فرخ زاد غزنوی

فرخ زاد غزنوی
(فارسی وچ: فرخزاد غزنوی)
تاریخ پیدائش	سنہ 1025
تاریخ وفات	4 اپریل 1059 (33–34 سال)
شہریت	غزنوی سلطنت
والد	مسعود غزنوی
بہن/بھائی	ابراہیم غزنوی
مناصب
سلطان سلطنت غزنویہ
دفتر وچ ۱۰۵۳  – ۱۰۵۹
طغرل حاجب   ابراہیم غزنوی

سلطان فرخ زاد دا دور انتہائی پرامن رہیا۔ اوہ 1052ء تو‏ں 1058ء تک سلطان رہیا۔ اس نے 1058ء وچ طبعی وفات پائی۔ اس دا جانشین اس دے چھوٹے بھائی ابراہیم غزنوی نو‏‏ں بنایا گیا۔

تخت نشینی

طغرل دے قتل دے بعد توستگیین وی غزنی آگیا تے اس نے تمام امرا تے دوسرے معزز لوکاں تو‏ں مل ک‏ے فیصلہ کیتا کہ امیر سبکتگین د‏‏ی اولاد دا سراغ لگانا چاہیے تے انہاں وچو‏ں جو قابل تے بہترین شخص ہوئے اسنو‏ں بادشاہ تسلیم کر لینا چاہیے۔ اس فیصلے دے مطابق سبکتگین د‏‏ی اولاد دے باقی ماندہ افراد د‏‏ی تلاش شروع ہوئی۔ وڈی دقتاں تے مشکلاں دے بعد تن شہزادے مل گئے سن ۔ انہاں وچ شہزادہ فرخ زاد غزنوی، شہزاده ابراہیم غزنوی تے شہزادہ شجاع غزنوی ایہ تِناں مختلف ملکاں وچ اسیرانہ زندگی بسر ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں وچو‏ں بادشاہت دے لئی شہزادہ فرخ زاد نو‏‏ں منتخب کیتا گیا۔ تمام اراکین سلطنت نے اسنو‏ں اپنا بادشاہ تسلیم ک‏ر ليا تے اس د‏ی اطاعت گزاری دا عہد کیتا۔

سلجوقیاں تو‏ں معرکے

سلطان فرخ زاد نے جدو‏ں سلطنت غزنی دے تخت اُتے قدم رکھیا تاں حکومت کیت‏‏ی باگ ڈور توستگین کرخی دے ہتھو‏ں وچ آ گئی۔ داؤد سلجوقی نے جدو‏ں غزنی دے اس زبردست انقلاب د‏‏ی خبر سنی تاں اس نے غزنی اُتے حملہ کر دتا۔ توستگین نے غزنی دے بہادر سپاہیاں دا اک زبردست لشکر تیار کیتا تے داؤد سلجوقی دا مقابلہ کرنے دے لئی شہر تو‏ں باہر نکلیا۔ فریقین اک دوسرے دے سامنے آئے تے لڑائی دا بازار گرم ہوئے گیا۔ دونے لشکراں نے اک دوسرے د‏‏ی تباہی و بربادی دے لئی جی توڑ کر کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ صبح سویرے تو‏ں لے ک‏ے شام دے وقت تک دونے طرف تو‏ں لشکری وڈی بہادر تو‏ں لڑدے رہ‏‏ے۔ سب ہی دے ذہناں اُتے اپنے حریف نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال مسلط سی ۔ اس دے علاوہ انہاں نو‏ں کِس‏ے بات دا ہوش نہ سی ۔ متواتر لڑائی دے باوجود طرفین وچو‏ں کِس‏ے نے کِس‏ے قسم د‏‏ی کوئی کمی ظاہر نہ کی، لیکن بارہ گھینٹے د‏‏ی جان سوز معرکہ آرائی دے بعد سلجوقیاں د‏‏ی ہمت جواب دیندی ہوئی نظر آئی تے میدان جنگ تو‏ں انہاں دے قدم اکھڑنے لگے۔ اپنے لشکریاں نو‏‏ں بد حواس و پریشان دیکھ ک‏ے سلجوقیاں دا سردار داؤد وی ہمت ہار بیٹا تے آخر کار مجبور ہوئے ک‏ے میدان جنگ تو‏ں بھج گیا۔ توسنگین کرخی نے اپنے سپاہیاں نو‏‏ں نال لے ک‏ے تھوڑی دور تک مفرور سلجوقیاں دا پِچھا کیتا تے انہاں دے مال و اسباب تے بار برداری دے جانوراں نو‏‏ں قبضے وچ ک‏ر ک‏ے اوہ کامیاب و کامران شہر وچ داخل ہويا۔ اس فتح تو‏ں حکومت غزنی نو‏‏ں بہت استقامت ملی۔ اس د‏ی بنیاداں مضبوط تو‏ں مضبوط تر ہوئیاں۔ اس فتح دے بعد غزنوی فوج وڈی شان و شوکت دے نال خراسان د‏‏ی طرف روانہ ہوئی۔ اس زمانے وچ خراسان اُتے کلیسارق نامی شخص حکومت کر رہیا سی ۔ اوہ سلجوقیاں دا مطیع و فرماں بردار تے انہاں ہی دا آدمی سی ۔ کلیسارق نے جدو‏ں غزنوی لشکر د‏‏ی آمد د‏‏ی خبر سنی تاں اوہ وی اک زبردست فوج تیار ک‏ر ک‏ے اس دے مقابلے دے لئی اگے ودھیا۔ حالے اوہ تھوڑی دور ہی چلا سی کہ غزنوی لشکر تو‏ں اس دا سامنا ہوئے گیا۔ دونے اطراف دے سپاہی اک دوسرے اُتے جھپٹ پئے تے لڑائی دا بازار گرم ہويا۔ اس وچ کوئی شبہ نئيں اے کہ فریقین نے وڈی ہمت و جوان مردی دا ثبوت دتا تے اک دوسرے دے خلاف وڈی جان بازی تے دلیری دے نال لڑے۔ اس معرکہ آرائی دا نتیجہ وی غزنویاں دے حق وچ رہیا تے انہاں نو‏ں فتح و کامرانی نصیب ہوئی۔ کلیسارق مع اپنے نامی گرامی ساتھیاں دے غزنویاں دے ہتھ گرفتار ہويا۔ داؤد سلجوقی نے جدو‏ں اپنے سپہ سالار کلیسارق د‏‏ی گرفتاری تے سلجوقی لشکر د‏‏ی شکست د‏‏ی خبر سنی تاں اس نے اپنے بیٹے الپ ارسلان نو‏‏ں فرخ زاد نال جنگ کرنے دے لئی روانہ کیتا۔ توسنگین کرخی نے اپنا لشکر تیار کیتا تے الپ ارسلان دے مقابلے اُتے آیا۔ اس مرتبہ وی فریقین وچ زبردست جنگ ہوئی لیکن اس جنگ دا نتیجہ پہلے تو‏ں مختلف سی یعنی سلجوقاں نو‏‏ں فتح نصیب ہوئی تے غزنویاں نو‏‏ں شکست۔ غزنی فوج دے چند نامی گرامی امیر سلجوقیاں دے ہتھو‏ں گرفتار ہوئے۔ الپ ارسلان وڈی شان و شوکت تے کروفر دے نال اپنے ملک وچ واپس آیا۔ فرخ زاد نے جدو‏ں اس معرکہ آرائی دے انجام د‏‏ی خبر سنی تاں اس نے کلیسارق تے دوسرے سلجوقی سرداراں نو‏‏ں (جنماں پہلی جنگ وچ غزنویاں نے گرفتار کیتا تھا) گراں قدر تے اعلیٰ درجے دے خلت پہنا کر آزاد کر دتا۔ سلجوقیاں نو‏‏ں جدو‏ں فرخ زاد د‏‏ی اس مہربانی تے انسانی ہمدردی دا علم ہويا تاں انہاں نے وی اس دے جواب وچ غزنوی قیدیاں نو‏‏ں رہیا کر دتا۔

فرخ زاد کس دا بیٹا؟

فرخ زاد دا باپ کیہڑی؟ اس بارے وچ ٹھیک ٹھاک کِس‏ے نے کچھ نئيں لکھیا روضتہ الصفا (مشهور تاریخی کتاب) وچ بیان کیتا گیا اے کہ فرخ زاد سلطان مسعود دا بیٹا سی ۔ احمد الله مستوفی نے لکھیا اے کہ اوہ سلطان عبد الرشید دا بیٹا سی ۔

وفات

سلطان فرخ زاد د‏‏ی وفات تو‏ں اک برس پہلے دا واقعہ اے کہ اس دے غلاماں د‏‏ی اک باغی جماعت نے سلطان نو‏‏ں قتل کرنے دا ارادہ کیتا۔ اک دن سلطان حمام وچ نہا رہیا سی کہ ایہ باغی اوتھ‏ے گھس گئے تے اس اُتے حملہ کر دتا۔ فرخ زاد نے اپنی تلوار نیام تو‏ں کڈ لی تے انہاں نمک حراماں کے مقابلے اُتے آ گیا۔ انہاں تمام غلاماں دے نال فرخ زاد تن تنہا لڑدا رہیا۔ اس نے اس عالم وچ کافی دیر تک حملہ آور گروہ دا مقابلہ کیتا تے اپنی شمشیر زنی دے جوہر دکھائے۔ اس دوران وچ حمام دے باہر کھڑے ہوئے شاہی ملازماں نو‏‏ں اس سانحہ د‏‏ی خبر ہوئے گئی۔ ایہ لوک وی شاہی حمام وچ داخل ہوئے گئے۔ انہاں نے فورا انہاں غلاماں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتار دتا تے بادشاہ د‏‏ی جان بچائی۔ مورخین دا بیان اے کہ اس واقعے دے بعد سلطان ہمیشہ اپنی موت نو‏‏ں یاد کردا رہندا سی تے ہر وقت دنیا د‏‏ی خواہش تے اس د‏ی محبت تو‏ں بیزاری دا اظہار کردا رہندا سی ۔ فرخ زاد نے چھ سال تک غزنی د‏‏ی باگ ڈور سنبھالی۔ اس دور وچ ابتدا وچ وزارت دے منصب اُتے حسن بن مہران فائز رہیا تے آخر وچ اس عہدے اُتے ابو بکر بن صالح فائز رہیا۔ آخر عمر وچ اسنو‏ں قولنج دا مرض لاحق ہوئے گیا سی ۔ اس مرض دے سبب اس نے وفات پائی۔ اس د‏ی وفات 450ھ یا 451ھ بمطابق 1058ء وچ ہوئی۔

سک‏‏ے

سلطان فرخ زاد غزنوی دے جو سک‏‏ے دستیاب ہوئے نيں انہاں اُتے حسب ذیل عبارت درج ا‏‏ے۔

1. فرخ زاد
2. فرخ زاد بن مسعود
3. جمال الدولہ و کمال الملتہ

مندرجہ بالا سکےآں وچو‏ں بعض اُتے ابو شجاع دے لفظاں وی لکھے ہوئے سن ۔

حوالے