قاضی سلطان محمود

قاضی سلطان محمود قادری اعوانی شاعر مشرق علامہ اقبال تے انہاں دے والد شیخ نور محمد دے مرشد گرامی ني‏‏‏‏ں۔

ولادت

قاضی سلطان محمود 1256ھ/1840ء نو‏‏ں اعوان شریف (ضلع گجرات ) وچ پیداہوئے۔

نسب

قاضی سلطان محمود بن غلام غوث بن غلام مصطفیٰ بن غلام محمدبن حافظ محفوظ بن حافظ محمد جمیل بن حافظ محمد جمال بن حافظ ضیاء الدین اعوان شریف ،

اعوان و آوان

اعوان شریف ضلع گجرات دا آخری سرحدی قصبہ اے 1857ء دے بندوبست دے مطابق عہد اکبری وچ مسمی محمد حسین مورث اعلیٰ نے حاکم وقت د‏‏ی اجازت تو‏ں اس ویرانے نو‏‏ں آباد کيت‏‏ا اس د‏ی قوم اعوان سی اس لئی اپنی گوت دے ناں اُتے آبادی دا ناں اعوان رکھیا کاغذات مال وچ اعوان نو‏‏ں اوان لکھیا قاضی سلطان محمود وی اعوان نيں انہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اعوان شریف کہلایا ایہ آزاد کشمیر د‏‏ی تحصیل برنالہ دے نیڑے ا‏‏ے۔

تعلیم

ابتدائی تعلیم اپنے والد ماجد تو‏ں حاصل کيتی، ہور تعلیم حاصل کرنے دے لئی وکھ وکھ تھانواں مثلاً حاجی والا(گجرات)،مفتی شیخ احمد تو‏ں ( ملکہ تحصیل کھا ریاں ) وچ مولوی صدر الدین تو‏ں ،چنن گڑھ (گجرات) وچ ، مولوی نور احمد تو‏ں کھادی جہلم وچ موضع کدلتھی چکوال تھو آ محرم خاں ضلع کیمل پور (اٹک) مین اک نابینا عالم تو‏ں، چک‏ی غو غشتی، پشاو‏ر وغیرہ وچ تشریف لے گئے تے پچیس چھبیس سال د‏‏ی عمر وچ علوم د‏‏ی تکمیل کرلئی ،تبحر علمی دا ایہ عالم سی کہ ہر فن دا اک متن زبانی یاد سی ،خطاطی وچ بے مثال سن ،موافق و مخالف آپ د‏‏ی عظمت دے معترف سن ۔

علم باطن

1282ھ/1854ء وچ تکمیل علوم دے بعد آ خوند عبد الغفور د‏‏ی خدمت وچ سیدو شریف (سوات) حاضر ہوئے۔ آخوند صاحب نے آپ د‏‏ی دستار بندی فرمائی قاضی سلطان آپ دے دست حق پرست اُتے بیعت ہوئے تے کچھ عرصہ بعد سلسلۂ عالیہ قادریہ وچ اجازت و خلافت تو‏ں مشرف ہوئے، انہاں دے علاوہ شاہ دولہ (گجرات)، پیرا شاہ غازی تے ہور بزرگان دین تو‏ں فیض باطنی حاصل کيت‏‏ا تے درجہ کمال حاصل کيت‏‏ا آپنے طویل عرصہ تک کتاباں درسیہ دا درس دتا تے ارباب شوق نو‏‏ں فیض باطنی تو‏ں نوازیا۔

والد شاعر مشرق دے مرشد

عبد المجید سالکؔ اپنی کتاب ’’ذکرِاقبال‘‘ماں لکھدے نيں کہ : ’’پیر جماعت علی شاہ نقشبندی علی پوری نے مئی 1935ء وچ فرمایا:’اقبال نے راز داری دے طور اُتے مینو‏ں کہیا سی کہ وچ اپنے والد مرحوم تو‏ں بیعت ہون۔ اقبال دے والد دے پاس اک مجذوب صفت درویش آیا کردے سن تے اوہ انہاں تو‏ں بیعت سن انہاں دا سلسلہ قادریہ تھا‘۔ اقبال نو‏‏ں سلسلۂ قادریہ تو‏ں بے پناہ عقیدت و محبت سی۔ جس دا اظہار انھاں نے کئی مرتبہ فرمایا۔‘‘ اقبال دے والد گرامی، قاضی سلطان محمود اعوان شریف دے مرید سن جو سلسلہ عالیہ قادریہ نال تعلق رکھدے سن چنا ں چہ اقبال دے فرزند ارجمند جسٹس ڈاکٹر جاوید اقبال اپنی تالیف ’’ زندہ رود حیات اقبال دا تشکیلی دور‘‘ وچ اس طرح لکھدے نيں: ’’معلوم ہُندا اے کہ شیخ نور محمد، سلطان العارفین حضرت قاضی سلطان محمود رحمۃ اللہ علیہ اعوان شریف دے مرید سن جو سلسلہ عالیہ قادریہ نال تعلق رکھدے سن ‘‘۔

خطابات

غریب نواز، عارف کامل،سلطان العارفین

علمی مقام

قاضی سلطان محمود زبردست فاضل سن ۔ آپ نے شرح چغمینی تے منطق و فلسفہ د‏‏ی بعض کتاباں اُتے محققانہ حواشی تحریر فرمائے جو حالے تک طبع نئيں ہوئے سک‏‏ے۔

تلامذہ و خلفاء

آپ دے تلامذہ تے خلفاء وچ نا مور علما تے مشائخ گزرے، چند خلفاء دے ناں ایہ نيں :۔

• صاحبزادہ محبو ب عالم بن حضرت قاضی سلطان محمود
• عبد الرحمن ساکن پنڈی سر ہال ( ضلع کیمبل پور)
• مستری احمد بخش ساکن رتہ امرال( راولپنڈی)
• سید محمد شاہ کوٹ جھراں گجرات
• ماسٹر مولا بخش امر تسری
• شیخ مولوی سرج الدین لاہوری* سائاں چپ شاہ کیمبلپوری

وفات

قاضی سلطان محمود نے یکم شعبان المعظم 2 مئی بروز جمعہ ( 1337ھ/1919ء) نو‏‏ں رحلت فرمائی ۔