ایکوا رجیا

ایکوا رجیا (Aqua regia)، آب سلطانی، ماء الملوک ، سلطانی تیزاب یا شاہی پاݨی نائٹرک ایسڈ تے ہائیڈروکلورک ایسڈ دا مکسچر اے، بہترین طور تے 1:3 دے مولر تناسب وچ ۔ دھواں دار مائع. تازہ طور تے تیار کردہ ایکوا ریجیا بے رنگ اے، لیکن نائٹروسیل کلورائیڈ تے نائٹروجن ڈائی آکسائیڈ دے بننے تو‏ں ایہ سیکنڈاں وچ پیلا، کھٹا یا لال ہو جاندا ا‏‏ے ۔ ایہدا ناں کیمیا داناں نے اس لئی ایکوا رجیا رکھیا سی کہ ایہ عظیم دھاتاں سونے تے پلاٹینم نو‏‏ں تحلیل کر سکدا اے ۔

ایکوا رجیا اوہ تیزاب ہُندا اے جو سونے نو‏‏ں وی اپݨے اندر حل کر لیندا ا‏‏ے ۔ ایہ تیزاب حجم دے لحاظ نال تن حصے لوݨ دے تیزاب (ہائیڈروکلورک ایسڈ) تے اک حِصا شورے دے تیزاب (نائیٹرک ایسڈ) نو‏‏ں ملا ک‏ے بݨایا جاندا اے تے فورن ای استعمال ک‏رليا جاندا ا‏‏ے ۔ ایہ تیزاب سونے، پلاڈیئم تے پلاٹینم نو‏‏ں تاں حل کر سکدا اے پَر ٹائٹینیئم، اریڈیئم، روتھینیئم، ٹینٹیلم، نیوبیئم، اوسمیئم، رہوڈیئم تے ٹنگسٹن نو‏‏ں حل نئيں کردا ۔ چاندی اس تیزاب نال تعامل کرک‏ے دے رسوب (precipitate) بݨاوندی اے تے تھلے بیٹھ جاندی ا‏‏ے ۔ اس توں بعد اس تیزاب نو‏‏ں چھاݨ کے چاندی دا رسوب وکھ ک‏ر ليا جاندا اے تے فیر اس تیزاب وچ کوئی تخفیفی مرکب (reducing agent) بتدریج ملایا جاندا اے، مثلن فیرس سلفیٹ، سلفر ڈائی آکسائیڈ گیس یا سوڈیئم بائی سلفائیٹ ۔ سلفر ڈائی آکسائیڈ حاصل کرن دا اک سوکھا طریقا محلول وچ Sodium metabisulfite یعنی SMB ملاوݨا ا‏‏ے ۔ ایہنو‏ں ملاوݨ نال سونا رسوب بݨ کے تھلے بیٹھ جاندا اے، جیہنو‏ں چھاݨ کے پگھلا لیا جاندا ا‏‏ے ۔ اس تیزاب وچ جے پلاڈیئم، پلاٹینیئم یا دوسری کوئی دھات موجود وی ہووے تاں اوہ سونے دے نال رسوب نئيں نݨاوندی تے تیزاب وچ ای رہ جاندی ا‏‏ے ۔ اس طرحاں 99.99 فیصد خالص سونا حاصل ہو جاندا ا‏‏ے ۔ ایہ معلوم کرن لئی کہ کیہ تیزاب وچو‏ں سارا سونا باہر آ چکيا اے، ایہنو‏ں قلعی دے کلورائیڈ (stannous chloride) نال پرکھیا جاندا ا‏‏ے ۔