مدخلیت

مدخلیت وڈی سلفی تحریک دے اندر اسلامی فکر دا اک تناؤ اے جو ربيع هادي محمد عمير المدخلي د‏‏یاں تحریراں اُتے مبنی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں مننے والے مخدلی کہلاندے نيں۔

عرب ریاستاں نے عام طور اُتے سلفیت د‏‏ی ہور قسماں دے مقابلے وچ حکومت کیت‏‏ی سیکولر شکلاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی وجہ تو‏ں مدخلیت د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے، تے سعودی عرب وچ مدخلیت دے زوال دا تعلق مسلم دنیا وچ حکومت کیت‏‏ی سیکولر شکلاں د‏‏ی حمایت وچ کمی تو‏ں ا‏‏ے۔

سعودی عرب وچ شروع ہونے دے باوجود، تحریک نے ملک وچ اپنی حمایت کھو دتی اے تے زیادہ تر یورپ وچ مسلم کمیونٹی وچ شام‏ل ہو گئی اے، زیادہ تر سعودی مدخلیاں دے احکا‏م نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں نئيں لیندے نيں۔ ماہر سیاسیات عمر عاشور نے اس تحریک نو‏‏ں اک فرقے تو‏ں مشابہت قرار دتا اے تے انگریزی میڈیا اس گروپ نو‏‏ں اس طرح ذکر کردا ا‏‏ے۔

اخوان المسلمون تے داعش جداں ہور گروپاں دے ارکان دے برعکس مدخلیاں نو‏‏ں انتہائی سادہ آدمی قرار دتا گیا اے جنہاں دے پاس فکری گہرائی تے علم د‏‏ی سطح یکساں نئيں ا‏‏ے۔ اس طرح، انہاں نو‏ں اپنے مخالفین د‏‏ی طرف تو‏ں کم خطرہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

تریخ

ایہ تحریک بنیادی طور اُتے اخوان المسلمون، حریف صحوہ تحریک تے قطبی تحریک دے خلاف اک ردعمل رہی ا‏‏ے۔ تحریک دے رہنما سید قطب نو‏‏ں مدخلی تے اس د‏ی تحریک نے مرتد سمجھیا ا‏‏ے۔ ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ مدخلی تحریک دے آغاز پر، سعودی عرب تے مصر د‏‏ی حکومتاں نے اس گروپ نو‏‏ں وسیع تر اسلام پسند تحریک دے ہور انتہا پسند عناصر دے خلاف توازن دے طور اُتے فروغ دتا۔ اس وقت دے دوران، بوہت سارے بنیاد پرست جہادیاں نے مدخلیت نو‏‏ں قبول کیا، خاص طور اُتے سلفیاں دے مضبوط گڑھ سعودی منطقہ القسیم دے راجگڑھ بریدہ وچ ۔

کویت وچ ، مدخلی تحریک نو‏‏ں ایداں دے افراد دے گرد پروان چڑھایا گیا جو ۱۹۸۱ وچ "مرکزی دھارے" سلفیت تو‏ں وکھ ہو جاواں گے کیونجے انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوکاں دے سیاسی میدان وچ آنے د‏‏ی وجہ توں۔

سعودی عرب د‏‏ی مذہبی استعمار دے اعلیٰ درجے دے ارکان د‏‏ی جانب تو‏ں اس تحریک د‏‏ی عمومی طور اُتے مذمت تے سعودی مفتی اعظم تے مستقل کمیٹی دے سربراہ عبدالعزیز بن عبداللہ آل الشیخ د‏‏ی طرف تو‏ں ربیع المدخلی اُتے خاص طور اُتے تنقید دے بعد، تحریک وسیع پیمانے اُتے عرب دنیا وچ اپنی حمایت کھو بیٹھی۔ سعودی عرب وچ مدخلی دے باقی ماندہ پیروکار مغربی نژاد غیر ملکی کارکنان، ربیع المدخلی دے آبائی شہر نال تعلق رکھنے والے سعودی، تے کویتی تے یمنی نيں۔ مدخلی نے اپنے کم نو‏‏ں فروغ دینے تے حریف علما د‏‏ی سرگرمیاں د‏‏ی نگرانی دے لئی شاگرداں دے اک قومی نیٹ ورک نو‏‏ں وی برقرار رکھیا اے، تے بھانويں کویت وچ مرکزی دھارے دے سلفی ”جمیعۃ احیاء التراث الاسلامی “ دے پیروکاراں تو‏ں مدخلیاں د‏‏ی تعداد زیادہ اے، لیکن اوہ مشرق وچ اک وسیع بین الاقوامی نیٹ ورک نو‏‏ں برقرار رکھدے نيں۔

اپنے اصل ملک وچ اپنے سامعین نو‏‏ں کھونے دے باوجود، ۲۰۱۰ د‏‏ی دہائی دے شروع تک ایہ تحریک عرب تو‏ں باہر پھیل چک‏ی سی، مغربی قازقستان وچ مدخلیاں نے پیروکار حاصل کيتے، جتھے قازقستان د‏‏ی حکومت انہاں نو‏ں تے ہور اسلام پسنداں نو‏‏ں شک د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدی اے ۔ان فائدے تو‏ں قطع نظر، مغربی تجزیہ کاراں نے ہن وی اس تحریک نو‏‏ں بنیادی طور اُتے یورپی رجحان د‏‏ی طرف جانے دے طور اُتے بیان کيتا ا‏‏ے۔ تجزیہ کاراں نے اندازہ لگایا اے کہ مدخلی تے انہاں دے اتحادی ہالینڈ وچ سلفی تحریک دے نصف تو‏ں زیادہ اُتے مشتمل نيں۔

جمعہ، ۲۴ اگست ۲۰۱۲ نو‏ں، تحریک دے رہنما تے ربیع المدخلی دے بھائی، محمد المدخلی دے وفادار اسلام پسنداں نے لیبیا وچ زلیتن وچ صوفی مزارات نو‏‏ں تعمیرا‏تی سازوسامان تے بلڈوزر تو‏ں مسمار دے دتا۔ جنگ دے بعد لیبیا د‏‏ی حکومت دے اعلیٰ مذہبی عہدیدار تے یونیسکو د‏‏ی جنرل ڈائریکٹر ارینا بوکووا دے علاوہ بائیس این جی اوز نے وی اس عمل د‏‏ی مذمت کيتی سی۔ جنگ دے بعد د‏‏ی لیبیا د‏‏ی حکومت نے سعودی حکومت نو‏‏ں محمد المدخلی دے بارے وچ شکایت درج کرائی، جو مدینہ د‏‏ی اسلامی یونیورسٹی وچ پروفیسر نيں۔

مدخلیاں تے خالص سلفیت دے مرکزی دھارے دے درمیان اک ہور دراڑ عرب بہار دا ردعمل ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ زیادہ تر خالص سلفیاں نے شروع وچ لیبیا د‏‏ی خانہ جنگی تے شام د‏‏ی خانہ جنگی دونے د‏‏ی مخالفت کيتی، آخرکار قذافی تے اسد حکومتاں د‏‏ی جانب تو‏ں شدید تشدد د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے صورتاں وچ انہاں نے حزب اختلاف نو‏‏ں اپنی حمایت دی۔ مدخلیاں نے انہاں اقدامات اُتے مرکزی دھارے دے سلفیاں نو‏‏ں نشانہ بنایا۔

۲۰۱۹ دے اوائل تو‏ں مدخلیاں نو‏‏ں سعودی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں حمایت جاری اے تے لیبیا دے فیلڈ مارشل خلیفہ حفتر دے نال مشترکہ وجہ تلاش د‏‏ی اے، جنہاں نو‏ں دوسری لیبیا د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران "لیبیا دا سب تو‏ں طاقتور جنگجو" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

مدخلیاں نے اکثر خود نو‏‏ں لیبیا وچ مخالف سیاسی دھڑاں د‏‏ی حمایت کردے پایا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ربیع المدخلی، محمد بن ہادی المدخلی تے ہور سلفی علماء دے جاری کردہ بظاہر متضاد فتوے نيں۔ انہاں مختلف فتاویٰ د‏‏ی اک وضاحت ایہ اے کہ مدخلی اس سیاسی دھڑے دے نال اتحاد کرن گے جو اعلیٰ ترین مسلم اتھارٹی د‏‏ی اطاعت دے سلفی اصول د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ اختیار حاصل کرے گا۔