فارسی بولی دی تریخ

ایران دا پرانا ناں " اران " سی یعنی آریائی باشندےآں دا وطن - آریائی باشندے بنیادی طور تو‏ں جنوبی روس وچ رہن آلی اک نیم خانہ بدوش قوم سی جیہڑی چار ہزار سال مسیح پہلے چراگاہاں دی لابھ وچ برصغیر تے موجودہ ایران دے علاقیاں وچ قافلہ در قافلہ ہجرت کرکے آباد ہوندی رہی - ایران چ انہاں نوں وارداتاں دا اک قبیلہ شمالی ایران دے علاقے میڈیا وچ آباد ہو گیا تے اس علاقے دی نسبت تو‏ں " ماد " کہلایا - آریاۆاں دا اک تے وڈا گروہ جنوبی ایران دے علاقہ پارس وچ آباد ہو گیا تے اس جغرافیائی نسبت تو‏ں " پارسی " یا " رہل پاس " کہلایا - بابل تے نینوا تو‏ں ہجرت کرکے آن آلے ایہہ لوک اپنے نال اپنی تہذیب وی لیاۓ تے جویں بولی کسے وی سبھیاچار و تمدن دا اک عظیم عنصر ہوندی اے ، انہاں دی بولی وی انہاں دے نال ای آئی تے اس ویلے بابل تے نینوا وچ مروج " خط میخی " وی انہاں دے نال ایران پہنچ گیا -

آریائی باشندیاں نے اپنے آبائی وطن نو‏‏ں چھڈیا تے اوتھ‏ے تو‏ں ہجرت کرکے موجودہ ایران ، افغانستان ، سندھ تے پنجاب وچ آ ک‏ے آباد ہوۓ - وقت دے نال نال آریائی قوم دے لوک اک دوجے تو‏ں جدا ہوۓ تے مقامی لوکاں دے نال رل مل گۓ تے یاں انہاں کی بولی تے سبھیاچار میں تبدیلی آئی لیکن فیر وی انہاں وچ بہتیاں گلاں ہجے وی سانجھیاں نیں -

ھخامنشی بادشاہ تین زباناں اکدی ، علامی تے فارسی باستان نو‏‏ں استعمال کیا کردے سن - انہاں میں تو‏ں فارسی باستان نو‏‏ں ھخامنشی دربار کی شاہی بولی دا درجہ حاصل سی - تقریبا اک سال پہلے مسیح نو‏‏ں ھخامشی دور حکومت دے ڈِگن تک دے دور نو‏‏ں بولی ایرانی باستان کہیا جاندا اے تے اسنو‏ں چار حصیاں وچ ونڈیا گیا - مادی ، اوستائی ، سکاکی تے فارسی باستان

ایرانی زبانیں ( ایرانی و آریائی ) اس گروہ دی زباناں نیں جنہاں دا آپس وچ گہرا تعلق اے تے انہاں دی جڑ وی اک ای بولی اے کہ جو قدیم ہندوۆں کی بولی تو‏ں بہت قریب سی - ایرانی زباناں نو‏‏ں تین ادوار وچ ونڈیا جا سکدا اے -

• باستان

• میانه : کہ جیہڑی آپ دو حصیاں وچ تقسیم ہوندی اے -

ایرانی درمیانی مشرقی :بلخی – سعدی- سکایی – خوارزمی

ایرانی درمیانی مغربی : پهلوی اشکانی- فارسی میانه

• جدید ایرانی