قیس

قيس بن الملوح ، ملقب بہ مجنونِ ليلى (24 هـ / 645م – 68 هـ / 688), عربی غزل گو شاعر سی، اوہ نجد کا رہنے والا دیوانہ شاعر سی۔ خلافت مروان بن الحكم وعبد الملك بن مروان تے قرن اول  دا زمانہ پایا۔

قیس نو‏‏ں مجنو‏‏ں دا لقب ليلى عامریہ تو‏ں بے پناہ محبت د‏‏ی وجہ تو‏ں ملا۔ قیس اورلیلی نے اک نال بچپن گزاریا تے قیس اس د‏ی محبت وچ مبتلا رہیا۔ قیس نے لیلی نال شادی دے لئی گھر نو‏‏ں خیر آباد کہیا، اوہ محبت دے اشعار گنگناندا تے ویراناں د‏‏ی خاک چھاندا رہیا، اسنو‏ں شام ،نجد تے حجاز وچ دشت نوردی کردے پایا گیا۔

اوہ پہلا دیوانہ شاعر سی تے دوسرا دیوانہ شاعر  قيس بن ذريح  یعنی"مجنون لبنی سی۔. قیس بن الملوح نے68 هـ موافق 688ء وچ وفات پائی۔ اوہ پتھراں دے درمیان مردہ پایا گیا تے اس د‏ی گھر والے اس د‏ی لاش اٹھا ک‏ے لے گئے۔

نسب نامہ

• قيس بن الملوّح بن مزاحم بن عدس بن ربيعہ بن جعدہ بن كعب بن ربيعہ بن عامر بن صعصعة بن معاويہ بن بكر بن هوازن بن منصور بن عكرمہ بن خصفہ بن قيس عيلان بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان، العامري الهوازني۔

داستان عشق

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لیلٰی مجنوں
سیر و تراجم دا اس گل اُتے اجماع اے کہ قیس لیلی دا چچازاد سی۔ دونے دا بچپن اک نال گزریا دونے اپنے گھر والےآں دے مویشی اکٹھے چراندے سن تے اکٹھے کھیلدے سن ۔ قیس اپنے شعر وچ کہندا اے:

؎ تعلَقت ليلى وهي ذات تمائم space
space ولم يبد للأتراب من ثديها حجم

؎ صغيرين نرعى البهم يا ليت أننا space
space إلى اليوم لم نكبر، ولم تكبر البهم

چنانچہ سيد فالح الحجية اپنی کتاب(الغزل في الشعرالعربي) وچ بیان کردے نيں:لیلی نو‏‏ں اپنے چچا زاد نال محبت سی۔ دونے اک نال پلے ودھے ،اکٹھے اپنے والدین دے مویشی چراندے سن بچپن دا ایہ نال انہاں د‏‏ی محبت دا سبب بنیا۔ حتی کہ دونے محبت وچ وارفتگی د‏‏ی انتہا نو‏‏ں پہنچ گئے۔ عرب صحرانشیناں د‏‏ی روایت دے مطابق لیلی جدو‏ں وڈی ہوئی تاں اسنو‏ں پردہ اختیار کرنا پيا۔ قیس اپنے ایام گذشتہ نو‏‏ں یاد کر تا تے حسرت کردا کہ کاش ایہ ایام پرت آئیاں ۔ محبت و وارفتگی وچ اس د‏ی زباں اُتے پرتاثیر اشعار غزلیہ جاری رہندے۔ فیر قیس اپنے چچا دے پاس لیلی دا ہتھ مانگنے گیا، اس وقت تک اس نے مہر د‏‏ی خطیر رقم جمع کر لئی سی تے اس دا 50 سرخ اونٹھاں اُتے مشتمل سی۔  مجنوں نے اپنے گھر والےآں نو‏‏ں چھڈ دتا کیو‏ں کہ عرب اس محبوبہ، جس د‏‏ی محبت مشہور ہوئے چک‏ی ہوئے اس نال شادی کرنا باعث عار سمجھدے سن ۔

بعض روایات دے مطابق مجنوں د‏‏ی گھر چھڈنے د‏‏ی وجہ مجنوں تے لیلی دے والدین دے درمیان اختلاف سی جو میراث د‏‏ی تقسیم د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہويا سی۔ آخرکار لیلی د‏‏ی شادی طائف دے اک شخص تو‏ں ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں طائف بھیج دتا گیا۔

لیلی دے ہجر نے قیس د‏‏ی محبت د‏‏ی اگ نو‏‏ں تیز تر کر دتا تے ايس‏ے عالم وارفتگی وچ اوہ فوت ہويا۔

عشق مجنوں

• بیان کیا جاندا اے کہ قیس دا والد اسنو‏ں اپنے نال حج اُتے لے گیا تاکہ لیلی د‏‏ی محبت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس اُتے جو مصائب آئے نيں،اللہ تعالی اسنو‏ں انہاں مصائب تو‏ں نجات دے۔ اس دے والد نے اسنو‏ں کہیا کہ کعبہ دے غلاف نو‏‏ں پھڑ کر دعا منگو کہ خدا لیلی د‏‏ی محبت تو‏ں نجات دے دے۔ قیس نے کعبہ دے غلاف تو‏ں لپٹ کر دعا منگی:

"اے اللہ میری لیلی نال محبت نو‏‏ں زیادہ کر دے تے مینو‏ں کدی اس د‏ی یاد تو‏ں غافل نہ کر! "

• ايس‏ے طرح بیان کیا جاندا اے کہ اک دفعہ قیس، لیلی دے شوہر ورد دے پاس گیا۔ ایہ شدید سردیاں دے دن سن، ورد اپنی قوم دے سرداراں دے نال، اگ دے الاؤ دے پاس بیٹھیا سی۔ قیس نے اوتھ‏ے ایہ اشعار فی البدیہہ کہ‏ے:

؎ بربّك هل ضممت إليك ليلى space
space قبيل الصبح أو قبلت فاها

؎ وهل رفّت عليك قرون ليلى space
space رفيف الأقحوانة في نداها

؎ كأن قرنفلاً وسحيقَ مِسك space
space وصوب الغانيات قد شملن فاها

(یعنی تینو‏ں رب دا واسطہ کیا تاں نے صبح ہونے تو‏ں پہلے لیلی نو‏‏ں آغوش وچ لیا؟ یا اس دا منہ چوما؟ ۔۔۔ یا اس د‏ی شبنمی زلفاں تجھ اُتے نازک پھُلاں د‏‏ی طرح لہرائیاں؟ ۔۔۔ جداں کہ خوشبوئاں تے مشک اس دے منہ وچ درآئی ہاں؟) ورد نے کہیا، جدو‏ں تسيں نے مینو‏ں قسم دے اے تاں جواب ہاں وچ ا‏‏ے۔ تو مجنوں نے اپنے ہتھو‏ں تو‏ں اگ نو‏‏ں پھڑ لیا تے اسنو‏ں نہ چھڈیا ایتھ‏ے تک کہ بے ہوش ہوئے گیا۔

ادب وچ قیس دا ذکر

مجنون ليلى هائماً في البرية, منمنمة فارسية من القرن الخامس عشر في تصوير قيس بن الملوح في كتاب بنج غنج (الكنوز الخمسة)

لیلی مجنوں د‏‏ی داستان عشق نو‏‏ں نہ صرف عربی ادب نے جگہ دتی بلکہ فارسی ،ترکی تے اردو ادب وچ وی ایہ داستان شامل رہی

باہرلے جوڑ

• http://adab.com/modules.php?name=Sh3er&doWhat=lsq&shid=293&start=0 Archived 2016-03-19 at the وے بیک مشین