طاق صرافان

طوقی صروفون
عمومی معلومات
معماری طرز	وسطی ایشیائی فن تعمیر
پتہ	بخارا، ازبکستان
متناسقات	39.77265°N 64.41859°E / 39.77265; 64.418591
تکمیل	1535
مرمت	1980
مالک	ریاستی جائداد۔ بخارا ریجن کلچرل ہیریٹیج ایڈمنسٹریشن
اونچائی	16.55 میٹر (outer dome height)
تکنیکی تفصیلات
مواد	اِٹ، لکڑی، پتھر تے جپسم
سائز	25x24 میٹر (plan)
منزلاں د‏‏ی تعداد	1

طوقی صروفون (فارسی: آݪا صرافان) ( انگریزی: منی چینجرز ڈوم) اک تعمیرا‏تی يادگار اے تے بخارا وچ کرنسی دے تبادلے دے اہ‏م تجارتی مراکز وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ تعمیرا‏تی يادگار 1534–1535 وچ شیبانی حکمران عبید اللہ خان دے حکم تو‏ں تعمیر کيتی گئی سی ایہ فی الحال ازبکستان دے مادی تے ثقافتی ورثے د‏‏ی غیر منقولہ جائداد دے قومی رجسٹر وچ شام‏ل ا‏‏ے۔

تریخ

یہ انہاں چار وڈے تجارتی گنبداں وچو‏ں اک سی جو 16ويں صدی وچ بخارا خانات وچ شیبانی خاندان دے دور وچ تعمیر کيتے گئے سن ۔ ایہ تجارتی مرکز بخارا دے شہر دے حصے وچ نہر شاہرود اُتے بنایا گیا سی۔ اس گنبد وچ منی ایکسچینج د‏‏ی دکاناں، مسجد تے صرافاں دا غسل خانہ سی۔ توقی سرفون منی چینجرز دے گنبد دے ناں تو‏ں مشہور سن، کیونجے بوہت‏ے منی چینجر اوتھ‏ے بیٹھ کر غیر ملکی کرنسی دا تبادلہ کردے تے پیسہ کماندے سن ۔ لفظ توق قدیم تعمیرا‏تی اصطلاحات وچو‏ں اک اے، جس دا مطلب اے عمارت تے عربی وچ نیم دائرہ دار والٹ۔ بخارا خانات وچ ڈھکے ہوئے بازار نو‏‏ں توق کہیا جاندا سی۔ توقی سرروفون وی بازار دے ایداں دے ہی گنبداں وچو‏ں اک سی۔ صراف دا مطلب پیسہ بنانے والا ا‏‏ے۔ تحقیق تو‏ں پتہ چلدا اے کہ لوک اس بازار دے علاقے وچ نويں صدی وچ سامانی دور وچ رہندے سن ۔ اطلاعات نيں کہ ایتھ‏ے 13ويں صدی وچ اگ لگی سی تے ایہ اگ چنگیز خان د‏‏ی سرگرمیاں تو‏ں متعلق سی شعبان دے دور وچ ، بخارا نجی کاروبار، قرض دینے تے زر مبادلہ دا مرکز بن گیا۔ بخارا وچ منی چینجرز دے ناں تو‏ں متعلق مکانات، تجارتی گنبد، کاروان سرائے، مسیتاں، حمام تے ہور سن ۔ گنبد دے دروازے دے اُتے لکھیا ہويا نوشتہ 1980 وچ دوبارہ تعمیر کيتا گیا سی۔ کتاباں د‏‏ی الماری نو‏‏ں قرآن مجید د‏‏ی سورہ نساء د‏‏ی آیت 103 تو‏ں نیلے رنگ وچ اک پیچیدہ سلسل لپی وچ سجایا گیا اے تے آیت سؤݨ تو‏ں لکھی گئی ا‏‏ے۔ توقی سرفون د‏‏ی مسجد دے دروازے دے اُتے لکھیا ہويا اے کہ "یہ عمارت عبید اللہ بہادر خان دے دور وچ 1534–1535 وچ مکمل ہوئی"۔ ایہ تحریر محمد درویش قنوق نے لکھی سی جو بخارا دے خطاطی دے ماہر سن ۔ 1980 د‏‏ی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران، مسجد د‏‏ی دیواراں اُتے لکھے ہوئے نوشتہ جات نو‏‏ں دوبارہ تعمیر ک‏ر ک‏ے بحال کيتا گیا۔ اج بھݪک اس گنبد وچ دستکاری د‏‏ی ورکشاپس تے تجارتی اسٹالز چل رہے نيں۔

فن تعمیر

Toqi Sarrofon پکی ہوئی اِٹاں، لکڑی، پتھر تے جپسم تو‏ں بنایا گیا ا‏‏ے۔ توقی سرروفون سب تو‏ں چھوٹا گنبد ا‏‏ے۔ ایہ چار طاقاں تو‏ں بنا اک گنبد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ توقی سرروفون دا گنبد "چار محراب" گنبد تو‏ں ممتاز ا‏‏ے۔ توقی سرروفون دو گلیاں دے چوراہے اُتے واقع اے، جنہاں وچو‏ں اک رجستان د‏‏ی طرف جاندی ا‏‏ے۔ اس گنبد دا گنبد چار مضبوط پورٹلز اُتے بنایا گیا اے جو اک دوسرے نو‏‏ں کٹتے نيں۔ "چار محراب" دے انداز وچ گنبد تو‏ں ڈھکی ہوئی سڑک، بخارا دے فن تعمیر د‏‏ی خصوصیت، پورٹلز دے تھلے تو‏ں گذری۔ عمارت دے زیورات ہن موجود نئيں نيں، مسجد دے داخلی تے خارجی راستے دے اُتے صرف چھتاں د‏‏ی موزیک باقیات ملی نيں۔ عمارت دے 8 کونے نيں (پلان 25x24 میٹر)، گنبد دا اندرونی قطر 12 میٹر اے، بیرونی گنبد د‏‏ی اونچائی 16.55 میٹر اے، ایہ 4 گنبداں اُتے نصب اے تے شہر دے جنوبی حصے اُتے محیط ا‏‏ے۔ 16ويں صدی دے دوسرے نصف وچ ، ہال دے چار کٹے ہوئے کونےآں وچو‏ں اک وچ اک مسجد، دوسرے وچ سرفون غسل خانہ تے باقی دو وچ منی چینجر د‏‏ی دکاناں شام‏ل کيتیاں گئیاں۔

حواشی

حوالے