نائٹرک ایسڈ
نائٹرک ایسڈ | |
---|---|
Nitric acid | |
ہور ناں Aqua fortis, Spirit of niter, Eau forte, Hydrogen nitrate, Acidum nitricum | |
Identifiers | |
CAS number | 7697-37-2 |
PubChem | 944 |
ChemSpider | 919 |
UNII | 411VRN1TV4 |
ChEBI | |
Jmol-3D images | Image 1 Image 2 |
| |
Properties | |
مالیکولر فارمولا | HNO3 |
مولرکمیت | 63.01 g mol-1 |
دِکھ | Colorless, yellow or red fuming liquid[۱] |
کثافت | 1.5129 g cm−3 |
پگھلن نقطہ |
-42 °C, 231 K, -44 °F |
حل پزیری وچ water | Completely miscible |
ریفریکٹیو انڈیکس (nD) | 1.397 (16.5 °C) |
Thermochemistry | |
Std enthalpy of formation ΔfH |
−207 kJ·mol−1[۳] |
Hazards | |
NFPA 704 | |
فلیش نقطہ | Non-flammable |
Related compounds | |
Other anions | نائٹرس ایسڈ |
Other cations | Sodium nitrate پوٹاشیم نائٹریٹ امونیم نائٹریٹ |
(verify) (what is: / ?) Except where noted otherwise, data are given for materials in their standard state (at 25 °C (77 °F), 100 kPa) | |
Infobox references |
نائٹرک ایسڈ اک طاقتور تیزاب اے تے سلفیورک ا یسڈ (گندھک دے تیزاب) دے بعد دنیا دا دوسرا سب توںطاقتور تیزاب اے۔ اسنوں شورے دا تیزاب وی کہندے نيں کیونجےاس دتی تیاری وچ قلمی شورہ (پوٹاشیئم نائٹریٹ) استعمال ہُندا اے۔ نائیٹرک ایسڈ نوں آبِ قوی (aqua fortis) وی کہندے نيں۔نائٹرک ایسڈ تے لوݨ دے تیزاب (ہائڈرو کلورک ایسڈ) نوں ملانے توں آبِ سلطانی (aqua regia) بندا اے۔
لوݨ دے تیزاب دے برعکس، نائٹرک ایسڈ اک طاقتور تکسیدی عامل وی ہُندا اے۔
بݨاوݨ دا طریقا
[سودھو]سوڈیم نایٹریٹ یا پوٹیشیم نائٹریٹ نوں جدوں سلفیورک ایسڈ دے نال ملیا کے گرم کيتا جاندا اے تاں نائٹرک ایسڈ بندا اے۔
صنعتی پیمانے اُتے نائٹرک ایسڈ اوسوالڈ دے طریقے توں حاصل کيتا جاندا اے۔
مرتکز نائٹرک ایسڈ
[سودھو]اگر نائٹرک ایسڈ وچ پانی دی مقدار نہ ہوݨ دے برابر ہوئے تاں اسنوں مُرتکز نائٹرک ایسڈ کہندے نيں۔مرتکز نائٹرک ایسڈ نوں فیومنگ نائٹرک ایسڈ وی کہندے نيں کیونجے جے اس اُتے پھونک ماری جائےتو اس اُتے توں دھواں (fumes) سا اٹھدا ہويا دکھائی دیندا اے۔
اگر نائٹرک ایسڈ وچ پانی دی مقدار بہت ودھ ہوئے تاں گرم کرنے توں پانی دی مقدار کم ہوݨ لگتی اے تے نائٹرک ایسڈ کسی حد تک مرتکز بن جاندا اے مگر اس طرح 68 فیصد توں ودھ مرتکز نائٹرک ایسڈ حاصل نئيں کيتا جا سکدا کیونجے نائٹرک ایسڈ پانی دے نال ایزیوٹروپ بنا لیندا اے۔
اگر 68 فیصد توں ودھ مرتکز نائٹرک ایسڈ نوں گرم کيتا جائےتواس وچ نائٹرک ایسڈ دی مقدار کم ہوݨ لگتی اے تے 68 فیصد اُتے آ کے ٹھہر جاندی اے۔ سارے ہی ایزیوٹروپ مکسچر ایسا ہی برتاو رکھدے نيں۔
بسمتھ دے نمکیات مرتکز نائٹرک ایسڈ وچ حل ہو جاندے نيں مگر پانی ملے نائٹرک ایسڈ وچ حل نئيں ہُندے۔
تانبا مرتکز نائٹرک ایسڈ دے نال عمل نئيں کردا کیونجے اس تیزاب دی وجہ توں تابنے اُتے passivation layer بن جاندی اے۔ لیکن جدوں اس وچ تھوڑا سا پانی ملایا جاندا اے تاں تیز عمل شروع ہو جاندا اے تے بھورے رنگ دی گیس خارج ہُندی اے ۔ایہ نائٹروجن ڈائی آکسائیڈ ہُندی اے تے زہریلی ہُندی اے۔
نائٹریٹنگ آمیزہ
[سودھو]سلفیورک ایسڈ تے نایٹرک ایسڈ دا جو آمیزہ ہُندا اے اس وچ ایہ صلاحیت ہُندی اے کہ ایہ لگ بھگ کسی وی مادے وچ نائٹریٹ گروپ داخل کر دیندا اے۔ اس لئی اسنوں نایٹریٹنگ آمیزہ یا مکسچر کہندے اے۔ مثلاً سیلولوز نوں ایہ سیلولوز نائٹریٹ بنادیندا اے تے گلیسرول نوں گلیسیرول نایٹریٹ بناندا اے۔ ايسے طرحاں ہیکزاماین نوں ہیکزامین نائٹریٹ بناندا اے۔
احتیاط
[سودھو]نائٹرک ایسڈ نوں شیشے دی بوتل وچ رکھنا چاہیے کیونجے اکثر پلاسٹک نائٹرک ایسڈ دی وجہ توں کچھ وقت دے بعد پاپڑ دی طرح نازک ہو جاندے نيں تے پلاسٹک دی بوتلاں توں ایہ تیزاب بہہ نکلدا اے۔