لسانی جبلت
| لسانی سہج برتی (The Language Instinct: How the Mind Creates Language) | |
|---|---|
| لکھاری | سٹیون پنکر |
| دیس | یو ایسّ |
| بولی | انگریزی |
| اشاعت تاریخ | 1994 (William Morrow and Company) |
| آئی.ایس.بی.این. | 0-688-12141-1 |
لسانی سہج برتی( لسانی جبلت) (مول انگریزی: The Language Instinct) 1994 دی سٹیون پنکر دی کتاب اے، جو عامَ سروتیاں لئی لکھیاں گئیاں اے۔ پنکر دی دلیل اے کہ انسان بولی دی جنمزات گنجائش دے نال پیدا ہندے ہن۔ اوہ نوم چومسکی دے اس داعوے نال ہمدردی نال پیش آؤندا اے کہ ساری انسانی بولی سربمکمل گرائمر دے نشان درساؤندی اے، پر چومسکی دے سندیہ کہ وکاسوادی اصول انسانی بولی دی تنقید دی وضاحت کر سکدا اے، نال سہمت نہیں اے۔
تھیسس
[سودھو]پنکر بولی بارے کئی عامَ وچاراں دی تنقید کردا اے، اداہرن وجوں ایہہ کہ بچیاں نوں اس دی ورتوں کرنا سکھایا جانا چاہیدا اے، کہ زیادہ تر لوکاں دی گرائمر ماڑی ہندی اے، کہ بولی دی گنوتا جاری گھٹ رہی اے، کہ بولی جس قسم دیاں سویدھاواں حاصل کردی اے، (اداہرن وجوں، کجھ بولیاں وچ چانن اتے ہنیرے دا ذکر کرن لئی شبد ہندے ہن، پر رنگاں لئی کوئی شبد نہیں ہندے) اس دا کسے انسان دے وچاراں دی سمبھاوی رینج (سپر-وورپھ پرسوچ) تے بہت اثر پیندا اے، اتے ایہہ کہ غیرانسانی جیواں نوں بولی سکھائی گئی اے (ویکھو مہان ایپ بولی)۔ پنکر، بولی نوں منکھاں دی ولکھن اہلیت وجوں ویکھدا اے، جو ترقی واد ولوں شکاری-قبیلیاں وچ کمیونیکیشن دی خاص مسئلہ نوں حل کرن لئی ترقی یافتہ ہوئی ہے۔ اوہ بولی دی تلنا دوسریاں سپیسیاں دیاں خاص انکولتاواں جویں مکڑیاں دی جالا بنن اتے اودبلاو دی بنھ بنھن دے ووہار نال کردا اے۔ ایہناں تناں نوں "سہج برتیاں " کہندا اے۔
بولی نوں سہج برتی کہن توں پنکر دا مطلب اے کہ ایہہ اس مطلب وچ کوئی انسانی کاڈھ نہیں اے جویں میٹلورکنگ اتے لکھنا ہن۔ جد کہ صرف کجھ انسانی سبھیاچاراں کول ہی ایہہ تکنالوجیاں ہندیاں ہن، بولی سارے سبھیاچاراں کول ہندی اے۔ بولی دی سربویاپکتا دے ہور ثبوت وجوں، پنکر مکھ طور اُتے ڈیریک بکرٹن دے کم دی بنیاد اُتے نوٹ کردا اے کہ بچے آپ مہارے طور اُتے اکسار ویاکرن-مولکرن بولی (کریؤل) دی کڈھ کڈھ لیندے ہن بھاویں اوہ اکسار اصولاں توں کوری، اک غیر رسمی وپاری پجن بولن والی مشرت سبھیاچار دی آبادی وچ ہی کیوں نہ پل رہے ہون۔ بولے بچے اپنے ہتھاں نال، جد کہ دوسرے عامَ طور تے آواز نال "توتلیاں گلاں کردے" ہن، اتے بناں کسے کچگھرڑ "میں ٹارزن، توں جین" اشاریاں دی نظام دی بجائے سچمچّ صحیح گرائمر والیاں سنکیتک بولیاں دی اساری آپمہارے کر لیندے ہن۔ بولی (بولی) بچیاں دے گرائمر نوں درست کرن لئی رسمی سکھیا جاں ماپیاں ولوں سرگرم کوششاں دی انہوند وچ وی ترقی یافتہ ہندی اے۔ ایہہ چنہ سجھاء دندے ہن کہ انسانی کاڈھ ہون دی بجائے، بولی اک انسانی قابلیت اے۔ پنکر بولی نوں منکھاں دی عامَ ترک دی اہلیت توں وی وکھرا کردا اے، اس گل تے زور دندیاں کہ ایہہ صرف انت بدھی دا لچھن نہیں اے بلکہ اک خاص "دماغی موڈیول" اے۔ اوہ بھاشا- سائنسدان دے گرائمر دے وچار، جویں وشیشن لاؤن نوں رسمی اصولاں، جویں کہ امریکی انگریزی لکھن سٹائل دے گائیڈ وچ ہن - نالوں وکھریاؤندا اے۔ اس دی دلیل اے کہ کیونجو "سنبندھک اک واک نوں ختم کرنا لئی اک بہتر شبد نہیں ہندا"، اس ورگے نیم واضع طور تے سکھائے جانے چاہیدے ہن، پر اصل کمیونیکیشن دوران ایہہ نیم اپرسنگک ہندے ہن اتے اوہناں نوں نظر انداز کر دینا چاہیدا اے۔
پنکر بچیاں وچ بولی حصول دے اپنے مطالعہ اتے کئی کھیتراں وچ کئی ہور لسانی سائنسداناں اتے منووگیانکاں دے کماں دے نال نال مشہور سبھیاچار دیاں کئیاں اداہرناں دا حوالہ دے کے بولی دی سہج برتی دی روپ ریکھا دا پتہ لگاؤن دی کوشش کردا اے۔ اداہرن وجوں، اوہ نوٹ کردا اے کہ دماغی نقصان دیاں خاص قسماں بولی دی بروکا دا افیسیا جاں ورنک دا افیسیا، ورگیاں خاص کمیاں دا کارن بندیاں ہن، کہ ویاکرن-مولکرن بنتر دیاں خاص قسماں نوں سمجھنا خاص طور تے مشکل ہندا اے، اتے ایہہ کہ بولی دے ترقی لئی بچپن وچ اک اہم کالکھنڈ ہندا اے، اسے طرحاں جویں کہ بلیاں وچ نظر دے ترقی لئی اک اہم کالکھنڈ ہندا اے۔ کتاب دا زیادہ تر حصہ چومسکی دی سربمکمل گرائمر، اک میٹا-گرائمر جس وچ ساریاں انسانی بولیاں فٹ ہو جاندیاں ہن، دے حوالے نال نال گل کردا اے۔ پنکر دسدا اے کہ اک مکمل گرائمر انسانی دماغ وچ خاص سنرچناواں دی نمائندگی کردی اے جو دوجے منکھاں دی بولی دے عامَ اصولاں نوں پچھاندیاں ہن، جویں کہ کی مقامی بولی وشیشناں نوں ناواں توں اگے جاں بعد وچ رکھدی اے، اتے ایہہ اک خاص اتے بہت تیز سکھلائی عمل شروع کر دندیاں ہن جس دی پہلے نظریات جاں خالص منتک توں ترک نال وضاحت کیتی جا سکدی۔ ایہہ سکھن دی مشینری صرف بچپن دے اک خاص کالکھنڈ دوران موجود ہندی اے اتے پھر اک توانائی دے بھکھے دماغ لئی سروتاں نوں مکت کرن ہت کھلھ جاندی اے۔
حوالے
[سودھو]باہری لنک
[سودھو]- دِ لینگوئیج انسٹنکٹ بارے پنکر دی ویبسائیٹ Archived 2021-04-15 at the وے بیک مشین
- رینڈی ہیرس ولوں دی گلوب اینڈ میل لئی اک جائزہ (پیڈیئیپھ دستاویز)۔
- 'لینگوئیج انسٹنکٹ بحث بارے سیمپسن دی ویبسائیٹ