی اسرائیل دے نال ہوئے امن معاہدے تے اقوام متحدہ دے نال معاہداں دی توثیق کيتی۔ اپنے اقتدار دے پہلے سال انہاں نے معاشی اصلاحات دے ایجنڈے اُتے عمل جاری رکھیا۔
پارلیمان
[سودھو]1952 دے آئین وچ قومی اسمبلی دے دو ایوان بنائے گئے نيں جو چیمبر آف ڈپٹیز تے سینیٹ نيں۔ سینٹ وچ 60 سینیٹر ہُندے نيں جو بادشاہ براہ راست مقرر کردا اے۔۔ چیمبر آف ڈپٹیز وچ 120 جمہوری طو رپر منتخب اراکین ہُندے نيں۔ انہاں 120 نشستاں وچوں 12 خواتین دے لئی، 9 مسیحیاں دے لئی، 9 بدوواں دے لئی جدوں کہ 3 چیچن باشندےآں دے لئی مختص ہُندی نيں۔ آئین دے مطابق سینٹ دے اراکین ہاؤس آف ڈپٹیز دی نصف توں زیادہ نئيں ہوئے سکدے۔
سینیٹرکو چار سال دے لئی بادشاہ مقرر کردا اے تے انہاں دی تقرری دوبارہ وی ہوئے سکدی اے۔ ہر سینیٹر دی عمر گھٹ توں گھٹ 40 سال ہونی چاہیے تے فوج یاحکومت وچ کلیدی عہدےآں اُتے فائز رہ چکيا ہوئے۔ ڈپٹیاں نوں وی چار سال دے لئی چنا جاندا اے تے انہاں دی عمر 35 سال توں زیادہ ہونی چاہیے تے بادشاہ دے خونی رشتہ دار نہ ہاں تے نہ ہی کسی حکومتی ٹھیکے توں معاشی فائدے اٹھا سکدے نيں۔
انسانی حقوق
[سودھو]2010 وچ عرب دنیا وچ ڈیموکریسی انڈیکس دے مطابق 15 عرب ملکاں دی لسٹ وچ پہلے نمبر سی۔ 2009 وچ فریڈم ہاؤس نے اردن نوں “غیر آزاد” قرارد یا۔ 21 ملکاں دی عرب دنیا وچ اردن نوں آزاد پریس دے حوالے توں 5واں نمبر دتا گیا اے۔
2007 وچ عرب دنیا وچ اردن نوں حکومتی شفاف کارکردگی دے حوالے توں چوتھا نمبر ملیا ہويا سی۔
ایمنسٹی انٹرنیشنل دے مطابق اردن دی جیلاں وچ تشدد تے برا سلوک عام گل اے۔ اس دے علاوہ مقدمے دی کارروائی دا شفاف نہ ہونا تے سزائے موت وی اہم مسائل نيں۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل دے مطابق تشدد توں لئی گئے اعترافی بیان نوں بنیاد بنا کے سزائے موت دے دتی جاندی اے تے اس اُتے عمل وی کر دتا جاندا اے۔
ایمنسٹی دے مطابق غیرت دے ناں اُتے لڑکیوں تے عورتاں دا قتل عام گل اے۔ ہر سال اوسطاً 20 عورتاں غیرت دے ناں پرقتل کر دتی جاندی نيں۔ اُتے ہن اس صورت حال وچ بہتری آ رہی اے۔ نويں قوانین دے مطابق غیرت دے ناں اُتے ہونے والے جرائم دے مقدمے دی سماعت ڈیڑھ سال دے اندر اندر مکمل کے دتی جاندی اے۔ گذشتہ سال توں غیرت دے ناں اُتے ہونے والے جرائم اُتے عدالتاں نسبتاً سخت سزاواں دے رہیاں نيں۔ ماضی وچ غیرت دے ناں اُتے ہونے والے قتل دے جرم وچ مرداں نوں عموماً اک سال توں کم مدت دی سزا دتی جاندی سی لیکن ہن گھٹ توں گھٹ سزا 7 توں 15 سال تک مقرر کيتی گئی اے۔ اس دے علاوہ غیرت دے ناں اُتے ہونے والے جرائم دے سلسلے وچ عوام دی ذہنیت بدل رہی اے۔ ہور برآں خواتین دے حقوق دے لئی نويں قوانین بنائے جا رہے نيں۔
ایمنسٹی دے مطابق اردن وچ غیر ملکی گھریلو ملازماواں دے نال ناروا سلوک روا رکھیا جاندا اے۔ ايسے وجہ توں ہزاراں فلپائنی خواتین اپنے سفارت خانے پناہ لینے پہنچ جاندی نيں۔ اُتے نويں قوانین دے مطابق مذہبی آزادی، صحت دی سہولیات، 10 گھینٹے کم دا دورانیہ، آجر دے خرچے اُتے ملازمہ کاہر ماہ اک بار اپنے ملک جانا، سالانہ 14 دن دی چھیويں مع تنخواہ تے 14 دن جِنّی بیماری توں ہونے و الی تعطیلات مع تنخواہ شامل نيں۔
اردن دے آئین دے مطابق ہر فرد نوں مذہب دی آزادی اے تے ریاست دے رواج دے مطابق انہاں اُتے عمل کيتا جا سکدا اے اُتے اس توں عوام دے اخلاق اُتے منفی اثرات مرتب نہ ہون۔ ریاستی مذہب اسلام اے۔ ریاستی سطح اُتے غیر مسلاں نوں مسلمان بنانے دی حمایت کيتی جاندی اے۔ مسلماناں نوں تبدیلی مذہب دی اجازت تاں اے لیکن اسنوں سرکاری حمایت حاصل ننيں۔
معیشت
[سودھو]اردن اک چھوٹا جہا ملک اے تے اس دے قدرتی ذرائع محدود نيں۔ فی الوقت اردن وچ پانی دی مقدار بوہت گھٹ اے جسنوں ودھانے دیاں کوششاں دی جا رہیاں نيں۔ توانائی دے سلسلے وچ اردن زیادہ تر بیرونی ذرائع اُتے انحصار کردا اے۔ 1990ء دی دہائی وچ خام تیل زیادہ تر عراق تے ہور ہمسائیہ ملکاں توں آندا سی۔ 2003ء دے اوائل توں خلیج تعاون کونسل اردن نوں تیل مہیا کر رہی اے۔ ہور برآں مصر توں عرب گیس پائپ لائن 2003ء وچ مکمل ہوئی اورعقبہ دے جنوبی ساحلی شہر تک آندی اے۔ حکومت دا ارادہ اے کہ اس پائپ لائن نوں شمال وچ عمان تے اس توں اگے تک تعمیر کيتا جائے گا۔
شاہ عبد للہ دوم نے 1999ء وچ اقتدار سنبھالیا تے معاشی میدان وچ اصلاح دی پالیسی اپنائی۔ اس توں معاشی عروج شروع ہويا جو ہن تک یعنی اک دہائی توں زیادہ عرصے توں جاری اے۔ مشرق وسطٰی تے شمالی افریقہ وچ اردن چوتھی وڈی آزاد معیشت اے۔ اس طرح اسرائیل، متحدہ عرب امارات تے لبنان اردن توں پِچھے نيں۔ اردن دا بینکاری دا نظام بہت جدید تے پالیسیاں بہترین نيں جنہاں دی وجہ توں اردن 2009ء دے عالمی معاشی بحران توں آسانی توں گزریا۔
اردن تے عراق وچ موجود عدم استحکام دی وجہ توں اردن نوں مستقبل دا بیروت تے علاقائی معاشی مرکز کہیا جا رہیا اے۔ اک دہائی توں زیادہ عرصے توں معاشی ترقی دی شرح 7 فیصد اے۔ اردن دی معیشت بیرونی امداد دی بجائے اپنے پیراں اُتے کھڑا ہوئے رہی اے۔
کسی وی دوسرے عرب ملک دی نسبت اردن نے سب توں زیادہ آزادانہ تجارتی معاہدے کیتے نيں۔ ایہ معاہدے امریکا، برطانیہ، کینیڈا تے یورپی یونین دے علاوہ وی بہت سارے ہور ملکاں دے نال نيں۔
اردن دی معاشی ترقی وچ سب توں زیادہ مشکلات پانی دی کمی، توانائی دے سلسلے وچ ہور ملکاں اُتے انحصار تے علاقائی عدم استحکام نيں۔
ریاستی ملکیت دی صنعتاں تے ادارےآں دی نجکاری توں معیشت دی ترقی زور پھڑ رہی اے۔
امریکا دے نال ہونے والا آزادنہ تجارتی معاہدہ دسمبر 2001ء توں نافذ العمل ہويا۔ 2010ء تک تقریباً تمام ہی تجارتی سامان اُتے عائد سارے ٹیکس ختم ہوئے جاواں گے۔ اس دے علاوہ مواصلات، تعمیر، فنانس، صحت، آوا جائی تے خدمات دے شعبے دی حالت بہتر ہوئے گی۔ 1996ء وچ اردن تے امریکا دے درمیان ہونے والے معاہدے دے تحت دونے ملکاں وچ شہری ہويا بازی دے لئی راستے کھول دتے نيں۔ 2000ء توں اردن عالمی تجارتی ادارے دا رکن وی اے۔
بہت سارے عراقی تے فلسطینی تاجراں نے اپنے اہم دفاتر اردن وچ بنائے ہوئے نيں۔ انہاں دونے ملکاں وچ عدم استحکام دی وجہ توں بہت سارے عراقی تے فلسطینی ایتھے روزگار دے سلسلے وچ مقیم نيں۔
خطے وچ ہنر یافتہ افراد دا تناسب ارد وچ سب توں زیادہ اے۔ سیاحت دی صنعت تیزی توں ترقی کر رہی اے تے اس وقت اک ارب ڈالر سالانہ توں زیادہ آمدنی دا ذریعہ اے۔ ادویہ سازی وی تیزی توں ترقی کر رہی اے۔ جائداد دی خرید و فروخت تے تعمیر دی صنعت وی تیزی توں ترقی کر رہی اے۔ بیرونی سرمایہ کاری وی ارباں ڈالر وچ اے۔ سٹاک مارکیٹ دا حجم تقریباً 40 ارب ڈالر دے لگ بھگ اے۔
فی کس آمدنی 2007ء وچ 5,100 ڈالر اے۔ تعلیم تے خواندگی دی شرح تے سماجی بہبود خطے وچ سب توں زیادہ اے۔ آبادی وچ اضافے دی شرح 2.8 فیصد سالانہ اے۔ بے روزگاری دی شرح کافی زیادہ اے تے سرکاری اعداد و شمار وچ ساڈھے بارہ فیصد اے۔ اُتے غیر سرکاری اعداد و شمار بے روزگاری دی شرح نوں 30 فیصد ظاہر کردے نيں۔ افراطِ زر دی شرح 2.3 فیصد اے۔
مستقبل وچ معاشی ترقی دے حوالے توں اردن دی توقعات سیاحت، یورینئم تے تیل دی برآمدات تے تجارت وغیرہ اُتے اے۔
2006ء وچ عمان نوں عرب ملکاں وچ سب توں مہنگا شہر قرار دتا گیا سی۔ دبئی دوسرے نمبر اُتے آیا سی۔ اُتے 2009ء وچ دبئی، ابو ظہبی تے بیروت دے بعد عمان چوتھے نمبر اُتے مہنگا ترین شہر بن گیا اے۔
اردن وچ مصر، جنوبی ایشیا، انڈونیشیا، شام تے فلپائن توں کم ہنر یافتہ تے نیم ہنر یافتہ افرادی قوت آندی اے۔ اردن وچ غیر ملکی ورک فورس دا تخمینہ 3,00,000 توں 7,00,000 دے درمیان اے جو کل ملکی ورک فورس دے 20 توں 30 فیصد دے درمیان اے۔ ایہ غیر ملکی افراد زیادہ تر تعمیرات ٹیکسٹائل، بلدیاتی شعبے تے گھریلو ملازمین دے طور اُتے کم کردے نيں۔ حال ہی وچ کيتی گئی قانونی ترمیم دے بعد انہاں افراد نوں بہت سارے فائدے مل گئے نيں تے انہاں نوں قانونی تحفظ وی دتا گیا اے جو عرب دنیا وچ پہلی بار ہويا اے۔
کل آبادی دے اعتبار توں اردن دنیا بھر وچ سب توں زیادہ ہنر یافتہ کارکنان دا برآمد کنندہ اے۔ کل ابادی دا چوتھائی یعنی 6,00,000 افراد ہور ملکاں وچ زیادہ تر اہم عہدےآں اُتے فائز نيں۔
چھوٹے حجم دے باوجود اردن وچ بہت سارے عالمی ادارےآں دے دفاتر موجود نيں۔ انہاں وچ عرب بینک، ارامیکس، مکتوب تے کردتی گروپ شامل نيں۔ 2009ء توں اردن دی دو کمپنیاں عرب بینک تے عرب پوٹاش فوربزگلوبل 2,000 وچ شامل نيں۔ ہور برآں اردن وچ کئی ارب پتی افراد وی موجود نيں۔
قدرتی ذرائع
[سودھو]اگرچہ قدرتی ذرائع دے اعتبار توں اردن اِنّا خوش قسمت نئيں لیکن فیر وی ایتھے تیل تے یورینئم پایا جاندا اے۔
پر اردن دنیا دے انہاں گنے چنے ملکاں وچ شامل اے جتھے پانی دی انتہائی شدید کمی اے۔ لکڑی تے جنگلاندی پیداوار وی انتہائی کم اے۔
فاسفیٹ
[سودھو]فاسفیٹ دی کاناں وی اردن وچ موجدو نيں تے اردن دنیا مین سب توں زیادہ فاسفیٹ پیدا کرنے والے ملکاں دی لسٹ وچ آندا اے۔ ہور عناصر وچ پوٹاشیم، نمک، قدرتی گیس تے پتھر وغیرہ اہم نيں جو کڈے جاندے نيں۔
یورینئم
[سودھو]دنیا بھر وچ یورینئم دے ذخائر دے اعتبار توں اردن انہاں ملکاں وچوں اک اے جتھے ایہ بہت زیادہ پائی جاندی اے۔ اردن دے ذخائر دنیا دے کل 2 فیصد دے برابر نيں۔ اندازہ اے کہ اردن وچ 80,000 ٹن یورینئم کڈی جا سکدی اے۔ اس دے علاوہ ملکی فاسفیٹ دے ذخائر وچ 1,00,000 ٹن ہور یورینئم موجود اے۔ اردن وچ 2035ء تک ملک دی توانائی دی ضروریات دا 70 فیصد ایٹمی توانائی توں پیدا کرنے دا منصوبہ اے۔ چار ایٹمی پلانٹ لگاواں جاواں گے جنہاں وچوں پہلا پلانٹ 2017ء وچ کم شروع کريں گا۔
ہائیڈرو کاربن
[سودھو]اردن وچ قدرتی گیس 1987ء وچ دریافت ہوئی اے تے اس دے ذخائر دا تخمینہ 230 ارب کیوبیک فٹ لگایا گیا اے۔
خام تیل دے اعتبار توں اردن دے ذخائر نہ ہونے دے برابر نيں لیکن تیل رکھنے والی پتھریلی چٹاناں دے ذخائر بہت زیادہ نيں۔ اس طرح دے ذخائر دے اعتبار توں کینیڈا دے بعد اردن دوسرے نمبر اُتے آندا اے۔
پاور پلانٹاں نوں ہن انہاں تیل رکھنے والی پتھریلی چٹاناں اُتے منتقل کيتا جا رہیا اے جس دی وجہ توں تیل دا درآمدی بل تقریباً نصف رہ جائے گا۔
آوا جائی
[سودھو]عراق تے فلسطینی ریاست نوں جانے والے سامان دی آوا جائی دے لئی اردن بنیادی مرکز اے۔ اردن وچ آوا جائی دا بنیادی ڈھانچہ بہت اچھی حالت وچ اے۔
اردن وچ کل تن تجارتی ہوائی اڈے نيں جتھے بین الاقوامی پروازاں آندی جاندی نيں۔ انہاں وچوں دو عمان وچ نيں تے تیسرا عقبہ دے شہر وچ اے۔ سب توں وڈا ہوائی اڈا ملکہ عالیہ انٹرنیشنل ائیرپورٹ اے جو عمان مین واقع اے۔ ایہ ہوائی اڈا رائل جارڈنین ائیرلائن دا مرکزی اڈا اے۔ شاہ حسین ائیرپورٹ عقبہ شہر نوں عمان تے ہور جگہاں توں ملاندا اے۔
اردن وچ 7,999 کلومیٹر طویل پختہ شاہراہاں نيں۔
اردن وچ نیشنل ریل سسٹم منظور ہوئے چکيا اے جو تمام وڈے شہراں تے قصبےآں نوں مسافر بردار تے سامان بردار ٹریناں دے ذریعے ملائے گا۔
عقبہ دی بندرگاہ اردن دی واحد بندرگاہ اے۔ ایتھے توں عراق، اردن تے بعض صورتاں وچ ویسٹ بینک دے لئی ساز و سامان دی منتقلی دے لئی استعمال ہُندی اے۔ اصل بندرگاہ نوں جنوب وچ منتقل کر دتا گیا اے تے اس دی توسیع اُتے کم جاری اے۔ ابو ظہبی کنسورشیئم پنج ارب ڈالر دے اس منصوبے اُتے کم کر رہیا اے۔ ایہ منصوبہ 2013ء تک مکمل ہوئے گا۔
کرنسی تے شرح تبادلہ
[سودھو]اردن دی کرنسی اردنی دینار اے جو ہور دس درہم یا سو قرش یا ہزار فلس اُتے مشتمل ہُندا اے۔ اک دینار 1.414044 امریکی ڈالر دے برابر اے۔
طبی سیاحت یعنی میڈیکل ٹورزم
[سودھو]1970 دی دہائی توں مشرقِ وسطٰی وچ اردن نوں میڈیکل ٹورزم دے مرکز دی حیثیت حاصل اے۔ 2008ء وچ 48 ملکاں دے 2,10,100 مریض ایتھے علاج دی غرض توں آئے سن تے اس توں اک ارب ڈالر توں زیادہ دی کمائی ہوئی سی۔ خطے وچ پہلے جدوں کہ دنیا بھر وچ اردن میڈیکل ٹورزم دے اعتبار توں پنجويں نمبر اُتے آندا اے۔
جنوب مغربی ایشیائی تنازعے دا اثر
[سودھو]عرب اسرائیل تنازع، خلیج دی جنگ تے خطے دے ہور مسائل دی وجہ اردن دی معیشت اُتے برا اثر پيا اے۔ ہور ملکاں توں امن معاہداں تے اندرونی استحکام دی وجہ توں فلسطینی، لبنانی، خلیج فارس دے افراد تے پناہ گزیناں دے لئی اردن پرکشش ملک اے۔ ايسے وجہ توں ہی اردن دی معیشت تیزی توں ترقی کر رہی اے۔ اردنی قوانین دے مطابق ہر فلسطینی اردن دی شہریت لینے دا حقدار اے لیکن اوہ اپنی اصل فلسطینی شہریت نئيں چھڈ سکدا۔ فلسطینی شہریت چھڈے بغیر فلسطینی اردن وچ جائداد نئيں خرید سکدے۔ 2005ء دے نومبر وچ ہونے والے تن خودکش بم دھماکےآں دے بعد توں اردن دے شاہ عبد للہ نے دہشت گردی دے خلاف جنگ وچ شمولیت دا اعلان کيتا اے۔
خارجہ تعلقات
[سودھو]اردن نے مسلسل مغرب نواز پالیسی اختیار کر رکھی اے تے روايتی طور اُتے امریکا تے برطانیہ توں گہرے تعلقات رکھے نيں۔ انہاں تعلقات دی وجہ توں اردن دی غیر جانبداری وی متائثر ہوئی اے تے عراق توں تعلقات وی خلیج دی جنگ کيتی وجہ توں متائثر ہوئے نيں۔ اردن اپنی غیر جانبدار تے امن پسند پالیسی دی وجہ توں اپنے ہمسائیاں توں بہترین تعلقات بنائے ہوئے نيں۔
کشیدگی دے دور وچ اردن نوں ہمیشہ توں ثالث سمجھیا جاندا اے۔ 1970ء دی دہائی وچ ہی شاہ حسین نے ایران توں مذاکرات کیتے جس دے بعد ایران نے بحرین نوں اپنے نال ملانے دے لئی لشکر کشی دا ارادہ ترک کر دتا۔ 1990ء دی دہائی وچ شاہ حسین نے امریکا تے عراق دے درمیان مصالحت کاری کيتی۔ اسرائیل تے فلسطینیاں دے درمیان مذاکرات دے لئی ہمیشہ سب توں اگے رہندا اے۔ شاہ عبد للہ دوم اسرائیل تے عرب لیگ دے درمیان ثالث دا کردار ادا کردے رہے نيں۔
خلیج دی جنگ دے بعد اردن نے مغربی ملکاں دے نال اپنے تعلقات زیادہ تر بحال کر دتے۔ شاہ حسین دی وفات دے بعد اردن دے تعلقات خلیجی ملکاں توں بہت بہتر ہوئے گئے۔ عراق وچ صدام حسین دے بعد اردن نے عراق وچ استحکام تے سکیورٹی دے لئی اہم کردار ادا کيتا اے۔ اردن نے اتحادی افواج دے نال اک یاداشتی مفاہمت اُتے دستخط کیتے نيں جس دے تحت 30,000 عراقی پولیس اہلکاراں دی تربیت اردن وچ کيتی جائے گی۔
اردن نے اسرائیل دے نال عدم جارحیت دا معاہدہ کیہ ہویا اے۔
اردن تے اسرائیل دے تعلقات عموماً اک دوسرے دے نال 1994ء دے امن معاہدے توں پہلے وی اچھے سن ۔ کئی مواقع اُتے اردن نے اسرائیل نوں مصر تے شام دے حملےآں دے بارے خبردار کيتا سی۔
روايتی اعتبار توں اردن دے تعلقات امریکا توں نیڑےی رہے نيں۔ اہم دونے ملکاں دے درمیان تعلقات شاہ عبد للہ دوم دے دور وچ اپنے عروج نوں پہنچ گئے سن ۔ برطانیہ دے ایم آئی 6 دے بعد اردن دی سرکاری خفیہ ایجنسی نوں امریکی سی آئی اے دی دوسری بہترین ساتھی کہیا جاندا اے۔ اردن امریکا دے لئی عراق تے افغانستان وچ فوجی اڈاں دے لئی ہر طرح دی مدد فراہم پہنچاندا اے۔
فوج
[سودھو]امریکی، برطانوی تے فرانس دی مدد تے حمایت دے نال اردن دی افواج بہت طاقتور ہوئے چکيتیاں نيں۔ اردن دی پولیس وی انتہائی جدید تے ترقی یافتہ اے تے فوج دے نال نال پولیس وی ہر طرح دی ہنگامی صورت حال توں نپٹنے دی صلاحیت رکھدی اے۔ خصوصی مسلح دستےآں دی مدد توں اردن کسی وی ہنگامی صورت حال توں انتہائی تیزی توں نپٹ سکدا اے۔
بیرون ملک امن دی بحالی
[سودھو]50,000 دے لگ بھگ اردنی فوجی اقوامِ متحدہ دے نال مل کے دنیا بھر وچ امن دی بحالی دے لئی جد و جہد کر رہے نيں۔ ایہ فوجی دفاع، مقامی پولیس دی تربیت، طبی امداد تے فلاحی کماں وچ شریک ہُندے نيں۔ اردن نے بہت سارے ملکاں بشمول عراق، مغربی کنارے، لبنان، افغانستان، ہیٹی، انڈونیشیا، کانگو، لائبیریا، ایتھوپیا، اریٹیریا، سیرا لیون تے پاکستان وغیرہ وچ دہشت گردی تے قدرتی آفات توں متائثر علاقےآں وچ اپنے فیلڈ ہسپتال بھیجے نيں۔
دفاعی صنعت
[سودھو]اردن وچ ملکی سطح اُتے دفاعی صنعت نوں ترقی دینے دے لئی کنگ عبد للہ ڈیزائن اینڈ ڈیویلپمنٹ بیورو 1999ء وچ بنایا گیا اے جو مختلف شعبےآں اُتے مشتمل اے۔
پولیس
[سودھو]اردن دی پولیس انتہائی جدید تے بہترین تربیت یافتہ اے۔ اردن نوں پولیس دی خدمات دے حوالے توں دنیا بھر وچ 14واں جدوں کہ علاقے وچ پہلے نمبر اُتے رکھیا جاندا اے۔ منظم جرائم دی روک سیم دے لئی اردن نوں دنیا وچ 9واں تے علاقے وچ پہلے نمبر اُتے رکھیا گیا اے۔ اس طرح اردن دنیا دے محفوظ ترین ملکاں وچوں اک شمار ہُندا اے۔
صحتِ عامہ
[سودھو]اردن وچ صحتِ عامہ دا نظام کافی جدید اے۔ اردن دی حکومت دے مطابق کل ملکی آمدنی دا 7.5 فیصد جدوں کہ انٹرنیشنل ہیلتھ آرگنائزیشن دے مطابق9.3 فیصد صحت دے شعبے اُتے خرچ ہُندا اے۔ اردن وچ صحتِ عامہ نوں سرکاری تے پرائیوٹ شعبےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے۔
اردن وچ 86 فیصد افراد دے پاس ہیلتھ انشورنس اے جو حکومت اس سال دے آخر تک 100 فیصد تک پہنچانے والی اے۔ سالانہ اردن وچ میڈیکل ٹورزم دی مد وچ اک ارب ڈالر توں زیادہ دی آمدنی ہُندی اے۔
سی آئی اے دی فیکٹ بک دے مطابق اردن وچ اوسط زندگی دا اندازہ 78.55 سال اے جو علاقے وچ اسرائیل دے بعد دوسرے نمبر اُتے اے۔
پانی تے گندے پانی دی نکاسی دا نظام جو 1950ء وچ محض دس فیصد لوکاں دی پہنچ وچ سی، ہن 99 فیصد افراد اس توں فائدہ اٹھا رہے نيں۔
تعلیم
[سودھو]اردن نے تعلیم دے شعبے اُتے خصوصی توجہ دتی اے۔ ايسے شعبے دی وجہ توں اردن اج زراعت دی بجائے صنعت دے حوالے توں اہم ہوئے چکيا اے۔ عرب دنیا وچ اردن دے نظامِ تعلیم نوں پہلے جدوں کہ ترقی پزیر ملکاں وچ بہترین ملکاں وچوں اک سمجھیا جاندا اے۔ یونیسکو نے اردن دے نظامِ تعلیم نوں صنفی امتیاز توں بالاتر تے تعلیم دے معیار دے حوالے توں 18واں نمبر اُتے رکھیا اے۔ اردن وچ کل حکومتی اخراجات دا 20 فیصد توں زیادہ تعلیم دے شعبے اُتے خرچ ہُندا اے۔
اسلامی دنیا وچ سائنسی محققاں دی تعداد دے لحاظ توں اردن سب توں اگے اے جتھے ہر دس لکھ افراد وچ 2,000 محقق موجود نيں۔ ایہ شرح برطانیہ تے اسرائیل توں وی زیادہ اے۔
اردن وچ ناخواندگی دی شرح تقریباً 7 فیصد اے۔
لسٹ متعلقہ مضامین اردن
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ "صفحہ سانچہ:نام صفحہ في خريطة الشارع المفتوحة". https://www.openstreetmap.org/relation/184818. Retrieved on ۱۷ اکتوبر ۲۰۲۴.
- ↑ باب: 2
- ↑ http://dosweb.dos.gov.jo
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ ۴.۵ ۴.۶ ۴.۷ ناشر: World Bank Open Data
- ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
- ↑ International Numbering Resources Database — اخذ شدہ بتاریخ: ۳ جولائی ۲۰۱۶ — مدیر: International Telecommunication Union
- ↑ http://chartsbin.com/view/edr
باہرلے جوڑ
[سودھو]اردن دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے: | |
ڈکشنری وکشنری توں | |
مشترکہ زریعے کومنز توں | |
آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں | |
آزاد متن خبراں ویکی اخبار توں | |
مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں | |
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں | |
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں |
- اردن سرکاری موقع
- Jordanian.ws Jordanian.ws معلومات – اردن دے بارے وچ معلومات
- سانچہ:CIA World Factbook link
- سانچہ:Dmoz
- اردن پروفائل بی بی سی نیوز پر
- اردن
- سانچہ:Wikiatlas
- سانچہ:ویکی سفر
- سانچہ:Osmrelation-inline
- اردن دی ترقی
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: اردن |
|
سانچہ:بحر ہند دے کنارے واقع ممالک
|
|
|
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- صفحات مع خاصیت P242
- مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P1451
- صفحات مع خاصیت P85
- صفحات مع خاصیت P51
- متناسقات ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- مرجع جغرافي من ويكي بيانات
- صفحات مع خاصیت P1589
- صفحات مع خاصیت P2046
- صفحات مع خاصیت P36
- صفحات مع خاصیت P37
- صفحات مع خاصیت P1082
- صفحات مع خاصیت P35
- صفحات مع خاصیت P6
- صفحات مع خاصیت P571
- صفحات مع خاصیت P3000
- صفحات مع خاصیت P1198
- صفحات مع خاصیت P38
- صفحات مع خاصیت P1304
- صفحات مع خاصیت P2852
- صفحات مع خاصیت P421
- صفحات مع خاصیت P1622
- صفحات مع خاصیت P78
- صفحات مع خاصیت P297
- صفحات مع خاصیت P474
- صفحات مع ویکی ڈیٹا حوالے
- مقام نقشہ ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- اردن
- 1946ء وچ قائم ہونے والے ملک تے علاقے
- آئینی بادشاہتاں
- اردن وچ 1946ء دیاں تاسیساں
- اقوام متحدہ دے رکن ملک
- ایشیائی ملکاں
- بحیرہ احمر دے کنارے واقع ملک
- برطانیہ دی سابقہ مستعمرات
- جنوبی سرزمین شام
- زرخیز ہلال
- سرزمین شام
- عرب لیگ دی رکن ریاست
- عربی بولی بولنے والے ملک تے علاقہ جات
- قریب مشرقی ملک
- مسلم اکثریتی ملک
- مشرق وسطی دے ملک
- مشرقی بحیرہ روم دے ملک
- مغربی ایشیا
- مغربی ایشیائی ملک
- مؤتمر عالم اسلامی دے رکن ملک
- دیس
- ایشیا دے دیس
- نقشیاں نال صفحے