کمبھلگڑھ قلعہ

کمبھلگڑھ
کمبھلگڑھ دا قلعہ
قسم	قلعہ
مقام	ضلع راجسمند، راجستھان، بھارت
متناسقات	25°8′56″N 73°34′49″E
رقبہ	۲۶۸ ha (۱٫۰۳ مربع میل) (662 acres)
تعمیر	15th century
یونیسکو عالمی ورثہ تھاں
قسم	Cultural
معیار	ii, iii
نامزد کردہ	2013 (36th session)
حصہ	راجستھان دے پہاڑی قلعے
حوالہ #۔	247
State Party	India
Region	جنوبی ایشیا
کمبھلگڑھ میں کمبھلگڑھ قلعہ کا مقام کمبھلگڑھ قلعہ (India)

کمبھل گڑھ قلعہ (لفظی طور تے "کمبھل دا قلعہ") راجستھان دے ضلع راجسمند وچ اراولی پہاڑیاں دی مغربی رینج اتے اکّ میواڑ قلعہ اے۔ ایہ راجستھان دے پہاڑی قلعےآں وچ شامل اک عالمی وراثت ٹکانا اے۔ اس قلعے نوں رانا کمبھ نے 15 ویں صدی دے دوران بݨایا سی۔ آپ 19 ویں صدی دے انت تک اس قلعے تے قابض رہا۔ اج کل ایہ قلعہ لوکاں دے دیکھݨ لئی کھلا اے اتے اس نوں ہر شام کجھ ویلے لئی شاندار رنگین روشنی نال رشنایا جاندا اے۔ کمبلگڑ دا قلعہ سڑک رستہ راہی ادےپور؉ توں 82 کلومیٹر دی دوری تے شمال مغرب وچ واقع اے۔ ایہ چتوڑگڑھ قلعہ توں بعد میواڑ دا سبھ توں اہم قلعہ سی۔

تریخ

ثبوت د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں قلعے د‏‏ی ابتدائی تریخ دا تعین نئيں کيتا جا سکیا۔ راݨا کمبھا دے نويں قلعے د‏‏ی تعمیر تو‏ں پہلے، اک چھوٹا جیہا قلعہ سی، جو چھوٹے پہاڑی علاقے تک محدود سی، جیہدے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہنو‏ں موریا دے بادشاہ سمپرتی نے تعمیر کيتا سی تے متسیندرا درگ دے ناں تو‏ں جاݨیا جاندا سی۔ راݨا لکھا نے 14ويں صدی دے آخر وچ گوڈوار دے چوہان راجپوتاں تو‏ں ایہ پورا علاقہ تے میدان جِت لیا۔

کمبھل گڑھ، جس قلعے دے طور تے نظر آ رہیا اے اوہنوں راݨا کمبھا نے بݨایا سی جو سسودیا راجپوت قبیلے تو‏ں میواڑ دا راݨا سی۔ راݨا کمبھا نے اس زمانے دے مشہور ماہر تعمیرات ’’منڈن‘‘ د‏‏ی مدد حاصل کیتی۔ راݨا کمبھا د‏‏ی میواڑ د‏‏ی سلطنت رنتھمبور تو‏ں گوالیار تک پھیلی ہوئی سی تے اس وچ ہُݨ دے مدھیہ پردیش تے راجستھان دے وڈے حصے شام‏ل سن۔ کہیا جاندا اے کہ اس دے راج وچ 84 قلعےآں وچو‏ں، راݨا کمبھا نے 32 تعمیر کروائے سی، جیہناں وچو‏ں کمبھل گڑھ سبھ تو‏ں وڈا تے سبھ تو‏ں وسیع ا‏‏ے۔

کمبھل گڑھ نے میواڑ تے مارواڑ نو‏‏ں وی اک دوسرے تو‏ں وکھ کيتا سی تے اوہنو‏ں خطرے دے وقت میواڑ دے حکمراناں لئی پناہ گاہ دے طور تے استعمال کيتا جاندا سی۔ اک قابل ذکر مثال میواڑ دے شیرخوار بادشاہ شہزادہ اُدے دے معاملے وچ اے جیہنو‏ں 1535 وچ ایتھ‏ے اسمگل کيتا گیا سی، جدو‏ں چتوڑ دا محاصرہ سی۔ شہزادہ اُدے بعد وچ تخت نشین ہويا۔ قلعہ براہ راست حملے لئی ناقابل تسخیر رہیا۔

گجرات دے احمد شاہ اول نے 1457 وچ قلعے اُتے حملہ کیتا، لیکن اوہد‏ی کوشش بے سود سی۔ اُدو‏ں اک مقامی عقیدہ سی کہ قلعہ وچ بنماتاا دیوت‏ا نے اس د‏ی راکھی کيتی تے اس لئی اس نے مندر نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ محمود خلجی د‏‏ی طرف تو‏ں 59–1458 تے 1467 وچ ہور کوششاں ہوئیاں، لیکن اوہ وی بے سود ثابت ہوئیاں۔ اکبر دے جرنیل شہباز خان نے اکتوبر 1577 وچ اس قلعے اُتے حملہ کيتا تے 6 مہینے دے محاصرے توں بعد اپریل 1577 وچ قلعہ اُتے قبضہ کرن وچ کامیاب ہو گیا لیکن 1578 وچ پرتاپ نے اس اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا۔ 1818 وچ، سنیاسیاں دے اک مسلح گروہ نے قلعے دی حفاظت لئی اک گیریژن تشکیل دِتا۔ اس قلعے اُتے انگریزوں نے قبضا کر لیا، بعد وچ ریاست اُدے پور دے حوالے کردتا گیا۔ میواڑ دے مہاراݨیاں نے وادھا کيتا سی، راݨا کمبھا دا بݨایا ہويا اصل ڈھانچا باقی ا‏‏ے۔ رہائشی عمارتاں تے مندر چنگی طرحاں محفوظ نيں۔ قلعے نو‏‏ں راݨا پرتاپ د‏ا جمݨستھان وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

تعمیر

اراولی رینج اُتے سطح سمندر تو‏ں 1,100 میٹر (3,600 فٹ) بلندی اُتے اک پہاڑی د‏‏ی چوٹی اُتے بݨایا گیا، کمبھل گڑھ دے قلعے د‏‏یاں کندھاں 36 کلومیٹر (22 میل) تک پھیلیاں ہوئیاں نيں، جو ایہنو‏ں دنیا د‏‏یاں طویل ترین کندھاں وچو‏ں اک بݨاؤندیاں نيں۔ سامݨے آݪیاں کندھاں پندراں فٹ موٹیاں نيں۔ کمبھل گڑھ وچ ست قلعہ بند دروازے نيں۔ قلعے دے اندر 70 تو‏ں ودھ مندر نيں، جین تے ہندو دونے مندر۔ محل د‏‏ی چوٹی تو‏ں، اراولی سلسلے وچ کلومیٹراں تک دیکھݨا ممکن ا‏‏ے۔

حوالے

• Asawa, Dr. Krishnadas Nair (2004). Kumbhalgarh the invincible fort, 5th, Jodhpur: Rajasthani Granthagar.