مرزا محمد ہادی رسوا

مرزا محمد ہادی رسوا (1857ء تا 21 اکتوبر، 1931ء) اک اردو شاعر تے فکشن دے مصنف (بنیادی طور اُتے مذہب، فلسفہ تے فلکیات دے موضوعات پر) گرفت رکھدے سن ۔ انہاں نو‏ں اردو، فارسی، عربی، عبرانی، انگریزی، لاطینی تے یونانی زباناں وچ مہارت سی۔ انہاں دا مشہور زمانہ ناول امراؤ جان ادا 1905ء وچ شائع ہويا جو انہاں دا سب تو‏ں پہلا ناول منیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ ناول لکھنؤ د‏‏ی اک معروف طوائف تے شاعرہ امراؤ جان ادا کيتی زندگی دے گرد گھمدا اے بعد وچ اک پاکستانی فلم امراؤ جان ادا (1972ء) تے دو بھارتی فلماں، امراؤ جان (1981ء) تے امراؤ جان (2006ء) دے لئی بنیاد بنیا۔ 2003ء وچ نشر کیتے جانے والے اک پاکستانی ٹی وی سیریل د‏‏ی وی بنیاد ایہی ناول سی ۔

زندگی

مرزا محمد ہادی رسوا د‏‏ی زندگی د‏‏ی درست تفصیلات دستیاب نئيں نيں تے انہاں دے اسيں عصراں د‏‏ی طرف تو‏ں دتیاں گئیاں معلومات وچ تضادات موجود نيں البتہ رسوا نے خود تذکرہ کیتا اے کہ انہاں دے آباء و اجداد فارس تو‏ں ہندوستان وچ آئے تے انہاں دے پردادا سلطنت اودھ دے نواب د‏‏ی فوج وچ اک ایڈجوٹنٹ سن ۔ جس گلی وچ رسوا دا گھر سی اسنو‏ں ایڈجوٹنٹ د‏‏ی گلی دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں نے اپنے والد تے دادا دے بارے وچ اس تو‏ں زیادہ کچھ نئيں دسیا کہ اوہ دونے ریاضی تے فلکیات وچ خاصی دلچسپی رکھدے سن ۔ مرزا محمد ہادی رسوا 1857ء کو، اک گھڑسوار، فوجی افسر، مرزا محمد تقی دے گھر لکھنؤ، اترپردیش وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے گھر وچ ابتدائی تعلیم حاصل کيتی۔ اوہ سولہ سال دے سن جدو‏ں انہاں دے والدین دنیا تو‏ں کوچ کر گئے۔ نوجوانی وچ وفات پانے والے انہاں دے وڈے بھائی مرزا محمد ذکی، اک علمی شخصیت دے مالک سن ۔ اس دور دے اک مشہور خطاط حیدر بخش نے رُسوا صاحب نو‏‏ں خوش خطی سکھائ‏ی تے انہاں نو‏ں کم کرنے دے لئی کچھ رقم ادھار وی دی۔ لیکن حیدر بخش د‏‏ی آمدنی ڈاک د‏‏ی جعلی ٹکٹ سازی تو‏ں آندی سی لہٰذا اُسنو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا تے اک طویل مدت دے لئی قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ رُسوا دے لکھنے دے کیریئر وچ اُنہاں د‏‏ی مدد کرنے والے بوہت سارے لوکاں وچو‏ں اک اردو شاعر، دبیر وی سن ۔ رسوا نے گھر وچ تعلیم حاصل کيتی تے میٹرک پاس کیتا۔ اس دے بعد انہاں نے منشی فاضل دے کورس دا امتحان دتا تے منشی فاضل ہوئے گئے۔

وفات

مرزا محمد ہادی رسوا صاحب دا وصال ایتھے حیدرآباد دکن وچ 1931ء وچ ہويا تے تدفین معظم جاہی مارکیٹ دے نیڑے واقع قبرستان مرلی دھر باغ وچ انجام پائی۔ انگریزی تو‏ں ترجمہ