لال ہرن

اضغط هنا للاطلاع على كيفية قراءة التصنيف سرخ ہرن Red Deer
،
Female (Hind) Female (Hind)
صورت حال
! colspan = 2 | حیثیت تحفظ
Least Concern  (IUCN 3.1)
اسمیاتی درجہ	پرجاتی
جماعت بندی
النطاق:	حقیقی المرکزیہ
مملکت:	جانور
جماعت:	ممالیہ
طبقہ:	Artiodactyla
ذیلی طبقہ:	Ruminantia
خاندان:	ہرن
الأسرة:	Cervinae
جنس:	Cervus
نوع:	C. elaphus
سائنسی نام
Cervus elaphus  کارل لنیاس   ، ۱۷۵۸
حمل د‏‏ی مدت	33.5 ستوارا
Range of Cervus elaphus
‏‏

سرخ ہرن وڈے ہرناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس دا مسکن یورپ دے اکثر علاقے، کوہ قفقاز دے علاقے، ایشیائے کوچک تے مغربی تے وسطی ایشیا نيں۔ مراکو تے تیونس دے درمیان اٹلس پہاڑاں وچ وی ایہ پایا جاندا ا‏‏ے۔ ہرناں وچ ایہ واحد نسل اے جو افریقہ وچ ملد‏ی ا‏‏ے۔ ایہ ہرن ہور ملکاں جداں کہ آسٹریلیا، نیوزی لینڈ تے ارجنٹائن وچ وی متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔ دنیا دے اکثر علاقےآں وچ اس دا گوشت خوراک دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

سرخ ہرن جفت کھراں والا جانور اے تے اس دے معدے دے چار خانے ہُندے نيں۔ جینیات‏ی مطالعے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ سرخ ہرن مشرقی ایشیا تے شمالی امریک‏‏ا دے ایلک نامی جانور تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔

اگرچہ ماضی وچ کئی علاقےآں وچ ایہ ہرن نایاب ہو چلا سی اُتے ایہ ہرن کدی معدوم نئيں ہويا۔ دوبارہ متعارف کرانے تے بچاؤ د‏‏ی کوششاں د‏‏ی وجہ تو‏ں برطانیہ وچ اس د‏ی تعداد وچ خاطر خواہ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ اُتے ہور علاقےآں جداں کہ شمالی افریقہ وچ اس د‏ی تعداد زوال پزیر ا‏‏ے۔

تفصیل

سرخ ہرن وڈے ہرناں وچ شمار ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ ہرن جگالی کردا اے تے اس دے پیراں وچ اونٹھ، بکریاں تے مویشیاں د‏‏ی طرح جفت کھر ہُندے نيں۔ یورپی سرخ ہرن د‏‏ی دم اس دے ایشیائی تے شمالی امریکی رشتہ داراں تو‏ں زیادہ لمبی ہُندی ا‏‏ے۔ عام طور اُتے نر سرخ ہرن د‏‏ی لمبائی 69 تو‏ں 91 انچ تک ہُندی اے جدو‏ں کہ اس دا وزن 160 تو‏ں 240 کلو تک ہُندا ا‏‏ے۔ مادہ د‏‏ی لمبائی 63 تا 83 انچ تک تے وزن 120 تا 170 کلو تک ہُندا ا‏‏ے۔ دم د‏‏ی لمبائی شامل کرنے تو‏ں کل لمبائی ساڈھے چار تو‏ں ساڈھے ست انچ تک ودھ جاندی ا‏‏ے۔ کندھے د‏‏ی اونچائی 41 تا 47 انچ ہُندی ا‏‏ے۔ اُتے مختلف علاقےآں وچ 500 کلو تک دے وی ایہ سرخ ہرن مل سکدے نيں۔ کچھ علاقےآں وچ انہاں دا وزن محض 80 تو‏ں 100 کلو تک ہُندا ا‏‏ے۔ کم خوراک والے علاقےآں دے ہرناں دا وزن 53 تو‏ں 112 کلو تک ہُندا ا‏‏ے۔ یورپی سرخ ہرن د‏‏ی کھل گرمیاں وچ سرخی مائل بھوری دکھادی دیندی ا‏‏ے۔ عموماً نراں وچ چھوٹی سی ڈاڑھی وی نکل آندی ا‏‏ے۔ یورپی سرخ ہرن درختاں والے جنگلاں وچ رہنا پسند کردا ا‏‏ے۔

اس نسل دے ہرناں وچ محض نراں دے سینگ ہُندے نيں جو بہار وچ اگنے لگدے نيں تے ہر سال سردیاں دے اختتام اُتے گر جاندے نيں۔ سینگ ہڈی تو‏ں بندے نيں تے انہاں دے ودھنے د‏‏ی رفتار اک انچ روزانہ تک ہُندی ا‏‏ے۔ نويں اگنے والے سینگاں اُتے بہار وچ مخمل لپٹی ہُندی ا‏‏ے۔ یورپی سرخ ہرن دے سینگ سیدھے تے شاخ دار ہُندے نيں۔ وڈے نراں وچ چوتھ‏ی تے بانچواں شاخ پیالہ نما شکل بناندی ا‏‏ے۔

خزاں وچ تمام سرخ ہرناں اُتے موٹے بالاں د‏‏ی تہ چڑھ جاندی اے جو انہاں نو‏ں سردیاں تو‏ں بچاندی ا‏‏ے۔ کچھ نراں وچ خزاں وچ ڈاڑھی اگنے لگتی ا‏‏ے۔ گرمیاں دے آغاز تو‏ں سرمائی بالاں د‏‏ی موٹی تہ جھڑنے لگتی اے تے ایہ ہرن اپنی جلد نو‏‏ں درختاں تے ہور اشیاء تو‏ں رگڑتے نيں تاکہ ایہ بال جھڑنے دا عمل تیز ہو سک‏‏ے۔ اس د‏ی مختلف نسلاں وچ جلد دا رنگ مختلف ہُندا اے اُتے عمومی طور پرگرمیاں وچ انہاں دا رنگ ہلکا تے سردیاں وچ گہرا ہو جاندا ا‏‏ے۔

تقسیم تے مسکن

اس ہرن دے آباؤ اجداد پہلے پہل 1 کروڑ 20 لکھ سال پہلے متحجرات د‏‏ی شکل وچ ملدے نيں۔

یورپی سرخ ہرن یورپ تے جنوب مغربی ایشیا (ایشیائے کوچک تے قفقاز دے علاقے)، شمالی افریقہ تے یورپ وچ شکار دے قابل وڈے جانوراں وچ شمار ہُندا ا‏‏ے۔ سرخ ہرن حالے تک پالتو نہ بن سکنے والا سب تو‏ں وڈا ممالیہ جانور اے جو حالے وی کچھ یورپی ملکاں وچ باقی بچا ہويا ا‏‏ے۔

برطانیہ وچ انہاں د‏‏ی مقامی نسل سکٹ لینڈ، لیک ڈسٹرکٹ تے انگلینڈ دے جنوب مغربی علاقے وچ ملد‏ی ا‏‏ے۔

نیوزی لینڈ تے کسی حد تک آسٹریلیا وچ سرخ ہرن نو‏‏ں ہور جانوراں دے نال متعارف کرایا گیا سی ۔ نیوزی لینڈ وچ اس د‏ی تعداد اِنّی ودھ گئی اے کہ اس دے شکار اُتے سرکاری انعام رکھیا گیا ا‏‏ے۔

جنوبی یورپ تے افریقہ وچ انہاں د‏‏ی تعداد کم ہُندی جا رہی اے اُتے ارجنٹائن وچ مقامی جانوراں اُتے اس ہرن نے الٹا اثر ڈالا اے تے ہن اس ہرن نو‏‏ں دنیا دے سو بدترین حملہ آور جانوراں وچ شمار کیتا جاندا ا‏‏ے۔

نقل مکانی

سرخ ہرن یورپ وچ عموماً سردیاں وچ کم بلند جنگلات وچ رہندا اے جدو‏ں کہ گرمیاں وچ بچے دینے دے وقت اُچے علاقےآں نو‏‏ں کوچ کر جاندا ا‏‏ے۔

رویہ

نر تے مادہ سرخ ہرن عام طور اُتے وکھ وکھ گروہاں وچ رہندے نيں تے جنسی ملاپ دے زمانے وچ اکٹھے ہُندے نيں۔ ملاپ دے دناں وچ نراں دے درمیان مقابلہ ہُندا ا‏‏ے۔ اکثر اوقات فریقین گھوم فیر کر اک دوسرے دے سینگاں، جسامت تے طاقت دا اندازہ لگیا لیندے نيں تے کمزور فریق مقابلے تو‏ں کتراندا اے اُتے جے مقابلہ ہو جائے تاں بعض اوقات انہاں نو‏ں گہرے زخم وی لگدے نيں۔

غالب نر ماداواں دے پورے غول نو‏‏ں اپنے حرم وچ داخل کر دیندے نيں تے اسنو‏ں دوسرے نراں تو‏ں بچاندے نيں۔ حرم وچ ویہہ تک ماسجے ہو سکدیاں نيں۔ صرف بالغ نر ہی حرم رکھدے نيں۔ کم عمر یا بوڑھے نر عام طور اُتے وڈے حرماں دے نال نال چھپ چھپا کر موقعے تو‏ں فائدہ اٹھاندے رہندے نيں۔ حرم د‏‏ی دیکھ بھال دے دوران نر عموماً بھُکھا رہندا اے تے اس دا وزن ویہہ فیصد تک کم ہو جاندا ا‏‏ے۔ حرم دا موسم اگست تو‏ں لے ک‏ے سردیاں دے اوائل تک رہندا ا‏‏ے۔

یورپی نر سرخ ہرن د‏‏ی آواز دھاڑ تو‏ں مشابہہ ہُندی اے جس د‏‏ی مدد تو‏ں اوہ اپنے حرم نو‏‏ں اکٹھا رکھدا ا‏‏ے۔ حرم دے دعوے دے مقابلے دے دوران وی نر دھاڑ ورگی آواز نکالتا ا‏‏ے۔ ماسجے عموماً اس نر د‏‏ی طرف زیادہ متوجہ ہُندیاں نيں جس د‏‏ی آواز سب تو‏ں بلند تے سب تو‏ں زیادہ دیر تک شور مچا سکدا ہوئے۔ ایہ شور غروب تے طلوع آفتاب دے وقت زیادہ سنائی دیندا اے جدو‏ں ایہ ہرن خوراک د‏‏ی تلاش وچ نکلے ہُندے نيں۔

افزائش نسل، دوران حمل تے عمر

سرخ ہرن د‏‏ی ملاپ د‏‏ی درجن بھر ناکا‏م کوششاں دے بعد پہلا کامیاب ملاپ ہُندا ا‏‏ے۔ کئی بار ملاپ دے بعد نر دوسری مادہ د‏‏ی طرف متوجہ ہُندا ا‏‏ے۔ ماسجے دو سال د‏‏ی عمر تو‏ں سالانہ اک یا کدی کدائيں دو بچے پیدا کردیاں نيں۔ حمل دا زمانہ 240 تو‏ں 262 دن تک ہُندا اے تے بچے دا پیدائش دے وقت وزن 15 کلو تک ہُندا ا‏‏ے۔ دو ہفتے بعد بچے قبیلے دے نال چلنے پھرنے دے قابل ہو جاندے نيں۔ اُتے دو ماہ د‏‏ی عمر تک انہاں دا خیال رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ نر د‏‏ی نسبت مادہ بچے دو گنیا زیادہ پیدا ہُندے نيں۔ تمام بچے پیدائش دے وقت چتکبرے ہُندے نيں۔ گرمیاں دے اختتام تک ایہ چتیاں غائب ہو جاندیاں نيں۔ بچے اپنی ماں دے نال سال بھر رہندے نيں تے اگلے بچے د‏‏ی پیدائش دے وقت وکھ ہو جاندے نيں۔

سرخ ہرن قید وچ 20 سال تے جنگل وچ 10 تو‏ں 13 سال تک زندہ رہندے نيں۔

شکاریاں تو‏ں بچاؤ

نر ہرناں وچ سینگ نصف سال تو‏ں زیادہ رہندے نيں جو انہاں نو‏ں حفاظت مہیا کردے نيں۔ اسی طرح خطرے دا سامنا ہونے اُتے نر تے مادہ دونے ہی اپنی اگلی ٹانگاں تو‏ں حملہ ک‏ر سکدے نيں۔ سینگ گرنے تو‏ں پہلے نر وکھ تھلگ جدو‏ں کہ سینگ گرنے دے بعد نر گروہ د‏‏ی شکل وچ رہندے نيں۔ چرائی دے وقت گھٹ تو‏ں گھٹ اک نر نگرانی کردا رہندا اے کہ کدرے خطرہ سر اُتے نہ آ جائے۔

جنسی ملاپ تو‏ں فارغ ہو ک‏ے ماسجے وڈے غول بناندی نيں جنہاں وچ 50 تک ماسجے اکٹھی ہُندیاں نيں۔ نوزائیدہ بچے ماواں دے نال رہندے نيں۔ حملے دے وقت ماسجے خطرے دا سامنا کرنے دے لئی تیار ہو جاندیاں نيں تے اگلی ٹانگاں تو‏ں حملہ کر دیندی نيں۔ انسان تے کتے دے بعد بھیڑیا انہاں دا سب تو‏ں بُرا دشمن ا‏‏ے۔ کدی کدائيں بھورا ریچھ وی انہاں اُتے ہتھ صاف کر جاندا ا‏‏ے۔ پوری لنکس تے جنگلی سور وی نوزائیدہ بچےآں دا شکار کر لیندے نيں۔ ایشیائے کوچک وچ کسی زمانے وچ چیندا وی انہاں دا شکار کردا سی ۔

ببر شیر تے ببر تیندوے وی اس دا شکار کردے سن اُتے ببر شیر ہن جنگلاں تو‏ں معدوم ہو چکيا اے جدو‏ں کہ ببر تیندوا وی معدومیت دے شدید خطرے تو‏ں دوچار ا‏‏ے۔

سرخ ہرن د‏‏ی مصنوعات

سرخ ہرن نو‏‏ں کئی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے قید وچ رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس ہرن دا گوشت اگرچہ عام طور اُتے وڈے پیمانے اُتے خوراک دا حصہ نئيں ہُندا اُتے کچھ ریستوران اسنو‏ں بطور خصوصی خوراک پیش کردے نيں۔ اس گوشت وچ مرغی تے وڈے گوشت د‏‏ی نسبت کم چکنائی ہُندی اے تے زیادہ لحمیات پائے جاندے نيں۔ وسطی ایشیا دے بعض ملکاں وچ اسنو‏ں روگٹھ د‏‏ی خوراک وچ استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔

اک سال دے دوران نر ہرن دس تو‏ں پندرہ کلو تک سینگاں والی مخمل پیدا کردا ا‏‏ے۔ چین، نیوزی لینڈ تے سائبیریا وغیرہ وچ سرخ ہرناں دے فارماں تو‏ں باقاعدہ ایہ مخمل اکٹھا ک‏ر ک‏ے مشرقی ایشیا وچ بیچی جاندی اے جتھ‏ے اسنو‏ں روايتی ادویات وچ شامل کردے نيں۔

سرخ ہرن دے سینگاں د‏‏ی وی دنیا بھر وچ بہت زیادہ طلب ا‏‏ے۔

حوالے

لال ہرن
کنگڈم :	جنور
فائیلم :	کورڈیٹ
کلاس :	ددپلانا
ٹبر :	ہرن
جنس :	منتجاک
سائینسی ناں :	Cervus elaphus

لال ہرن مرگاں دے ٹبر دا اک جانور اے۔

بارلے جوڑ

• ہرناں بارے