لکھنو معاہدہ

1914 توں 1918 وچ پہلی لام (پہلی جنگ عظیم) لگی سی۔ ایس جنگ دوران 1916 وچ ’’لکھنو معاہدہ ‘‘ہویاسی جس پاروں پنجابی تے بنگالی مسلماناں نوں بہوں تحفظات سن۔ اینہاں تحفظاں بارے سی آر داس، میاں محمد شفیع، علامہ اقبال، لال دین قیصر تے حکیم اجمل خان سمیت بہوں لیڈراں نیں گل کیتی سی۔ اس ویلے مسلم اکثریتاں دے دو ہی صوبے سن اک پنجاب اتے دوجا بنگال۔ دوناں وچ مسلمان 52 تے 56 فیصدی سن۔ صوبہ سرحد تے 1901 وچ پنجاب دے 6 ضلعے کٹ کے بن چکیا سی پر ڈیورینڈ لائن بعدوں بنائے گئے ایس صوبے نوں 1933 تیک صوبائی حق نہیں لبھے سن ۔ جداں کہ سندھ نوں 1847 توں انگریزاں بمبئی تھلے لایا ہویا سی۔ لکھنو معاہدہ پاروں ایہہ گل کیتی گئی پئی اکثریتی مذہباں نوں 10 فیصدی گھٹ سیٹیا ں ملن اتے اقلیتی مذہباں نوں 10 فیصدی ودھ سیٹاں دیتاں جاون۔ ایس نوں ویٹج (Weightage) فارمولا آکھا گیا۔ ہندواکثریتی صویباں نوں ایس نال کوئی فرق نہ پیا کیونجے اوہ ہرتھاں 70 فیصدی توں ودھ سن۔ پر پنجاب تے بنگال وچ وسن والے مسلماناں نوں ایس دا فرق پیا کیونجے ایس فارمولے بعد وں انہاں دی سیٹاں 50 فیصدی توں گھٹ گیاں سن۔ مطلب لکھنو معاہدے پاروں جیہڑے دو مسلم اکثریتی صوبے سن اتھے وی انہاں دی اکثریتاں مک گیاں۔ اقبال نے اپنے مشہور الٰہ آبادی خطبے وچ لکھنو معاہدے نوں وڈا کھڈا (Pitfall) آکھیا سی۔ ایہہ گل یاد رکھو پئی رائل انڈین آرمی وچ پنجابیاں دی تعداد 62 فیصدی سی کیونجے پہلی لام(پہلی جنگ عظیم) شروع ہون توں بعدوں انگریزاں وڈی گنتری وچ پنجابیاں، پٹھاناں تے بلوچاں نوں فوجاں وچ رلتی کیتا سی۔