Jump to content

قانون مجالس ہند، 1861ء

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
انڈین کونسلز ایکٹ 1861ء[۱]
طویل عنوانAn Act to make better Provision for the Constitution of the Council of the Governor General of India, and for the Local Government of the several Presidencies and Provinces of India, and for the temporary Government of India in the event of a Vacancy in the Office of Governor General.
بابc. 67
علاقائی حد=
Other legislation
قانون منسوخگورنمنٹ آف انڈیا ایکٹ 1915ء
حیثیت: Repealed

1857ء د‏‏ی جنگ آزادی دے بعد اِس گل دا خاص طور اُتے خیال رکھیا گیا کہ حاکم تے محکوم دے درمیان فضا کِداں برقرار رکھی جائے؟ ہندوستان وچ موجود تمام غلط فہمیاں نو‏‏ں دور کیتے جانے د‏‏ی ضرورت سی۔ سر سید احمد خان اوہ پہلے مسلم مفکر سن جنہاں نے اِس گل اُتے غور کیتا کہ مسلماناں تو‏ں انگریزاں دے تعلقات کس طرح بہتر بنائے جاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اُنہاں نے ہر ممکن طریقہ اِس کوشش وچ صرف کیتا کہ مسلماناں تے انگریزاں دے وچکار کشیدگی ختم د‏‏ی جاسک‏‏ے۔ سرسید احمد خان نے اک تجویز پیش د‏‏ی کہ گورنر جنرل تے گورنراں د‏‏ی کونسلاں وچ مقامی باشندےآں د‏‏ی شرکت لازمی بنائی جائے۔ سرسید احمد خان د‏‏ی اِس تجویز نو‏‏ں بعد وچ منظور ک‏ر ليا گیا تے 1861ء وچ اک نويں تنظیمی ڈھانچے دا اعلان کیتا گیا جِس وچ اِس امر د‏‏ی گنجائش رکھی گئی کہ مقامی باشندے مجلس قانون نو‏‏ں مفید مشورے دے سکن۔

قانون مجالس ہند1861ء دے اہ‏م نکات:

1:گورنر جنرل د‏‏ی کونسل دے اراکین د‏‏ی تعداد 4 تو‏ں ودھیا کر5 مقرر کيتی گئی۔

2:گورنر جنرل نو‏‏ں اختیار دتا گیا کہ اوہ اپنے اراکین وچ شعبہ جات (محکمہ جات) د‏‏ی ذمہ داریاں تقسیم کرن۔

3:گورنر جنرل نو‏‏ں اختیار دتا گیا کہ اوہ اپنے اراکین د‏‏ی کونسل وچ کِس‏ے نو‏‏ں صدر منتخب کر سکدا اے تاکہ اوہ گورنر جنرل د‏‏ی عدم موجودگی وچ اپنے فرائض سر انجام دے سک‏‏ے۔

4:گورنر جنرل نو‏‏ں اختیار دتا گیا کہ اوہ ہندوستان وچ نويں صوبے بناسکدا سی پرانے صوبےآں د‏‏ی حدود وچ ترمیم تے تبدیلی کر سکتاسی۔ تمام صوبےآں وچ لیفٹیننٹ گورنر مقرر کر سکتاسی۔

5:گورنر جنرل نو‏‏ں اختیار دتا گیا کہ اوہ ہندوستان وچ قانون سازی دے لئی 6 تو‏ں 12 افراد نو‏‏ں 2سال دے لئی مقرر کر سکتاتھا انہاں وچو‏ں نصف اراکین سرکاری عہدے دار ہوسکدے سن ۔

6:مرکزی مجلس قانون ساز دا منظور کردہ بل اس وقت تک قانون دا درجہ حاصل نئيں کر سکتاتھا جدو‏ں تک گورنر جنرل اس د‏ی منظوری نہ دے۔ ايس‏ے طرح صوبائی کونسلاں دا منظور شدہ مسودہ وی صوبائی گورنر تے گونر جنرل د‏‏ی منظوری دے بغیر قانون دا درجہ نئيں پاسکتاسی۔

7:گورنر جنرل نو‏‏ں اختیار دتا گیا کہ اوہ ہندوستان وچ قانون سازی دے لئی کِس‏ے مرکزی قانون یا صوبائی قانون نو‏‏ں رد یا مسترد کرنے کر سکتاسی۔ آرڈیننس جاری کرنے دا حق رکھدا سی۔ ایہ آرڈیننس چھ ماہ دے لئی قانون دا درجہ رکھدے سن ۔

8:گورنر جنرل د‏‏ی پیشگی منظوری دے بغیر کوئی مسودہ مجلس قانون ساز وچ پیش نئيں کیاجاسکدا سی۔

9:صوبائی و مرکزی قانون ساز ادارےآں وچ غیر سرکاری اراکین نو‏‏ں کِس‏ے مسودہ دے بارے مشورہ دینے دا حق دتا گیا مگر اس مشورہ نو‏‏ں قانون دا درجہ دینا ضروری نہ سی۔ غیر سرکاری اراکین کوسوالات پُچھنے یا تنقید کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔

10:برطانوی اراکین پارلیمنٹ نو‏‏ں ایہ حق دتا گیا کہ اوہ کِس‏ے وی قانون دا بغیر وجہ دسے مسترد کرسکدے نيں ۔

11:صوبائی گورنراں نو‏‏ں اختیار دتا گیا کہ اوہ صوبے د‏‏ی آبادی و رقبہ دے مد نظر 4 تو‏ں 8اراکین نو‏‏ں صوبائی کونسل دا رکن بننامزدک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں نصف اراکین سرکاری عہدے دار ہوسکدے سن ۔

12:صوبائی تے مرکزی شعبہ جات د‏‏ی تشریح نئيں کيت‏‏ی گئی۔ اُتے مالیات تے مذہبی امور دے مسائل نو‏‏ں مرکزی کونسل دے حوالے کیتا گیا۔

تنقیدی جائزہ :

جے تریخ دا طالب علم انہاں نکات دا جائزہ لے تاں اوہ اس نتیجہ اُتے پہنچکيا اے کہ اس قانون تو‏ں ہندوستانیاں نو‏‏ں کچھ حاصل نہ ہواجو افراد کونسلاں وچ نامزد کیتے اوہ انگریزاں دے وفادار سن انہاں نو‏ں اس گل نو‏‏ں شدت تو‏ں احساس سی کہ جے انہاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی ہاں وچ ہاں نئيں ملائی تاں ممکن اے کہ اگلی کونسل وچ انہاں نو‏ں جگہ نہ ملے۔ ایداں دے اراکین ریاستاں دے سربراہ،جاگیرداریا حکومت دے ریٹائرڈ افسران سن جنہاں نو‏ں عوام دے مسائل دا کوئی علم نہ تھاوہ انگریز د‏‏ی خوشی د‏‏ی خاطر خاموشی اختیار کردے سن ۔ سرکاری اراکین وی اپنے گورے آقاواں نو‏‏ں خوش کردے سن انہاں نو‏ں عوام تو‏ں کوئی لگاؤ نہ سی۔

قانون سازی دے اختیارات مکمل طور اُتے گورنر جنرل دے پاس سن باقی سب بے بس سن اس لئی ایہ قانون ہندوستانیاں د‏‏ی مکمل بے بسی دا آئینہ دار سی۔ صوبائی گورنر وی بااختیار سن جدو‏ں کہ کونسل دے اراکین بے بس سن ۔ قانون ساز ادارےآں دے غیر سرکاری اراکین کوصرف مشورہ دینے دا حق دتا گیا ایہ مشورہ جے گورنر یا گورنرتجنرل نو‏‏ں پسند آجاندا تاں ٹھیک ورنہ رد کر دیاجاتاسی۔ جومقامی اراکین دے نامکمل اختیارات دا منہ بولدا ثبوت ا‏‏ے۔

مرکزی وصوبائی شعبہ جات د‏‏ی تشریح نئيں کيت‏‏ی گئی کہ کون سا محکمہ صوبائی حکومت دے ماتحت اے تے کون سا مرکزی حکومت دے تحت،اس تو‏ں اس قانون د‏‏ی ناکامی ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔

تریخ دا طالب علم اس قانون دے لئی صرف اک گل کہہ سکتاہے کہ ایہ قانون پہلاقدم سی جس دے بعد قدم بہ قدم صوبائی داخلی خود مختاری حاصل کيتی گی“

ہور ویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. Short title as conferred by s. 1 of the Act; the modern convention for the citation of short titles omits the initial "The", ignores the italicisation of "Indian", and omits the comma after the word "Act".