قاضی سلطان محمود
قاضی سلطان محمود قادری اعوانی شاعر مشرق علامہ اقبال تے انہاں دے والد شیخ نور محمد دے مرشد گرامی نيں۔
ولادت
[سودھو]قاضی سلطان محمود 1256ھ/1840ء نوں اعوان شریف (ضلع گجرات ) وچ پیداہوئے۔
نسب
[سودھو]قاضی سلطان محمود بن غلام غوث بن غلام مصطفیٰ بن غلام محمدبن حافظ محفوظ بن حافظ محمد جمیل بن حافظ محمد جمال بن حافظ ضیاء الدین اعوان شریف ،
اعوان و آوان
[سودھو]اعوان شریف ضلع گجرات دا آخری سرحدی قصبہ اے 1857ء دے بندوبست دے مطابق عہد اکبری وچ مسمی محمد حسین مورث اعلیٰ نے حاکم وقت دی اجازت توں اس ویرانے نوں آباد کيتا اس دی قوم اعوان سی اس لئی اپنی گوت دے ناں اُتے آبادی دا ناں اعوان رکھیا کاغذات مال وچ اعوان نوں اوان لکھیا قاضی سلطان محمود وی اعوان نيں انہاں دی وجہ توں اعوان شریف کہلایا ایہ آزاد کشمیر دی تحصیل برنالہ دے نیڑے اے۔[۱]
تعلیم
[سودھو]ابتدائی تعلیم اپنے والد ماجد توں حاصل کيتی، ہور تعلیم حاصل کرنے دے لئی وکھ وکھ تھانواں مثلاً حاجی والا(گجرات)،مفتی شیخ احمد توں ( ملکہ تحصیل کھا ریاں ) وچ مولوی صدر الدین توں ،چنن گڑھ (گجرات) وچ ، مولوی نور احمد توں کھادی جہلم وچ موضع کدلتھی چکوال تھو آ محرم خاں ضلع کیمل پور (اٹک) مین اک نابینا عالم توں، چکی غو غشتی، پشاور وغیرہ وچ تشریف لے گئے تے پچیس چھبیس سال دی عمر وچ علوم دی تکمیل کرلئی ،تبحر علمی دا ایہ عالم سی کہ ہر فن دا اک متن زبانی یاد سی ،خطاطی وچ بے مثال سن ،موافق و مخالف آپ دی عظمت دے معترف سن ۔
علم باطن
[سودھو]1282ھ/1854ء وچ تکمیل علوم دے بعد آ خوند عبد الغفور دی خدمت وچ سیدو شریف (سوات) حاضر ہوئے۔ آخوند صاحب نے آپ دی دستار بندی فرمائی قاضی سلطان آپ دے دست حق پرست اُتے بیعت ہوئے تے کچھ عرصہ بعد سلسلۂ عالیہ قادریہ وچ اجازت و خلافت توں مشرف ہوئے، انہاں دے علاوہ شاہ دولہ (گجرات)، پیرا شاہ غازی تے ہور بزرگان دین توں فیض باطنی حاصل کيتا تے درجہ کمال حاصل کيتا آپنے طویل عرصہ تک کتاباں درسیہ دا درس دتا تے ارباب شوق نوں فیض باطنی توں نوازیا۔
والد شاعر مشرق دے مرشد
[سودھو]عبد المجید سالکؔ اپنی کتاب ’’ذکرِاقبال‘‘ماں لکھدے نيں کہ : ’’پیر جماعت علی شاہ نقشبندی علی پوری نے مئی 1935ء وچ فرمایا:’اقبال نے راز داری دے طور اُتے مینوں کہیا سی کہ وچ اپنے والد مرحوم توں بیعت ہون۔ اقبال دے والد دے پاس اک مجذوب صفت درویش آیا کردے سن تے اوہ انہاں توں بیعت سن انہاں دا سلسلہ قادریہ تھا‘۔ اقبال نوں سلسلۂ قادریہ توں بے پناہ عقیدت و محبت سی۔ جس دا اظہار انھاں نے کئی مرتبہ فرمایا۔‘‘ اقبال دے والد گرامی، قاضی سلطان محمود اعوان شریف دے مرید سن جو سلسلہ عالیہ قادریہ نال تعلق رکھدے سن چنا ں چہ اقبال دے فرزند ارجمند جسٹس ڈاکٹر جاوید اقبال اپنی تالیف ’’ زندہ رود حیات اقبال دا تشکیلی دور‘‘ وچ اس طرح لکھدے نيں: ’’معلوم ہُندا اے کہ شیخ نور محمد، سلطان العارفین حضرت قاضی سلطان محمود رحمۃ اللہ علیہ اعوان شریف دے مرید سن جو سلسلہ عالیہ قادریہ نال تعلق رکھدے سن ‘‘۔[۲]
خطابات
[سودھو]غریب نواز، عارف کامل،سلطان العارفین
علمی مقام
[سودھو]قاضی سلطان محمود زبردست فاضل سن ۔ آپ نے شرح چغمینی تے منطق و فلسفہ دی بعض کتاباں اُتے محققانہ حواشی تحریر فرمائے جو حالے تک طبع نئيں ہوئے سکے۔
تلامذہ و خلفاء
[سودھو]آپ دے تلامذہ تے خلفاء وچ نا مور علما تے مشائخ گزرے، چند خلفاء دے ناں ایہ نيں :۔
- صاحبزادہ محبو ب عالم بن حضرت قاضی سلطان محمود
- عبد الرحمن ساکن پنڈی سر ہال ( ضلع کیمبل پور)
- مستری احمد بخش ساکن رتہ امرال( راولپنڈی)
- سید محمد شاہ کوٹ جھراں گجرات
- ماسٹر مولا بخش امر تسری
- شیخ مولوی سرج الدین لاہوری* سائاں چپ شاہ کیمبلپوری
وفات
[سودھو]قاضی سلطان محمود نے یکم شعبان المعظم 2 مئی بروز جمعہ ( 1337ھ/1919ء) نوں رحلت فرمائی ۔[۳][۴]