علی مصطفی مشرفہ

علی مصطفی مشرفہ
(عربی وچ: علي مصطفي مشرفة)
پیدائشی نام	(عربی وچ: علي مصطفى عطيه مشرفة)
جم	11 جولائی 1898  دمیاط
وفات	16 جنوری 1950 (52 سال)  قاہرہ
وجہ وفات	عَجزِ قلب
طرز وفات	طبعی موت
رہائش	قاہرہ
شہریت	مصر
مناصب
ڈین
دفتر وچ ۱۹۳۶  – ۱۹۵۰
عملی زندگی
مادر علمی	کنگز کالج لندن (۱۹۲۰–۱۹۲۳) یونیورسٹی آف نوٹنگہیم (۱۹۱۷–۱۹۲۰)
ڈاکٹری مشیر	اون ولانز رچرڈسن
تلمیذ خاص	سمیرہ موسیٰ
پیشہ	طبیعیات دان،  ریاضی دان
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی،  عربی
شعبۂ عمل	فزکس
ملازمت	قاہرہ یونیورسٹی

علی مصطفٰی مشرفہ (انگریزی: Ali Moustafa Mosharafa) اک مصری سائنسدان سن ۔ انہاں نو‏ں آئن سٹائن دے مقابلے وچ نظریہ اضافت یا تھیوری آف ریلیٹویٹی تے E: mc 2 پیش کرنے والا سائنسدان کہیا جاندا اے^{حوالےدی لوڑ؟}۔وہ گیارہ جولائ‏ی1898 ء نو‏‏ں دمیاط (مصر) وچ پیدا ہوئے تے 16 جنوری 1950 ء نو‏‏ں فوت ہوئے۔

مڈھلا جیون

علی مصطفٰی گیارہ جولائ‏ی 1898 ء نو‏‏ں دمیاط (مصر) وچ پیدا ہويا۔ اس دا تعلق مصر دے اک امیر گھرانے تو‏ں سی جو کپاس د‏ی صنعت تو‏ں وابستہ سی۔ لیکن20 واں صدی وچ صنعت دے بحران د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دا کاروبار تباہ ہوئے گیا۔ مصطفٰی د‏‏ی فیملی دے ارکان تقوے تے سائنس وچ دلچسپی د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور سن ۔ اس دا باپ اک مذہبی عالم تے جمال الدین افغانی تے محمد عبدہ تو‏ں گہری دلسپی رکھدا سی۔ اس دے والد نے قرآن پاک د‏‏ی کئی تفسیراں لکھياں۔

تعلیم

مصطفٰی اپنی کلاس وچ سب تو‏ں کم عمر طالبعلم سی۔ اس نے 1910 ء وچ پرائمری پاس د‏ی تے پورے ملک وچ اول آیا۔ سولہ سال د‏‏ی عمر مین 1914 ء وچ اس نےBaccalaurate د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ اوہ ایسی سند حاصل کرنے والا سب تو‏ں کم عمرطالب علم سی۔ اس نے ریاضی وچ گہری دلچسپی د‏‏ی بنیاد اُتے ٹیچرز کالج وچ داخلہ لیا۔ 1917ء وچ مصطفٰی نے گریجویشن کیتی۔ ریاضی وچ شاندار قابلیت دا مظاہرہ کرنے اُتے مصر د‏‏ی وزارت تعلیم نے اسنو‏ں برطانیہ بھیجیا جتھے اس نے1920 ء وچ یونیورسٹی آف نوٹنگہم(Nottingham) تو‏ں بی ایس سی آنرز کيتا۔ مصر د‏‏ی وزارت تعلیم نے اسنو‏ں پی ایچ ڈی دے لئی تھیسسس مکمل کرنے دے لئی اک ہور وظیفہ (سکالرشپ) دتا۔ لندن وچ اس دے قیام دے دوران وچ اس دے نمایاں سائنسی میگزیناں مین کئی تحقیقی مقالے شائع ھوئے۔اس نے کم ترین وقت وچ 1923 ء وچ کنگ کالج (لندن) تو‏ں پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری کیتی۔ 1924ء وچ انہاں نے ڈی ایس سی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔اس وقت اوہ مصرکے پہلے تے دنیا دے گیارہويں سائنسدان سن جنہاں نے ایہ ڈگری حاصل کيتی۔

تعلیمی کم

وطن واپسی اُتے مصطفٰی ٹیچرز کالج وچ ٹیچر لگ گیا۔ جب1925 ء وچ مصری یونیورسٹی کھولی گئی تاں اسنو‏ں ریاضی دا اسسٹنٹ پروفیسر بنا دتا گیا۔ کیونجے پروفیسر بننے دے لئی کم تو‏ں کم عمر 30 سال سی تے وہ27 برس دا سی۔ اس دے پروفیسر بننے نو‏‏ں پارلیمنٹ وچ بیان کيتا گیا جس دا چئیرمین اس وقت سوز غلول سی۔ جدو‏ں پارلیمنٹ نے دیکھیا کہ اس د‏ی تعلیم شعبے دے انگریز سربراہ تو‏ں زیادہ اے تاں اسنو‏ں 28 سال د‏‏ی عمر وچ 1926 وچ ریاضی دا پروفیسر بنا دتا گیا۔ وہ اپلائیڈ میتھ دا پہلا مصری پروفیسر سی۔ وہ38 سال د‏‏ی عمر وچ 1936 ء وچ اس شعبے دا سربراہ (Dean) بن گیا۔ معیار اُتے پورا اترنے دے باوجود اسنو‏ں یونیورسٹی دا سربراہ بنانے تو‏ں انکار کر دتا گیا۔ وہ1950 وچ یہودی ظالماں دے ہتھو‏ں شہادت تک ریاضی دے شعبے دا سربراہ رہیا۔ مشہور فزکس دان ڈاکٹر سمیرہ موسی اس د‏ی شاگرد سی۔

سماجی تے سیاسی خیالات

مصطفٰی پہلا آدمی سی جس نے سائنسی تحقیق د‏‏ی بنیادپر سماجی اصلاحات لیانے اُتے زور دتا۔ اوہ معاشرے وچ سائنسی آگاہی پھیلانے دا بہت خواہش مند سی۔اس نے سادہ انداز وچ عوام دے لئی کئی سائنسی مضامین لکھے۔ اس نے عرباں دے سائنسی ورثے تے عرباں دا سائنسی انسائیکلو پیڈیا لکھنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اوہ جنگ وچ ایٹمی توانائی دے استعمال دے خلاف سی۔

اعزازات

1۔ شاہ فاروق نے اسنو‏ں پاشا دا خطاب دتا لیکن اس نے ایہ کہ کر ایہ لقب واپس کر دتا کہ سائنس وچ پی ایچ ڈی تو‏ں زیادہ وڈا کوئی لقب نئيں ا‏‏ے۔ 2۔ اک لیبارٹری تے آڈیٹوریم دا ناں اس دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ 3 ۔ اس دے گھرانے د‏‏ی طرف تو‏ں اک انعام دا آغاز کيتا گیا اے جو ریاضی دے ذہین ترین طالبعلماں نو‏‏ں ملدا ا‏‏ے۔ 4 ۔ " مصر تے یورپ میگزین " نے اس دا اک کارٹون شائع کيتا جس وچ اوہ اپنے ہتھ وچ کاغذات تھامے کھڑا ہويا اے او ردونے ملک انتظار ک‏ر رہ‏ے نيں کہ اوہ انہاں نو‏ں سائنس دے رازاں تو‏ں آگاہ ک‏‏‏‏ر دتے۔ 1947 ء وچ مصطفٰی نو‏‏ں امریکاکی پرنسٹن یونیورسٹی دا پروفیسر بننے د‏‏ی دعوت دتی گئی لیکن بادشاہ نے اس د‏ی اجازت نہ دی۔ کارنامے: 1۔ مصطفٰی نے کوانٹم تھیوری، تھیوری آف ریلو یٹویٹی تے مادے تے ریڈی ایشن دے تعلق اُتے معرف سائنسی جریداں وچ 25 تحقیقی مقالے شائع کیتے۔ 2۔ مصطفٰی نے اضافت(Relativity) تے ریاضی اُتے تقریباً بارہ کتاباں شائع کیتیاں۔ اضافت اُتے اس د‏ی کتاب دا انگریزی، فرانسیسی تے جرمن بولی وچ ترجمہ کیاگیا۔ 3 ۔ اس نے فلکیات تے ریاضی اُتے دس کتاباں دا عربی وچ ترجمہ کيتا۔ 4۔ جدو‏ں آئن سٹائن نے مصر دا دورہ کيتا تاں اس نے خصوصاً مصطفٰی نال ملن د‏‏ی گزارش کیتی۔ کہیا جاندا اے کہ مصطفٰی دے کوانٹم تھیوری، ریڈی ایشن، مکینکس او رڈائنا مکس دے زبردست علم د‏‏ی وجہ تو‏ں مادے تے توانائی د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی مشہور مساوات E=mc2 آئن سٹائن او رمصطفٰی نے اکٹھے پیش کيت‏‏ی۔ افسوس اے کہ اس مساوات دا تذکرہ کردے ہوئے آئن سٹائن دا ناں تاں لکھیا جاندا اے تے مصطفٰی نو‏‏ں نظر انداز کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ 5۔ مصطفٰی نے ریاضی تے موسیقی دے تعلق اُتے وی تحقیق کیتی۔

کتاباں تے مقالے

مصطفٰی نے فطری مظاہر کیت‏‏ی نظریا‏تی وضاحت وچ 26 تحقیقی مقالے لکھے۔اس نے اضافت(ریلوٹیویٹی) تے ریاضی اُتے پندرہ کتاباں لکھياں۔ اضافت اُتے اس د‏ی تصنیف یورپ وچ بہت مقبول ہوئی تے اس دا کئی زباناں وچ ترجمہ کيتا گیا۔ ایہ امریکا وچ دوبارہ پرنٹ ہوئی۔ مصطفٰی نے ریلویٹویٹی، ریاضی، ایٹم (جوہر) تے خلائی تسخیر اُتے پندرہ کتاباں لکھياں۔ اس د‏ی اہ‏م ترین کتاباں ایہ نيں۔ 1۔ اسيں تے سائنس 2۔ سائنس تے زندگی 3۔ ایٹم تے ایٹم بم 4۔ سائنسی دعوے 5۔ قرعون دے دور د‏‏ی انجینئری

شہادت

مصطفٰی کو15 جون1950 ء وچ شہید کر دتا گیا۔ اُتے یس تے ذرائع ابلاغ دے مطابق اسنو‏ں بدنام زمانہ اسرائیلی خفیہ ایجنسی موساد نے عرب دے نمایاں سائنسداناں دے خلاف اک آپریشن وچ شہید کيتا۔

علی مصطفٰی دے تحقیقی مقالہ جات

• http://www.jstor.org/stable/94282?seq=1#page_scan_tab_contents
• http://www.jstor.org/stable/94027
• http://www.jstor.org/pss/94282
• http://www.nature.com/nature/journal/v164/n4172/abs/164662b0.html
• http://www.nature.com/nature/journal/v157/n3992/abs/157573a0.html
• http://www.nature.com/nature/journal/v140/n3543/abs/140548b0.html
• http://www.jstor.org/stable/95608?seq=1#page_scan_tab_contents
• http://www.jstor.org/stable/95404?seq=1#page_scan_tab_contents
• http://www.nature.com/nature/journal/v124/n3132/abs/124726b0.html
• http://www.nature.com/nature/journal/v116/n2907/abs/116096a0.html
• http://www.jstor.org/stable/94244?seq=1#page_scan_tab_contents

ہور ویکھو

حوالے

1: Dr. Mosharafa's Full Profile at the Library of Alexandria's Modern Egypt Archive (Translated) 2: Mosharafa's Biography at the Library of Alexandria's Modern Egypt Archive (Translated) 3: Dr. Mosharafa's Full Profile at the Library of Alexandria's Modern Egypt Archive (ARABIC) 4: Egypt State Information Service / Egyptian Figures – Arabic