مذہب
مذہب دا لفظی مطلب راستہ یا طریقہ اے۔ انگریزی لفظ Religion دا مادہ لاطینی لفظ religio یعنی امتناع، پابندی اے۔ ویبسٹر دی انگریزی لغت وچ Religion دی جو تعریف کيتی گئی اے اس توں ملدا جلدا مفہوم مقتدرہ قومی زبان دی انگریزی اردو لغت وچ وی دتا گیا اے، جو ایويں اے:
| ” | مافوق الفطرت قوت نوں اطاعت، عزت تے عبادت دے لئی بااختیار تسلیم کرنے دا عمل؛ اس قسم دی مختار قوت نوں تسلیم کرنے والےآں دا ایہ احساس یا روحانی رویہ تے اس دا انہاں دی زندگی تے طرز زیست توں اظہار؛ متبرک رسوم و رواج یا اعمال دے سر انجام دتے جانے دا عمل؛ خدائے واحد و مطلق یا اک یا زیادہ دیوتاواں اُتے ایمان لیانے تے انہاں دی عبادت دا اک مخصوص نظام۔ | “ |
بہ لفظاں ہور کسی مخصوص علاقے دی مذہبی روایات وچ اوتھے دے لوکاں دا کائنات نوں دیکھنے تے سمجھنے دا انداز کار فرما ہُندا اے۔ مثلاً زراعتی معاشراں وچ بارش دا دیوتا ہُندا اے تاں خانہ بدوش معاشراں وچ شکار کا۔ ایہ کہنا درست نئيں کہ مذہب اپنے توں متعلقہ علاقہ دے لوکاں دی روحانی ضروریات نوں پورا کردا اے۔ بلکہ اس دے برعکس ایہ کہنا چاہیے کہ کسی خطہ دے لوک اپنے روحانی تقاضے پورے کرنے دے لئی جو امتناعات، پابندیاں، اُصول و قوانین، ضوابط وغیرہ عائد کردے نيں اُنہاں دا مجموعہ مذہب کہلاندا اے۔
مذہب دی تعریف اس دا واضح تعین اِنّا آسان نئيں جِنّا ہادی النظر وچ معلوم ہُندا اے۔ اس دی وڈی وجہ ایہ اے کہ مذہب کوئی یک جہتی مظہر نئيں اے۔ مذہب دے ناں دے نال ہی پہلا تصور ساڈا مذاہب دی طرف جاندا اے کیونجے مذہب توں سابقہ سانوں اک تاریخی مظہر دی حیثیت توں ہُندا اے۔ دنیا دے وڈے مذاہب انسانی رہتل دا اک جز نيں تے انہاں عظیم مذاہب دے نال نال ایسی چھوٹی مذہبی جماعتاں نيں جنہاں دی اپنی خصوصیات نيں تے جنہاں دی مذہبی انفرادیت نوں نظر انداز نئيں کيتا جا سکدا۔ اس لئی اک مذہب دے محقق دا ایہ کہنا کسی حد تک صحیح اے کہ ہم مذہب نوں مذاہب ہی دے اندر لبھ سکدے نيں۔ ايسے دے نال ہر مذہب دے اندر مختلف قسم دے رجحانات پائے جاندے نيں۔ جنہاں دا تعلق عقائد دے تعین و توضیح تے انہاں عقائد اُتے مبنی مذہبی اعمال و رسوم توں ہُندا اے جدوں اسيں کسی آدمی نوں مذہبی کہندے نيں تاں اس توں ساڈی مراد ایہی ہُندی اے کہ اوہ انہاں احکام و اعمال اُتے سختی توں کاربند اے۔ جو اس مذہب توں وابستہ نيں جس وچ اس نے نشو و نما پائی اے تے جنہاں نوں اس نے شعوری یا غیر شعوری طور اُتے قبول کر ليا۔ اس دا مطلب ایہ ہويا کہ اک طرف تاں مذہب کچھ متعین عقائد اُتے دلالت کردا اے جداں وجود خدا اُتے ایقان، آخرت اُتے عقیدہ، جزا و سزا اُتے ایمان وغیرہ۔ دوسری طرف اس دا اظہار مقررہ عبادات دے مخصوص طریقےآں اُتے بجا لیانے تے اخلاقی اوامر و نواہی دی تکمیل وچ ہُندا اے۔ لیکن جے ہم مذہب اُتے زیادہ غائر نظر ڈالاں تے ساڈی نگاہ صرف اس مذہب تک محدود نہ ہوئے جس وچ اسيں پیدا ہوئے نيں تاں سانوں انہاں اختلافات دا وی شدت توں احساس ہُندا اے جو تاریخی مذاہب وچ پائے جاندے نيں۔ تے انہاں اشتراکات دا وی جو انہاں اختلافات دے باوجود مختلف مذاہب وچ موجود ہُندے نيں تاں فیر ایہ سوال خود بخود پیدا ہُندا اے کہ اوہ کیہ عنصر اے جو تمام مذاہب وچ مشترک اے تے جس دی بنا اُتے ہم مذہب دے اس مظہر کو، جتھے شخصی ذاتِ مطلق دا تصور بنیادی حیثیت رکھدا اے (جداں یہودیت، مسیحیت، و اسلام) تے اس مظہر نوں وی جس دی اساس محض غیر شخصی حقیقت اے تے جس دا صرف سلبی طور اُتے اظہار ممکن اے (جداں کہ بدھ مت)، مذہب دا ناں دیندے نيں۔[۱]
دنیا دے چند اہم مذاہب
[سودھو]ابراہیمی مذاہب
[سودھو]مشرقی ایشیائی مذاہب
[سودھو]ہندوستانی مذاہب
[سودھو]علاقائی تے لوک مذاہب
[سودھو]روايتی افریقی مذاہب
[سودھو]ایرانی مذاہب
[سودھو]آبادیاتی صنف بندی
[سودھو]| پنج سب توں وڈے مذاہب | 2010 (بلین)[۲] | 2010 (%) | 2000 (بلین)[۳][۴] | 2000 (%) | آبادیات | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| مسیحیت | 2.2 | 32% | 2.0 | 33% | مسیحیت بلحاظ ملک | |
| اسلام | 1.6 | 23% | 1.2 | 19.6% | اسلام بلحاظ ملک | |
| ہندو مت | 1.0 | 15% | 0.811 | 13.4% | ہندومت بلحاظ ملک | |
| بدھ مت | 0.5 | 7% | 0.360 | 5.9% | بدھ مت بلحاظ ملک | |
| لوک مذہب | 0.4 | 0.4 | 6% | 0.385 | 6.4% | |
| کُل | 5.8 | 84% | 4.8 | 78.3% |
ہور ویکھو
[سودھو]
حوالے
[سودھو]- ↑ اردو انسائیکلوپیڈیا/77-78
- ↑ "The Global Religious Landscape"۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 18 دسمبر 2012
- ↑ Darrell J. Turner۔ "Religion: Year In Review 2000"۔ Encyclopædia Britannica۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 16 جون 2012
- ↑ but cf: http://www.worldometers.info/world-population/#religions