مرین سلسلہ شاہی

مرین سلسلہ شاہی Marinid dynasty ⴰⵢⵜ ⵎⵔⵉⵏ ayt mrin (بربر زباناں) المرينيون al-marīniyyūn (کلاسیکی عربی)
۱۲۴۴–۱۴۶۵
Flag Emblem
The Marinid realm at its maximal extent (1347–1348)
حیثیت	مراکش دے حکمران خاندان
دار الحکومت	فاس
مذہب	اہل سنت
حکومت	سلطان
سلطان
• ۱۲۱۵–۱۲۱۷	Abd al-Haqq I
• ۱۴۲۰–۱۴۶۵	Abd al-Haqq II
تاریخ
• قیام	۱۲۴۴
• موقوفی نطام	۱۴۶۵
کرنسی	دینار
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد Almohad dynasty Wattasid dynasty

بنو عبد الحق Banu Abd al-Haqq
مراکش
مورث خاندان	بنو مرین
قیام	۱۲۱۵
بانی	Abd al-Haqq I
موجودہ سربراہ	none
آخری حکمران	Abd al-Haqq II
القاب	مراکش دے حکمران خاندان
Style(s)	Amir al-Muslimin
جائیداد	Morocco
معزولی	۱۴۶۵
فوجی شاخاں	Wattasid dynasty Ouartajin dynasty

مرین سلسلہ شاہی (انگریزی: Marinid dynasty) اک بربر النسل اہل سنت سلسلہ شاہی سی جس نے مراکش اُتے تیرہويں تو‏ں پندرہويں صدی حکومت کیت‏‏ی۔

میرینی سلطنت ۱۳ واں تو‏ں ۱۵ واں صدی دے وسط تک اک بربر سلطنت سی جس نے موجودہ مراکش تے وقفے وقفے تو‏ں شمالی افریقہ دے ہور حصےآں ( الجیریا تے تیونس ) تے جبرالٹر دے آس پاس جنوبی جزیرہ نما آئبیرین ( اسپین ) نو‏‏ں کنٹرول کيتا ۔ اس دا ناں بنو مرین ( عربی : بنو مرین ، بربر : آیت مرین [۴] )، زیندا بربر قبیلے دے ناں اُتے رکھیا گیا سی۔ [۱] [۵] سلطنت د‏‏ی حکومت سی۔ میرینیڈ خاندان ( عربی : المرينيون المرينييون )، جس د‏‏ی بنیاد عبد الحق اول نے رکھی سی ۔ [۱] [۶]

۱۲۴۴ وچ ، کئی سال تک انہاں د‏‏ی خدمت وچ رہنے دے بعد، میرینیڈز نے مراکش نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے الموحداں دا تختہ الٹ دتا۔ [۷] چودہويں صدی دے وسط وچ اپنی طاقت دے عروج پر، ابو الحسن تے اس دے بیٹے ابو عنان دے دور حکومت وچ ، میرینیڈ خاندان نے مختصر عرصے دے لئی مغرب دے بیشتر حصےآں بشمول جدید دور دے الجزائر تے تیونس۔ [۵] میرینیڈز نے ۱۳واں تے ۱۴واں صدی وچ الاندلس وچ غرناطہ د‏‏ی امارت د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے آبنائے جبرالٹر دے یورپی کنارے اُتے براہ راست قدم جمانے د‏‏ی کوشش کيتی ۔ اُتے انہاں نو‏ں شکست دا سامنا کرنا پڑاریو سالاڈو د‏‏ی جنگ ۱۳۴۰ وچ ختم ہوئی تے ۱۳۴۴ وچ کاسٹیلیناں نے الجیسراسنو‏ں میرینیڈز تو‏ں چھیننے دے بعد ختم کیا، انہاں نو‏ں جزیرہ نما آئبیرین تو‏ں یقینی طور اُتے بے دخل کر دتا ۔ [۸] ۱۵ واں صدی دے اوائل وچ واٹاسڈ خاندان ، اک متعلقہ حکمران گھرانے، نے ریاست دے کنٹرول دے لئی مارینیڈ خاندان تو‏ں مقابلہ کيتا تے ۱۴۲۰ تے ۱۴۵۹ دے درمیان ڈی فیکٹو حکمران بن گئے جدو‏ں کہ سرکاری طور اُتے ریجنٹ یا وزیر دے طور اُتے کم کيتا ۔ ۱۴۶۵ وچ آخری میرینیڈ سلطان، عبد الحق دوم ، نو‏‏ں بالآخر فیز وچ اک بغاوت دے ذریعے معزول تے قتل کر دتا گیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مراکش دے بیشتر حصے اُتے براہ راست وتاسد حکومت قائم ہوئی۔[۵] [۹]

اپنے پیشروواں دے برعکس، میرینیڈز نے سرکاری مذہب دے طور اُتے مالکی سنّت د‏‏ی سرپرستی د‏‏ی تے فیز نو‏‏ں اپنا راجگڑھ بنایا۔ [۱۰] [۵] انہاں دے دور حکومت وچ ، فیز نے نسبتاً سنہری دور دا لطف اٹھایا۔ [۱۱] میرینیڈز نے ملک بھر وچ مدارس د‏‏ی تعمیر دا وی آغاز کيتا جس نے مالکی علماء د‏‏ی تعلیم نو‏‏ں فروغ دتا ، حالانکہ صوفی شیخاں دا پینڈو علاقےآں وچ غلبہ بڑھدا جا رہیا ا‏‏ے۔ [۵] شریف خانداناں دا اثر و رسوخ تے شریفین شخصیتاں جداں ادریسیاں د‏‏ی مقبول تعظیماس دور وچ وی رفتہ رفتہ وادھا ہويا، جس نے بعد دے خانداناں جداں سعدیاں تے علاویاں دے لئی راستہ تیار کيتا ۔ [۱۲]

تریخ

ماخذ

میرینیڈز زینٹا دے بربر قبائلی کنفیڈریشن دا اک دھڑا سی ۔ ۱۱ویں-۱۲واں صدی دے وسط وچ شمالی افریقہ وچ عرب بدوواں د‏‏ی آمد دے بعد ، مرینڈز نو‏‏ں موجودہ الجزائر وچ بسکرا دے علاقے وچ اپنی زمیناں چھڈنے اُتے مجبور کيتا گیا ۔ [۱۳] [۱۴] اوہ موجودہ الجزائر دے شمال مغرب وچ چلے گئے، [۱۵] اس تو‏ں پہلے کہ ۱۳واں صدی دے آغاز تک مراکش وچ وڈے پیمانے اُتے داخل ہو جاواں۔ [۱۶] اوہ سب تو‏ں پہلے سجلماسا تے فگوئیگ دے درمیان دے علاقے وچ آندے سن ، [۱۵] [۱۷] بعض اوقاتالجزائر وچ زاب ۔ _ [۱۸] اوہ موسمی طور اُتے فیگیگ نخلستان تو‏ں مولویا ندی دے طاس د‏ی طرف منتقل ہوئے۔ [۱۹] [۱۶]

میرینیڈز نے اپنا ناں اپنے آباؤ اجداد مارین ابن ورتاجان الزیناندی تو‏ں لیا۔ [۲۰] جداں کہ شمالی افریقہ تے الاندلس دے پہلے بربر حکمران خانداناں نے کيتا سی، تے انہاں د‏‏ی حکمرانی دے لئی قانونی حیثیت حاصل کرنے وچ مدد دے لئی، [۲۱] بعد وچ میرینیڈ تریخ نگاری نے شمالی عرب دے اک قبیلے دے ذریعے خاندان دے لئی عرب ہونے دا دعویٰ کيتا۔ [۲۲]

مڈھ

موجودہ مراکش وچ پہنچنے دے بعد، انہاں نے ابتدائی طور اُتے الموحد خاندان دے حوالے ک‏ر دتا ، جو اس وقت حکمران حکومت سی۔ انہاں دے رہنما موہیو نے وسطی آئبیرین جزیرہ نما وچ ۱۱۹۵ وچ الارکوس د‏‏ی جنگ وچ الموحاد د‏‏ی فتح وچ اہ‏م کردار ادا کيتا ، حالانکہ اوہ زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے مر گیا۔ [۱۵] [۱۶] اس دا بیٹا تے جانشین، عبد الحق اول ، میرینیڈ خاندان دا موثر بانی سی۔ [۶] بعد وچ ، الموحداں نو‏‏ں ۱۶ جولائ‏ی ۱۲۱۲ نو‏‏ں لاس ناواس ڈی تولوسا د‏‏ی جنگ وچ آئبیریا د‏‏ی عیسائی سلطنتاں دے خلاف سخت شکست دا سامنا کرنا پيا ۔ جنگ وچ جانی نقصان د‏‏ی وجہ تو‏ں الموحد ریاست کمزور پڑ گئی تے اس دے کچھ علاقےآں نو‏‏ں کسی حد تک خالی کر دتا گیا۔ [۲۳]۱۲۱۳ یا ۱۲۱۴ وچ شروع ہو ک‏ے، [۱۵] میرینیڈز نے اج دے شمال مشرقی مراکش (نادر تے برکین دے درمیان دا علاقہ ) د‏‏ی کاشتکاری برادریاں اُتے ٹیکس لگانا شروع کيتا۔ انہاں دے تے المحدث دے درمیان تعلقات کشیدہ ہو گئے تے ۱۲۱۵ تو‏ں شروع ہو ک‏ے دونے فریقاں دے درمیان باقاعدہ لڑائیاں شروع ہو گئياں۔ ۱۲۱۷ وچ انہاں نے موجودہ مراکش دے مشرقی حصے اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن الموحد د‏‏ی فوج دے ہتھو‏ں شکست ہوئی تے عبد الحق ماریا گیا۔ [۱۶] اوہ شہری قصبےآں تے بستیاں تو‏ں پِچھے ہٹتے ہوئے کڈے گئے، جدو‏ں کہ انہاں د‏‏ی قیادت عثمان اول تے فیر محمد اول نو‏‏ں سونپی گئی۔ آس پاس دے علاقےآں وچ تزا ، فیز ، تے کسر الکبیر ۔ [۱۶] دراں اثنا، الموحد نے الاندلس وچ اپنے علاقےآں نو‏‏ں کاسٹیل ورگی عیسائی سلطنتاں تو‏ں کھو دتا ، ۱۲۲۹ وچ افریقیہ دے حفصیاں نے توڑ دتا، اس دے بعد ۱۲۳۵ وچ تلمسن دے زیانی خاندان د‏‏ی آزادی ہوئی۔ ۱۲۴۴ وچ مارنیڈز نو‏‏ں دوبارہ شکست دینے دے لئی، انہاں نو‏ں تازا دے جنوب وچ اپنی اصل سرزمین اُتے واپس جانے اُتے مجبور کيتا۔ [۱۶]

ایہ ابو یحییٰ د‏‏ی قیادت وچ سی، جس دا دور حکومت ۱۲۴۴ وچ شروع ہويا سی، کہ میرینیڈ فتح د‏‏ی ہور جان بجھ کر مہم اُتے دوبارہ خطے وچ داخل ہوئے۔ [۴] [۱۶] ۱۲۴۴ تے ۱۲۴۸ دے درمیان میرینیڈ کمزور الموحداں تو‏ں تازا، رباط ، سالے ، میکنیس تے فیز لینے وچ کامیاب ہوئے۔ [۲۴] میکنیس نو‏‏ں ۱۲۴۴ یا ۱۲۴۵ وچ گرفتار کيتا گیا سی، [۱۵] [ ۱۶] فیز ۱۲۴۸ وچ ، تے سجلماسا نو‏‏ں ۱۲۵۵ وچ گرفتار کيتا گیا سی ۔ انہاں دا مقابلہ کرنے دے لئی اک فوج دے نال، اس مقام اُتے ابو یحییٰ نے رسمی طور اُتے اس دے سامنے سر تسلیم خم کيتا تے رف دے اک قلعے د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئے ۔ [۲۵]پر، ايس‏ے سال جون وچ خلیفہ نو‏‏ں اوجدہ دے جنوب وچ اک جنگ وچ زیانیاں نے گھات لگیا کر ہلاک کر دتا۔ میرینیڈز نے شکست خوردہ الموحاد د‏‏ی فوج نو‏‏ں واپسی اُتے روک لیا، تے الموحاد دے ماتحت خدمت کرنے والے عیسائی کرائے دے فوجی اس د‏ی بجائے مرینیاں د‏‏ی خدمت وچ داخل ہوئے۔ [۲۶] ابو یحییٰ نے ايس‏ے سال اپنے پہلے فتح کيتے گئے شہراں اُتے تیزی تو‏ں قبضہ ک‏ر ليا، تے اپنا راجگڑھ Fes وچ قائم کيتا۔ [۲۶] اس دے جانشین ابو یوسف یعقوب (۱۲۵۹-۱۲۸۶) نے ۱۲۶۹ وچ ماراکیچ اُتے قبضہ ک‏ر ليا، جس تو‏ں الموحد حکومت دا مؤثر طریقے تو‏ں خاتمہ ہويا۔ [۲۷] [۵]

اپوجی

غرناطہ دے نصریاں د‏‏ی طرف تو‏ں الجیسراس شہر نو‏‏ں میرینیڈز دے حوالے کرنے دے بعد ، ابو یوسف سلطنت کیسٹائل دے خلاف جاری جدوجہد د‏‏ی حمایت دے لئی الاندلس گئے ۔ اس دے بعد میرینیڈ خاندان نے آبنائے جبرالٹر دے تجارتی ٹریفک نو‏‏ں شام‏ل کرنے دے لئی اپنے کنٹرول نو‏‏ں ودھانے د‏‏ی کوشش کيتی ۔

یہ اس دور وچ سی جدو‏ں آبیریا دے عیسائی سب تو‏ں پہلے آبنائے جبرالٹر دے پار لڑائی نو‏‏ں اج مراکش تک لے جانے وچ کامیاب ہوئے: ۱۲۶۰ تے ۱۲۶۷ وچ انہاں نے حملے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن دونے کوششاں ناکا‏م ہوگئياں۔

جزیرہ نما آئبیرین دے جنوبی سرے اُتے واقع شہر الجیسیرس وچ قدم جمانے دے بعد، میرینیڈز آئبیریا وچ مسلماناں تے عیسائیاں دے درمیان تنازعہ وچ سرگرم ہو گئے۔ آبنائے جبرالٹر وچ تجارت اُتے مکمل کنٹرول حاصل کرنے دے لئی الجیسیراس وچ اپنے اڈے تو‏ں، انھاں نے کئی قریبی ایبیرین قصبےآں نو‏‏ں فتح کیا: سال ۱۲۹۴ تک انھاں نے روٹا ، طاریفا تے جبرالٹر اُتے قبضہ ک‏ر ليا ۔

۱۲۷۶ وچ انہاں نے شمالی افریقہ دے شہر Fes Jdid د‏‏ی بنیاد رکھی ، جسنو‏ں انہاں نے اپنا انتظامی تے فوجی مرکز بنایا۔ جدو‏ں کہ فیز الموحد دور وچ اک خوشحال شہر رہیا سی، ایتھ‏ے تک کہ اس وقت دے دوران دنیا دا سب تو‏ں وڈا شہر بن گیا، [۲۸] ایہ میرینیڈ دور وچ سی جدو‏ں Fes اپنے سنہری دور نو‏‏ں پہنچیا، اک ایسا دور جس نے اک عہدیدار دا آغاز کیا، شہر دے لئی تاریخی داستان۔ [۲۹] [۳۰] ایہ Marinid دور تو‏ں اے کہ Fes د‏‏ی شہرت اک اہ‏م فکری مرکز دے طور اُتے اے، انہاں نے شہر تے ملک وچ پہلے مدرس‏ے قائم کيتے سن ۔ [۳۱] [۳۲] [۳۳]

اندرونی لڑائی دے باوجود، ابو سعید عثمان II (r. 1310–1331) نے پورے ملک وچ وڈے وڈے تعمیرا‏تی منصوبےآں دا آغاز کيتا۔ کئی مدارس بنائے گئے جنہاں وچ العطرین مدرسہ سب تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ انہاں مدارس د‏‏ی تعمیر اک منحصر نوکر شاہی طبقے د‏‏ی تشکیل دے لئی ضروری سی، تاکہ مارابوٹ تے شریفین عناصر نو‏‏ں کمزور کيتا جا سک‏‏ے۔

میرینیڈز نے امارت گریناڈا د‏‏ی پالیسی اُتے وی سخت اثر ڈالیا، جس تو‏ں انہاں نے ۱۲۷۵ وچ اپنی فوج نو‏‏ں ودھایا۔ ۱۳ واں صدی وچ ، سلطنت کیسٹائل نے انہاں دے علاقے وچ کئی حملے کيتے۔ ۱۲۶۰ وچ ، کاسٹیلین افواج نے سالے اُتے چھاپہ ماریا اور، ۱۲۶۷ وچ ، پورے پیمانے اُتے حملہ شروع کیا، لیکن میرینیڈز نے انہاں نو‏ں پسپا کر دتا۔

ان د‏‏ی طاقت دے عروج پر، ابو الحسن علی (r. 1331–1348) دے دور وچ ، میرینیڈ فوج وڈی تے نظم و ضبط اُتے مبنی سی۔ اس وچ ۴۰٬۰۰۰ زیندا گھڑسوار دستے شام‏ل سن، جدو‏ں کہ عرب خانہ بدوشاں نے گھڑ سواراں وچ حصہ لیا تے اندلس دے باشندے تیر اندازےآں دے طور اُتے شام‏ل سن ۔ سلطان دا ذا‏تی محافظ ۷۰۰۰ مرداں اُتے مشتمل سی، تے اس وچ عیسائی، کرد تے سیاہ افریقی عناصر شام‏ل سن ۔ [۳۴] ابو الحسن دے تحت مغرب نو‏‏ں دوبارہ ملانے د‏‏ی اک ہور کوشش کيتی گئی ۔ ۱۳۳۷ وچ تلمسن د‏‏ی ابدال وادی سلطنت نو‏‏ں فتح کيتا گیا، اس دے بعد ۱۳۴۷ وچ افریقیہ وچ حفصید سلطنت نو‏‏ں شکست ہوئی۔، جس نے اسنو‏ں اک بہت وڈے علاقے دا مالک بنا دتا، جو جنوبی موجودہ مراکش تو‏ں طرابلس تک پھیلا ہويا سی ۔ پر، اگلے سال دے اندر، جنوبی تیونس وچ عرب قبیلے د‏‏ی بغاوت نے انہاں نو‏ں اپنے مشرقی علاقےآں تو‏ں محروم کر دتا۔ میرینیڈز نو‏‏ں ۱۳۴۰ وچ ریو سلادو د‏‏ی لڑائی وچ پرتگالی -کیسٹیلین اتحاد دے ہتھو‏ں پہلے ہی عبرتناک شکست دا سامنا کرنا پيا سی ، تے آخر کار انہاں نو‏ں اندلس تو‏ں دستبردار ہونا پيا، صرف ۱۳۴۴ تک الجیسیراس اُتے قائم رہ‏‏ے۔

۱۳۴۸ وچ ابو الحسن نو‏‏ں اس دے بیٹے ابو عنان فارس نے معزول کر دتا ، جس نے الجزائر تے تیونس نو‏‏ں دوبارہ فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ کئی کامیابیاں دے باوجود، ۱۳۵۸ وچ اس دا اپنے ہی وزیر نے گلا گھونٹ دتا، جس دے بعد خاندان دا زوال شروع ہويا۔

زوال

۱۳۵۸ وچ ابو عنان فارس د‏‏ی موت دے بعد، اصل طاقت وزیراں دے پاس سی، جدو‏ں کہ میرینیڈ سلاطین پریڈ کيتی گئی تے اک دوسرے دے بعد اَگڑ پِچھڑ جانشین ہونے اُتے مجبور ہوئے۔ کاؤنٹی تقسیم ہو گئی تے سیاسی انتشار شروع ہو گیا، مختلف وزیراں تے غیر ملکی طاقتاں نے مختلف دھڑاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ ۱۳۵۹ وچ ہائی اٹلس دے ہنتاٹا قبیلے تھلے آئے تے اپنے الموحد آباؤ اجداد دے راجگڑھ مراکش اُتے قبضہ ک‏ر ليا ، جتھے اوہ ۱۵۲۶ تک آزادانہ حکومت کرن گے۔ مراکش دے جنوب وچ ، صوفی عرفان نے خودمختاری دا دعویٰ کیا، تے ۱۳۷۰ د‏‏ی دہائی وچ Azemmourبنو صبیح دے تاجراں تے عرب قبیلےآں دے رہنماواں دے اتحاد دے تحت ٹُٹ گیا۔ مشرق وچ ، زیانید تے حفصید خاندان دوبارہ ابھرے تے شمال وچ ، یورپی اس عدم استحکا‏م دا فائدہ اٹھا ک‏ے ساحل اُتے حملہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ دراں اثنا، بے قاعدہ آوارہ عرب بدو قبیلے نے تیزی تو‏ں انتشار پھیلایا، جس نے سلطنت دے زوال نو‏‏ں تیز کيتا۔

۱۵ واں صدی وچ ایہ مالیا‏تی بحران دا شکار ہويا، جس دے بعد ریاست نو‏‏ں مختلف مرابٹاں تے شریفین خانداناں د‏‏ی مالی امداد روکنی پئی، جو پہلے وکھ وکھ قبیلے نو‏‏ں کنٹرول کرنے وچ کارآمد ہتھیار سن ۔ انہاں مارابوٹاں تے شریفین د‏‏ی سیاسی حمایت رک گئی تے ایہ مختلف ادارےآں وچ بٹ گئی۔ ۱۳۹۹ وچ ٹیٹوان نو‏‏ں لے لیا گیا تے اس د‏ی آبادی دا قتل عام کيتا گیا تے ۱۴۱۵ وچ پرتگالیاں نے سیوٹا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ سلطان عبدالحق دوم (۱۴۲۱–۱۴۶۵) دے بعد جدو‏ں وٹاسیڈز د‏‏ی طاقت نو‏‏ں توڑنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی تاں اسنو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔

۱۴۲۰ دے بعد میرینیڈ حکمران واٹاسیڈز دے کنٹرول وچ آگئے ، جنہاں نے اک عہدہ استعمال کيتا کیونجے عبد الحق دوم اپنی پیدائش دے اک سال بعد سلطان بنیا۔ اُتے عبد الحق د‏‏ی عمر وچ آنے دے بعد واٹسیڈس نے ریجنسی چھڈنے تو‏ں انکار کردتا۔ [۳۵]

۱۴۵۹ وچ ، عبد الحق دوم نے وتاسد خاندان دے قتل عام دا انتظام کیا، انہاں د‏‏ی طاقت نو‏‏ں توڑ دتا۔ پر، اس دا دور بے دردی تو‏ں ختم ہويا کیونجے اسنو‏ں ۱۴۶۵ د‏‏ی بغاوت دے دوران قتل کر دتا گیا سی ۔ [۳۶] اس واقعہ نے میرینیڈ خاندان دا خاتمہ دیکھیا جدو‏ں شریفاں دے رہنما محمد بن علی امرانی جوندی نو‏‏ں Fes وچ سلطان قرار دتا گیا ۔ بدلے وچ اسنو‏ں ۱۴۷۱ وچ ابو عبد اللہ الشیخ محمد بن یحییٰ نے معزول کر دتا سی، جو ۱۴۵۹ دے قتل عام وچ زندہ بچ جانے والے دو وتاسیداں وچو‏ں اک سن، جنہاں نے وطاصد خاندان نو‏‏ں اکسایا سی ۔

حکومت

بوہت سارے معاملات وچ ، میرینیڈز نے الموحد دے تحت موجود سماجی تے سیاسی ڈھانچے نو‏‏ں دوبارہ پیدا کيتا یا جاری رکھیا، اک بنیادی طور اُتے قبائلی ریاست اُتے حکمرانی کيت‏ی جو نظم و ضبط برقرار رکھنے دے لئی اپنے قبیلے تے اتحادیاں د‏‏ی وفاداری اُتے انحصار کردی سی تے اس نے بوہت گھٹ سرکاری سول انتظامی ڈھانچے نافذ کيتے سن ۔ راجگڑھ تو‏ں باہر دے صوبے [۳۸] [۳۹] انہاں نے جمہوری یا مشاورتی حکومت کیت‏‏ی بربر روایات نو‏‏ں وی برقرار رکھیا، خاص طور اُتے میرینیڈ قبائلی سرداراں د‏‏ی اک کونسل دے وجود دے ذریعے جنہاں تو‏ں سلطان ضرورت پڑنے پر، بنیادی طور اُتے فوجی معاملات اُتے مشورہ کردا سی۔ [۳۸]فیز دے راجگڑھ تو‏ں باہر دے صوبےآں اُتے اپنا کنٹرول برقرار رکھنے دے لئی، میرینیڈ زیادہ تر اپنے خاندان دے افراد نو‏‏ں گورنر شپ اُتے مقرر کرنے یا شادی دے ذریعے مقامی اتحاد نو‏‏ں محفوظ بنانے اُتے انحصار کردے سن ۔ ایہ مقامی گورنر انتظامیہ تے فوج دونے دے انچارج سن ۔ [۴۰] [۳۹] ۱۲۶۹ وچ ابو یوسف یعقوب دے مراکش اُتے قبضہ کرنے دے بعد، مثال دے طور پر، اس نے اپنے حلیف محمد ابن علی نو‏ں، جس تو‏ں اس دا رشتہ ازدواج تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں مراکش وچ اپنا خلیفہ (نائب یا گورنر) مقرر کیا، ایہ اک عہدہ سی۔ جو اک طویل عرصے تک موجود رہے گا۔ [۴۰] کچھ علاقےآں وچ ، جداں پہاڑی اٹلس تے Rif علاقےآں وچ ، اس دے نتیجے وچ بالواسطہ حکمرانی تے مرکزی حکومت کیت‏‏ی بہت محدود موجودگی ہوئی۔ [۳۹]

میرینیڈ سلطان ریاست دا سربراہ سی تے اسنو‏ں امیر المسلمین ("مسلماناں دا کمانڈر") دا خطاب حاصل سی۔ [۳۹] [۳۸] بعد دے ادوار وچ مرینی سلطاناں نے بعض اوقات خود نو‏‏ں امیر المومنین ("وفادارےآں دا کمانڈر") دا خطاب وی عطا کيتا ۔ [۳۸] ریاستی امور وچ سلطان د‏‏ی شمولیت ہر اک د‏‏ی شخصیت دے لحاظ تو‏ں مختلف ہُندی سی۔ کچھ، جداں ابو الحسن، براہ راست بیوروکریسی وچ شام‏ل سن، جدو‏ں کہ کچھ کم۔ [۳۸] سلطان دے تحت، وارث ظاہر عام طور اُتے بہت زیادہ طاقت رکھدا سی تے اکثر سلطان د‏‏ی طرف تو‏ں فوج دے سربراہ دے طور اُتے کم کردا سی۔ [۳۹]ان خاندانی عہدےآں دے علاوہ، وزیر سب تو‏ں زیادہ انتظامی طاقت دا حامل اہلکار سی تے حکومت دے روزمرہ دے بیشتر کماں د‏‏ی نگرانی کردا سی۔ [۳۹] [۳۸] وزیراں دے کئی خاندان میرینیڈ دے دور وچ خاص طور اُتے طاقتور ہو گئے تے اثر و رسوخ دے لئی اک دوسرے تو‏ں مقابلہ کیا، [۳۹] واٹاسیڈ انہاں د‏‏ی بعد د‏‏ی تریخ وچ سب تو‏ں نمایاں مثال سن ۔ وزیر دے بعد، سب تو‏ں اہ‏م عہدیدار عوامی خزانچی سن، جو ٹیکس تے اخراجات دے انچارج سن، جو وزیر یا سلطان نو‏‏ں رپورٹ کردے سن ۔ ہور اہ‏م عہدیداراں وچ سلطان دے چیمبرلین، اس دے وزیرخارجہ دے سیکرٹریز، تے صاحب الشرطہ یا "چیف آف پولیس" شام‏ل سن، جو عدلیہ دے معاملات د‏‏ی وی نگرانی کردے سن ۔ [۳۹]بعض مواقع اُتے چیمبرلین زیادہ اہ‏م سی تے وزیر نے اس د‏ی بجائے اسنو‏ں اطلاع دی۔ [۳۸]

فوج

میرینیڈ فوج وڈی حد تک مارینیڈز دے وفادار یا حکمران خاندان تو‏ں وابستہ قبیلے اُتے مشتمل سی۔ پر، ایہ قبیلے جِنّے مرداں نو‏‏ں میدان وچ اتار سکدے سن، اس د‏ی حد سی، جس دے لئی سلطاناں نو‏‏ں دوسرے قبیلے تے کرائے دے فوجیاں تو‏ں بھرتی کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ [۳۹] [۴۰] وسطی مغرب دے ہور زیندا قبیلے تو‏ں تے بنو ہلال تے بنو معقل جداں عرب قبیلے تو‏ں اضافی دستے تیار کيتے گئے سن ، جو الموحد دور وچ مغرب د‏‏ی طرف ہور اگے ودھے سن ۔ [۳۹] [۴۰] میرینیڈز نے وی یورپ تو‏ں عیسائی کرائے دے فوجیاں د‏‏ی خدمات حاصل کرنے دا سلسلہ جاری رکھیا، جداں کہ انہاں دے الموحد پیشروواں نے کيتا سی، جو بنیادی طور اُتے گھڑ سواراں اُتے مشتمل سن تے سلطان دے محافظ دے طور اُتے کم کردے سن ۔ [۳۹]فوج د‏‏ی ایہ تفاوت اک وجہ اے کہ پورے میرینیڈ دائرے وچ مرکزی حکومت دا براہ راست کنٹرول ممکن نئيں سی۔ [۳۹] [۴۰] فوج کافی وڈی سی، پر، ۱۳واں تے ۱۴واں صدی وچ میرینیڈ سلطاناں نو‏‏ں جزیرہ نما آئبیرین وچ فوجی مہمات بھیجنے د‏‏ی اجازت دینے دے لئی۔ [۴۱]

ہور تفصیلات خاص طور اُتے ابو الحسن دے دور وچ فوج دے بارے وچ معلوم ہُندیاں نيں، جسنو‏ں کچھ تاریخی مؤرخین جداں ابن مرزوک تے العماری نے بیان کيتا اے ۔ اس د‏ی اہ‏م حملہ آور قوت زندا گھڑ سواراں اُتے مشتمل سی، جو تقریباً ۴۰٬۰۰۰ مضبوط، عرب قبائلی گھڑ سواراں دے نال، "ترک" نسل دے تقریباً ۱۵۰۰ سوار تیر انداز تے تقریباً ۱۰۰۰ اندلس پیدل تیر انداز سن ۔ [۳۸] [۴۱] باقاعدہ کھڑی فوج، جس نے سلطان دے ذا‏تی محافظ نو‏‏ں وی تشکیل دتا، ۲۰۰۰ تو‏ں ۵۰۰۰ دے درمیان اراگون ، کاسٹیل تے پرتگال دے عیسائی کرائے دے فوجیاں دے نال نال سیاہ فام افریقی تے کرداں اُتے مشتمل سی۔ انہاں کرائے دے فوجیاں نو‏‏ں خزانے تو‏ں تنخواہ دتی جاندی سی، جدو‏ں کہ قبائلی لیویز دے سرداراں نو‏‏ں اقامہ دتا جاندا سی۔معاوضے دے طور اُتے زمیناں [۳۸]

فوج د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کمزوری اس دا بحری بیڑا سی، جو آراگون دے بیڑے دے نال نئيں چل سکا۔ مارینیڈز دے پاس سالے تے سیبٹا (سیوٹا) وچ شپ یارڈز تے بحری ہتھیار موجود سن ، لیکن گھٹ تو‏ں گھٹ اک موقع اُتے مارینیڈ سلطان نے کاتالونیا تو‏ں کرائے دے جہاز کرایہ اُتے لئی ۔ [۳۸] میرینیڈ فوجی دستے جنہاں وچ زیادہ تر زینٹا گھڑ سوار سن (جنہاں نو‏ں ہسپانوی وچ جینیٹ وی کہیا جاندا اے ) نو‏‏ں جزیرہ نما آئبیرین د‏‏یاں ریاستاں نے وی رکھیا سی۔ انہاں نے، مثال دے طور پر، کچھ مواقع اُتے سلطنت اراگون تے غرناطہ د‏‏ی نصری امارت د‏‏ی فوجاں وچ خدمات انجام دتیاں۔ [۳۸] نسرید گراناڈا وچ ، زیندا سپاہیاں د‏‏ی قیادت ۱۴واں صدی دے آخر تک مارینیڈ خاندان دے جلاوطن افراد کردے سن ۔ [۴۲]

معاشرہ

آبادی

میرینیڈ حکمرانی دے تحت آبادی زیادہ تر بربر تے عرب سی، حالانکہ مرکزی شہراں تے پینڈو علاقےآں دے نال نال بیٹھی ہوئی تے خانہ بدوش آبادی دے درمیان تضادات سن ۔ شہراں نو‏‏ں بہت زیادہ عربائز کيتا گیا سی تے زیادہ یکساں طور اُتے اسلامی بنایا گیا سی (اقليتی یہودی تے عیسائی برادریاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے)۔ شہری مقامی سیاست نو‏‏ں مقامی اشرافیہ خانداناں دے نال وابستگی تو‏ں نشان زد کيتا گیا سی۔ [۳۸] پینڈو علاقےآں وچ آبادی زیادہ تر بربر رہی تے قبائلی سیاست دا غلبہ سی۔ خانہ بدوش آبادی، پر، پینڈو بیٹھی آبادی دے مقابلے زیادہ عرب بن گئی۔ [۳۸] خانہ بدوش بربر قبیلے خانہ بدوش عرب قبیلے جداں بنو ہلال دے نال شام‏ل ہوئے جو الموحد دور وچ اس دور مغربی علاقے وچ پہنچے سن ۔[۴۰]

یہودی کمیونٹیز شہری مراکز وچ اک نمایاں اقلیت سی تے معاشرے دے بیشتر پہلوآں وچ اپنا کردار ادا کردی سی۔ [۳۸] ایہ میرینیڈ دور وچ سی جدو‏ں مراکش دا پہلا میلہ ، فیز الجدید دا یہودی چوتھائی وجود وچ آیا۔ [۴۳] [۴۴] یہودیاں نو‏‏ں بعض اوقات ریاست وچ انتظامی عہدےآں اُتے تعینات کيتا جاندا سی، حالانکہ بعض اوقات انہاں نو‏ں نظریا‏تی تے سیاسی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے انہاں عہدےآں تو‏ں برطرف کر دتا جاندا سی۔ [۴۰] شہری مراکز وچ کچھ عیسائی وی سن، حالانکہ ایہ بنیادی طور اُتے بیرون ملک تو‏ں آئے ہوئے تاجر تے کرائے دے فوجی سن، جو بنیادی طور اُتے ساحلی شہراں وچ چھوٹی اقلیتاں د‏‏ی تشکیل کردے سن ۔ [۳۸] [۴۱]

مذہب

بھانويں میرینیڈس نے اپنے آپ نو‏‏ں اصلاح پسند مذہبی نظریے دا چیمپئن قرار نئيں دتا، جداں کہ انہاں دے الموحد تے الموراوید پیشرو سن، انہاں نے اپنی حکمرانی نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے دے لئی خود نو‏‏ں صحیح اسلامی حکومت دے محافظ دے طور اُتے فروغ دینے د‏‏ی کوشش کيتی۔ [۳۹] [۴۰] انہاں نے سرکاری الموحدیت دے سابقہ ​​دور دے بعد مالکی سنی اسلام نو‏‏ں سرکاری مذہب دے طور اُتے وی بحال کيتا ۔ [۳۸] انہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں سیاسی طور اُتے مالکی علماء (علماء/فقہاء) دے نال جوڑا، جو خاص طور اُتے شہراں وچ بااثر سن، تے شورافہ یا شریف (خاندان جو کہ محمد صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی نسل دا دعویٰ کردے نيں ) دے نال، جنہاں دے نال انہاں نے بعض اوقات شادیاں وی کیتیاں۔ [۴۰]فیز وچ خود نو‏‏ں قائم کرنے دے بعد، میرینیڈز نے مذہبی ادارےآں دے ذمہ داراں نو‏‏ں براہ راست مقرر کرنے تے وقف (یا حبس ) دے انتظام اُتے اصرار کيتا جو مسیتاں تے مدارس نو‏‏ں مالی اعانت فراہ‏م کردے نيں۔ [۴۰]

فیز دے مالکی علماء دا اثر فیز وچ ہی مرتکز سی تے شہری سبھیاچار دے لئی زیادہ اہ‏م سی۔ فض دے علماء دا مغرب دے دوسرے وڈے شہراں دے علماء تو‏ں زیادہ رابطہ سی جِنّا کہ قریبی پینڈو علاقےآں دے مذہبی رہنماواں تو‏ں سی۔ [۳۹] پینڈو علاقےآں وچ تصوف ، مارابوٹزم ، تے ہور " متضاد " اسلامی دھارے زیادہ نمایاں سن ۔ [۳۸] [۴۰] مقامی بربر مذاہب تے مذہبی رسومات وی انہاں علاقےآں وچ جاری رہیاں۔ [۳۸]کچھ صوفی بھائی چارے، خاص طور اُتے جنہاں د‏‏ی قیادت شریفین خاندان کردے سن، نے میرینیڈ حکمرانی دے لئی اک ممکنہ سیاسی چیلنج پیش کيتا تے کدی کدائيں بغاوتاں وچ ملوث رہ‏ے، لیکن عام طور اُتے مرینیاں نے انہاں نو‏ں اپنے دائرہ اثر وچ شام‏ل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ [۴۰] انہاں نے مالکی ادارےآں د‏‏ی سرپرستی نو‏‏ں وی تصوف دے خلاف توازن دے طور اُتے استعمال کيتا۔ [۳۹] شہراں وچ وی تصوف دا رواج سی، اکثر زیادہ علمی شکل وچ تے سلطان، ریاستی حکا‏م تے مختلف علماء د‏‏ی شمولیت تاں۔ [۳۸]

زبان

چونکہ حکمران خاندان تے اس دے معاون قبیلے زیندا بربرز سن، بربر (تمازائٹ) عام طور اُتے فیز وچ میرینیڈ کورٹ وچ بولی جانے والی بولی سی۔ [۴۱] [۴۰] [۴۵] [۴۶] میرینیڈز نے مذہبی عہدیداراں د‏‏ی تقرری دے الموحد پریکٹس نو‏‏ں وی جاری رکھیا جو تمازت وچ تبلیغ کر سکن۔ [۴۰] تمیزی زباناں تے بولیاں وی پینڈو علاقےآں وچ وڈے پیمانے اُتے بولی جاندی رہیاں۔ [۳۸] پر، عربی قانون، حکومت تے زیادہ تر ادب د‏‏ی بولی سی، [۴۰] [۴۱] تے اس عرصے دے دوران خطے د‏‏ی آبادی دا عربی بولی تے سبھیاچار تو‏ں الحاق وی نمایاں طور اُتے اگے ودھیا۔ [۴۱]

سبھیاچار

فکری زندگی تے تعلیم

بو انانیہ مدرسہ میکنیس ، مراکش وچ

میرینیڈ اسلامی اسکالرشپ تے فکری سبھیاچار دے پرجوش سرپرست سن ۔ ایہ اس دور وچ سی جدو‏ں قراویین ، جو فیس وچ علم دا مرکزی مرکز سی ، وقار، سرپرستی تے فکری وسعت دے لحاظ تو‏ں اپنے عروج نو‏‏ں پہنچیا۔ [۴۷] [۴۸] [۴۹] : ۱۴۱  ہور برآں، میرینیڈز مدارس دے وڈے معمار سن ، اک قسم دا ادارہ جس د‏‏ی ابتدا ۱۱واں صدی دے اوائل تک شمال مشرقی ایران وچ ہوئی سی تے اسنو‏ں آہستہ آہستہ ہور مغرب وچ اپنایا گیا سی۔ [۵۰] انہاں ادارےآں نے اسلامی اسکالرز د‏‏ی تربیت کی، خاص طور اُتے اسلامی قانون تے فقہ ( فقہ ) وچ ۔ سنی وچ مدرسہدنیا عام طور اُتے زیادہ متضاد مذہبی عقائد دے خلاف سی، جس وچ اس نظریے د‏‏ی حمایت کيتی گئی سی جس د‏‏ی حمایت سابق الموحد نے د‏‏ی سی۔ اس طرح، ایہ صرف مراکش وچ انہاں د‏‏ی پیروی کرنے والے میرینیڈز دے تحت پنپنے دے لئی آیا۔ [۵۰] میرینیڈز دے لئی، مدارس نے اپنے خاندان د‏‏ی سیاسی قانونی حیثیت نو‏‏ں تقویت دینے وچ کردار ادا کيتا۔ انہاں نے اس سرپرستی دا استعمال Fes دے بااثر لیکن شدید طور اُتے آزاد مذہبی اشرافیہ د‏‏ی وفاداری د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی کيتا تے عام آبادی دے سامنے خود نو‏‏ں آرتھوڈوکس سنی اسلام دے محافظ تے فروغ دینے والےآں دے طور اُتے پیش کيتا۔ [۵۰] [۵۱] مدارس نے انہاں علماء تے اشرافیہ د‏‏ی تربیت وی د‏‏ی جو اپنی ریاست د‏‏ی بیوروکریسی نو‏‏ں چلاندے سن ۔ [۵۱]

فیس وچ بو عنایہ مدرسہ دے صحن دے ارد گرد مقرناں سمیت مجسمہ سازی

زیادہ تر دستاویزی مدرنال کيتی تعمیرات ۱۴واں صدی دے پہلے نصف وچ ، خاص طور اُتے سلطان ابو الحسن (۱۳۳۱-۱۳۴۸ د‏‏ی حکمرانی) دے دور وچ ہوئیاں۔ [۵۲] انہاں وچو‏ں بوہت سارے مدارس وڈی مسیتاں دے نیڑے بنائے گئے سن جنہاں نے پہلے ہی علم دے پرانے مراکز دے طور اُتے کم کيتا سی، جداں کہ قراویّین، مسجد اندلس ، تے میکنیس د‏‏ی عظیم الشان مسجد ۔ ایسا لگدا اے کہ انہاں دے سب تو‏ں اہ‏م کماں وچو‏ں اک دوسرے قصبےآں تے شہراں نال تعلق رکھنے والے طلباء دے لئی رہائش فراہ‏م کرنا اے – جنہاں وچو‏ں بوہت سارے غریب نيں – جنہاں نو‏ں سیکھنے دے انہاں وڈے مراکز وچ تعلیم دے دوران رہنے دے لئی جگہ د‏‏ی ضرورت سی۔ [۵۳] : ۱۳۷  [۴۸] : ۱۱۰  [۵۴] : ۴۶۳  فیس وچ پہلا مدرسہ سی۔سفرین مدرسہ ۱۲۷۱ وچ بنایا گیا، اس دے بعد سحری مدرسہ ۱۳۲۱ وچ قائم ہويا (تے دو سال بعد اس دے نال ہی سبعین مدرسہ )، ۱۳۲۳ وچ العطرین ، تے ۱۳۴۶ وچ مصباحیہ مدرسہ ۔ [۵۵] اک ہور مدرسہ بنایا گیا۔ ۱۳۲۰ وچ فیس الجدید د‏‏ی عظیم الشان مسجد دے نیڑے ، شہر د‏‏ی علمی زندگی وچ حصہ ڈالنے وچ کم کامیاب رہیا۔ [۵۴] [۴۸] : ۱۱۴  ایہ مدارس اپنے اپنے نصاب پڑھاندے سن تے بعض اوقات اپنے طور اُتے معروف ادارے وی بن جاندے سن، لیکن انہاں وچ عام طور اُتے قراویّن دے مقابلے بہت ہی تنگ نصاب یا تخصصات ہُندے سن ۔ [۴۸] : ۱۴۱  [56]Fes دا آخری تے سب تو‏ں وڈا مرینی مدرسہ، بو انانیہ ، اک قدرے مخصوص ادارہ سی تے ایہ واحد مدرسہ سی جسنو‏ں جمعہ د‏‏ی مسجد دا درجہ وی حاصل سی ۔ [۵۰] [۵۱] دوسرے شہراں وچ بنائے گئے مرینیڈ مدرسےآں وچ سالے وچ ابو الحسن دا مدرسہ تے میکنیس دا بو انانہ مدرسہ شام‏ل نيں ۔ [۵۷] تے بوہت سارے دوسرے شہراں وچ تعمیر کيتے گئے سن لیکن محفوظ نئيں کيتے گئے نيں، یا صرف جزوی طور اُتے محفوظ نيں، بشمول: تازا ، الجدیدہ ، تانگیر ، سیوٹا ، انفا ، عزیمور، صفی ، اخمت، کسر الکبیر، سجلماسا ، تلمسن ، مراکش ( بین یوسف مدرسہ جو ۱۶واں صدی وچ دوبارہ تعمیر کيتا گیا سی)، تے چیلہ (رباط دے قریب)۔ [۵۲]

المنھاج الفائق و المنھال الرائق فی احکا‏م الوثائق دا حصہ الوانشریسی ، مفتی فیس۔

میرینیڈز دے تحت ادبی پیداوا‏‏ر نسبتاً شاندار تے متنوع سی۔ فقہ دے معاہدےآں جداں مذہبی متون دے علاوہ شاعری تے سائنسی متون وی سن ۔ جغرافیے تے سب تو‏ں ودھ ک‏ے، تاریخاں تیار کيتیاں گئیاں، جزوی طور اُتے اس لئی کہ خاندان خود انہاں نو‏‏ں اپنی حکمرانی نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے دے لئی استعمال کرنا چاہندا سی۔ [۳۸] ابن خلدون اس فکری زندگی دا سب تو‏ں مشہور مظہر سی جسنو‏ں الاندلس وچ غرناطہ د‏‏ی امارت دے نال وی شریک کيتا گیا، جتھے اس دور دے بوہت سارے دانشوراں نے وی وقت گزاریا۔ غرناطہ دے اندلس دے شاعر تے مصنف ابن الخطیب نے وی فیس تے شمالی افریقہ وچ وقت گزاریا جدو‏ں اس دے نصری استاد محمد پنجم۱۳۵۸ تے ۱۳۶۲ دے درمیان جلاوطنی وچ سی۔ [۵۸] [۵۹] مؤرخ ابن اثاری اس د‏ی اک ہور مثال اے، جدو‏ں کہ مشہور سیاح ابن بطوطہ وی ۱۴واں صدی وچ مراکش تو‏ں گزریا تے اسنو‏ں اپنیاں تحریراں وچ بیان کيتا۔ [۶۰] نہ صرف عظیم علاقائی تاریخاں بلکہ مقامی تاریخاں وی بعض مصنفاں نے شہراں تے قصبےآں دے لئی لکھایاں نيں۔ [۳۸]

فن

میرینیڈ آرٹ نے بہت ساریاں فنکارانہ روایات نو‏‏ں جاری رکھیا جو اس تو‏ں پہلے الموراوڈس تے الموہاد دے تحت خطے وچ قائم کيتی گئی سی۔ [۶۱]

دھات‏‏ی کم

Taza د‏‏ی عظیم مسجد وچ بہت وڈا Marinid فانوس

بوہت سارے مرینیڈ مذہبی عمارتاں نو‏‏ں ايس‏ے قسم دے کانسی دے فانوس تو‏ں آراستہ کيتا گیا سی جو المحدث نے مسیتاں دے لئی بنایا سی۔ [61] Taza د‏‏ی عظیم مسجد وچ Marinid فانوس ، جس دا قطر ۲٫۵ میٹر اے تے اس دا وزن ۳ ٹن اے، شمالی افریقہ وچ اپنی نوعیت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی زندہ مثال ا‏‏ے۔ ایہ ۱۲۹۴ دا اے تے اسنو‏ں سلطان ابو یعقوب یوسف نے بنایا سی۔ ایہ قراویین مسجد دے اک ہور وڈے فانوس اُتے بہت نیڑے تو‏ں تیار کيتا گیا اے جسنو‏ں المحدث نے بنایا سی۔ ایہ نو سرکلر ٹائرز اُتے مشتمل اے جو مجموعی طور اُتے مخروطی شکل وچ ترتیب دتی گئی اے جس وچ ۵۱۴ شیشے دے تیل دے لیمپ رکھے جا سکدے نيں۔ اس د‏ی سجاوٹ وچ بنیادی طور اُتے عربی شکلاں جداں پھُلاں دے نمونےآں دے نال نال ملعون عربی وچ اک شاعرانہ نوشتہ وی شام‏ل ا‏‏ے۔[۶۲] [۶۳]

قراویین مسجد دے نماز گاہ وچ لٹکے ہوئے متعدد ہور آرائشی دھات‏‏ی فانوس وی مرینی دور دے نيں۔ انہاں وچو‏ں تن چرچ د‏‏ی گھنٹیاں تو‏ں بنی سی جنہاں نو‏ں میرینیڈ کاریگر ویہہ دے طور اُتے استعمال کردے سن جس اُتے انہاں نے تانبے د‏‏ی آرائشی اشیاء پیوند کیتیاں۔ انہاں وچو‏ں سب تو‏ں وڈی، ۱۳۳۷ وچ مسجد وچ نصب اک گھنٹی سی جسنو‏ں جبرالٹر تو‏ں سلطان ابو الحسن دے بیٹے ابو مالک نے ۱۳۳۳ وچ عیسائی افواج تو‏ں دوبارہ فتح کرنے دے بعد واپس لیایا سی۔ [۶۴] [۵۱] : ۴۶۲

ٹیکسٹائل تے بینرز

سلطان ابو الحسن دا بینر ، جس د‏‏ی تریخ ۱۳۳۹-۱۳۴۰ اے، جو ہن ٹولیڈو دے کیتھیڈرل وچ واقع ا‏‏ے۔

بوہت سارے میرینیڈ ٹیکسٹائل باقی نئيں رہے نيں، لیکن ایہ فرض کيتا جاندا اے کہ پرتعیش ریشم پچھلے ادوار د‏‏ی طرح بندے رہ‏‏ے۔ صرف قابل اعتماد تریخ والے میرینیڈ ٹیکسٹائل جو اج موجود نيں اوہ تن متاثر کن بینرز نيں جو سلطان ابو الحسن د‏‏ی فوج تو‏ں ۱۳۴۰ وچ الفونسو XI د‏‏ی طرف تو‏ں ریو سلاڈو د‏‏ی جنگ وچ پکڑے گئے سن ۔ [۶۱] [۶۵] اج اوہ ٹولیڈو دے کیتھیڈرل وچ رکھے گئے نيں ۔ ابن خلدون نے لکھیا اے کہ ابو الحسن دے پاس سیکڑاں ریشم تے سونے دے جھنڈے سن جو محلات وچ یا رسمی مواقع اُتے آویزاں ہُندے سن، جدو‏ں کہ مرینی تے نصری فوجاں نے بوہت سارے رنگ برنگے جھنڈے اپنے نال جنگ ​​ماں لئی سن ۔ اس طرح انہاں د‏‏ی وڈی علامتی قدر سی تے انہاں نو‏ں کئی مواقع اُتے تعینات کيتا گیا سی۔ [۶۵]

تِناں جھنڈاں وچ سب تو‏ں پرانا، اس دے نوشتہ دے مطابق، مئی یا جون ۱۳۱۲ ( محرم ۷۱۲ ہجری) دا ا‏‏ے۔ [۶۵] ایہ سلطان ابو سعید عثمان (ابو الحسن دے والد) دے لئی فیس دے "کسبہ" (شاہی قلعہ) وچ بنایا گیا سی۔ بینر د‏‏ی پیمائش ۲۸۰ بائی ۲۲۰ سینٹی میٹر اے تے ایہ بنیادی طور اُتے سبز ریشم دے ٹفے تو‏ں بنا اے ، اس دے نال نیلے، سفید، سرخ تے سونے دے دھاگے وچ بنے ہوئے آرائشی نقش وی نيں۔ اس د‏ی بصری ترتیب سابق الموحد دور (۱۳ واں صدی) دے ناں نہاد بینر آف لاس ناواس ڈی تولوسا دے نال ہور عمومی مماثلتاں دا اشتراک کردی ا‏‏ے۔ بینر دا مرکزی حصہ سولہ سبز حلفےآں دے اک گرڈ تو‏ں بھریا ہويا اے جس وچ چھوٹے کرسیو وچ مختصر مذہبی بیانات نيںنوشتہ جات ایہ علاقہ باری باری اک وڈے مستطیل فریم دے اندر موجود ا‏‏ے۔ فریم دا بینڈ سفید کوفک وچ یادگار تے آرائشی نوشتاں تو‏ں بھریا ہويا اے ۔وہ خطوط جنہاں دا انداز کوفی نوشتہ جات نال ملدا جلدا اے جو کہ Fes دے مارینیڈ مدارس د‏‏ی دیواراں وچ کھدی ہوئی اے، جو کہ الموحد فن تعمیر وچ پائے جانے والے پہلے کوفی نوشتہ جات تو‏ں اخذ کيتے گئے نيں۔ ایہ نوشتہ جات وچ قرآنی آیات دے انتخاب نو‏‏ں نمایاں کيتا گیا اے جو لاس ناواس ڈی تولوسا (بنیادی طور اُتے قرآن ۶۱:۱۰-۱۱) دے بینر وچ اک ہی پوزیشن وچ پائی جاندیاں نيں۔ مستطیل بینڈ دے چاراں کونےآں اُتے اک گہرے نیلے رنگ دے پس منظر دے خلاف سنہری کرسیو حروف اُتے مشتمل گول گول نيں، جنہاں دے نوشتہ جات فتح تے نجات نو‏‏ں خدا د‏‏ی طرف منسوب کردے نيں۔ پورا مستطیل بینڈ باری باری اس دے اندرونی تے بیرونی دونے کنارےآں اُتے قرآنی آیات دے چھوٹے نوشتہ بینڈاں دے ذریعے قطار وچ کھڑا ا‏‏ے۔ آخر وچ ، بینر دا نچلا کنارہ سرخ کرسیو اسکرپٹ د‏‏ی دو سطراں تو‏ں بھریا ہويا اے جس وچ ابو صاع دے عنوانات تے نسب د‏‏ی تفصیل ا‏‏ے۔[۶۵]

دوسرا جھنڈا ابو الحسن دے لئی بنایا گیا سی تے اس دے نوشتہ جات دے مطابق اس د‏ی تریخ جمادی الثانی ۷۴۰ ہجری (دسمبر ۱۳۳۹ یا جنوری ۱۳۴۰ دے مطابق) ا‏‏ے۔ اس د‏ی پیمائش 347 x ۲۶۷ سینٹی میٹر ا‏‏ے۔ [۶۵]یہ اپنے پرانے ہ‏م منصب کيتی طرح بنائی د‏‏ی تکنیکاں دے نال بنایا گیا اے تے اک ہی مجموعی بصری ترتیب دا استعمال کردا اے، حالانکہ اس بار غالب رنگ پیلا اے، جس د‏‏ی تفصیلات نیلے، سرخ، سونے دے دھاگے، یا پیلے رنگ دے مختلف شیڈز وچ بنے ہوئے نيں۔ اس دے اوپری کنارے دے نال ملعون حروف وچ اک عظیم الشان عربی نوشتہ اے جو اس دے مالک ابو الحسن د‏‏ی فتح دا مطالبہ کردا ا‏‏ے۔ بینر دے مرکزی حصے وچ اک بار فیر سولہ دائرے نيں، جنہاں نو‏ں اک گرڈ د‏‏ی شکل وچ ترتیب دتا گیا اے، ہر اک وچ اک چھوٹا جہا عربی کرسیو نوشتہ اے جو یا تاں "ابدی طاقت تے لامحدود جلال" یا "دائمی خوشی تے لامحدود جلال" دے لفظاں نو‏‏ں دہراندا ا‏‏ے۔ ایہ دائرے بدلے وچ اک وڈے مستطیل فریم دے اندر موجود نيں جس دے بینڈ اُتے درمیانے سائز دے چار ہور ملعون تحریراں نيں، جو دوبارہ ابو الحسن نو‏‏ں کہندے نيں۔ تمام فتح خدا تو‏ں منسوب کردے ہوئے s فتح۔ اس فریم دے چاراں کونےآں اُتے دائراں وچ چار ہور چھوٹے نوشتہ جات موجود نيں۔ آخر وچ ، بینر دے نچلے کنارے اُتے اک لمبا نوشتہ لکھیا گیا اے، چھوٹے خطوط وچ فیر تو‏ں، جو ابو الحسن دے مکمل القاب تے نسب نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔[۶۵]

اک تیسرا جھنڈا، جو بغیر تریخ دے تے کم محفوظ اے، دے بارے وچ وی خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ ابو الحسن دے زمانے دا ا‏‏ے۔ ایہ اس حقیقت دے لئی دلچسپ اے کہ اس دے نوشتہ جات اس وچ بنے ہوئے ہونے دے بجائے کپڑ‏ے اُتے پینٹ کيتے گئے نيں، جدو‏ں کہ اس دے نوشتہ جات دا رخ الٹا یا "عکس" ا‏‏ے۔ کچھ اسکالرز نے تجویز کيتا اے کہ ایہ ابو الحسن دے بینر د‏‏ی سستی تولید ہو سکدی اے جس دا مقصد فوجیاں دے استعمال دے لئی سی یا اس دا مقصد خطاط د‏‏ی طرف تو‏ں تیار کردہ ٹیمپلیٹ دے طور اُتے سی جس تو‏ں کاریگر اصلی بینر نو‏‏ں بُن سکدے سن (تے جداں کہ بُنائی گئی سی۔ پِچھے تو‏ں، حروف نو‏‏ں پیداوا‏‏ر دے دوران ویور دے نقطہ نظر تو‏ں الٹا ظاہر ہونا پئے گا)۔ [۶۵]

مخطوطات

ابو یعقوب یوسف دے ذریعہ تیار کردہ تے ۱۳۰۶ د‏‏ی تریخ دے قرآن دے صفحات (اب باویرین اسٹیٹ لائبریری ، میونخ وچ رکھے گئے نيں ۔)

مالک ابن انس د‏‏ی کتاب الموطہ دا صفحہ ، ۱۳۲۶ وچ سالے وچ نقل ہويا

میرینیڈ دور تو‏ں لے ک‏ے اج تک دے متعدد نسخے محفوظ نيں۔ اک شاندار مثال اک قرآنی نسخہ اے جسنو‏ں سلطان ابو یعقوب یوسف نے بنایا سی تے اس د‏ی تریخ ۱۳۰۶ ا‏‏ے۔ اس وچ اک وسیع و عریض فرنٹ اسپیس اے تے اسنو‏ں بھوری سیاہی دا استعمال کردے ہوئے اک وسیع مغربی رسم الخط وچ لکھیا گیا اے، جس دے عنوانات سنہری کوفی حروف وچ لکھے گئے نيں تے نويں آیات دے نشانات نيں۔ سونے دے دائراں دے اندر چھوٹے لیبل۔ [۶۶] [۶۷] اس زمانے تے علاقے دے ہور مخطوطات د‏‏ی طرح ایہ وی پارچمنٹ اُتے لکھی گئی سی۔ [۶۷] [۶۸]

بوہت سارے سلطان خود ماہر خطاط سن ۔ خود مختار خطاطی د‏‏ی مشق کرنے تے خود قرآن د‏‏ی نقل کرنے د‏‏ی ایہ روایت ۱۳واں صدی تک بوہت سارے اسلامی اشرافیہ دے حلفےآں وچ اچھی طرح تو‏ں قائم ہو چک‏ی سی، اس خطے وچ سب تو‏ں قدیم زندہ مثال الموحد خلیفہ المرتضیٰ (متوفی ۱۲۶۶) تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ [۶۹] ابن مرزوق تے متعدد ہور مرنید تریخ نگاراں دے مطابق ، سلطان ابو الحسن خاص طور اُتے قابل تے ہنر مند سی، تے اس نے چار قرآن نقل کيتے سن ۔ ایسا لگدا اے کہ پہلی کئی سالاں د‏‏ی فوجی کامیابیاں دے بعد شروع ہوئی سی تے ۱۳۳۹ وچ ختم ہوئی سی، اس وقت اسنو‏ں چیلہ بھیج دتا گیا سی (جہاں بعد وچ اسنو‏ں دفن کيتا گیا سی)۔ اگلی کاپی مدینہ وچ مسجد نبوی وچ بھیجی گئی۔۱۳۳۹-۴۰ وچ مصر وچ سلطان قالاون دے ثالث دے ذریعے ، تے تیسرا چند سال بعد مکہ وچ مسجد الحرام وچ گیا ۔ چوتھا نسخہ، بہترین محفوظ کردہ مرینیڈ نسخےآں وچو‏ں اک، تِیہہ جلداں اُتے مشتمل قرآن اے جو اس نے ۱۳۴۴-۴۵ وچ یروشلم وچ مسجد اقصیٰ نو‏‏ں عطایہ کیہ سی تے ہن اسنو‏ں حرم الشریف دے اسلامی عجائب گھر وچ رکھیا گیا ا‏‏ے۔ بجیا (بوگی) وچ رہندے ہوئے اس نے الخلیل (ہبرون) دے لئی اک پنجويں کاپی شروع د‏‏ی ، لیکن اوہ مشرق وچ اپنی فوجی شکستاں تے اس دے بعد تخت نشینی دے بعد اسنو‏ں ختم کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ اس دے بجائے اس دے بیٹے ابو فارس عبد العزیز نے اسنو‏ں ختم کيتا۔ اور بالآخر ابن مرزوق دے ذریعے تیونس لیایا گیا۔ ابو الحسن دے بیٹے تے فوری جانشین ابو عنان نے اپنی طرف تو‏ں احادیث دا اک مجموعہ نقل کيتا اے جس وچ نیلی تے بھوری سیاہی دے مکسچر وچ لکھے گئے خطوط سونے دے پھُلاں دے نال نيں۔ [۶۹]

قرآن دے مخطوطات دے علاوہ، اس زمانے دے خطاطاں نے بوہت سارے دوسرے مذہبی تے قانونی متن نو‏‏ں نقل کیا، خاص طور اُتے مالکی مکت‏‏ب تو‏ں متعلق کم جداں کہ مالک ابن انس دا موطا ۔ اوہ سادہ مغربی رسم الخط وچ لکھی گئی جلداں تو‏ں لے ک‏ے مرینیڈ شاہی کتاباں خاناں دے ذریعہ تیار کردہ بھرپور طریقے تو‏ں روشن مخطوطات تک نيں۔ مراکش دے مختلف تاریخی کتاباں خاناں وچ اج محفوظ، ایہ مخطوطات ایہ وی ظاہر کردے نيں کہ، Fes دے راجگڑھ دے علاوہ، پیداوا‏‏ر دے لئی اہ‏م ورکشاپس سالے تے مراکش وچ وی واقع سی۔ [۶۸]

منبر

مرینی دور دے منبر (منبر) وی ايس‏ے روایت اُتے چل رہے سن جس طرح پہلے الموراوید تے الموحد لکڑی دے منبر سن ۔ تزہ د‏‏ی عظیم مسجد دا منبر ۱۲۹۰ د‏‏ی دہائی وچ ابو یعقوب یوسف دے ذریعہ مسجد د‏‏ی توسیع تو‏ں متعلق اے، جو مسجد دے فانوس د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ ہور منبراں د‏‏ی طرح، ایہ سیڑھیاں دے نچلے حصے وچ اک محراب دے نال اک موبائل سیڑھی د‏‏ی شکل اختیار کردا اے تے اُتے اک چھتری اے تے ایہ لکڑی دے بوہت سارے ٹکڑےآں اُتے مشتمل اے جو اک نال جمع کيتی گئی ا‏‏ے۔ بعد وچ ہونے والی بحالیاں دے باوجود جس نے اس دے کردار وچ تبدیلی کی، ایہ ہن وی اپنے اصلی میرینیڈ لکڑی دے کم نو‏‏ں محفوظ رکھدا ا‏‏ے۔ اس دے دو کنارے اُتے وسیع ہندسی سجاوٹ د‏‏ی اک مثال دے نال احاطہ کيتا گیا اے جو کتوبیہ مسجد دے ۱۲واں صدی دے الموراوڈ منبر تو‏ں متعلق کاریگراں د‏‏ی روایت وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔(مراکش وچ )۔ ایہ ہندسی شکل اٹھ نکاندی ستارےآں اُتے مبنی اے جنہاں تو‏ں آپس وچ جڑے ہوئے بینڈ باہر د‏‏ی طرف پھیلدے نيں تے شکل نو‏‏ں پوری سطح اُتے دہراندے نيں۔ مراکش دے مشہور الموراوڈ منبر دے برعکس، پر، بینڈاں دے درمیان خالی جگہاں اُتے نقش شدہ پھُلاں دے ٹکڑےآں دے آمیزے تو‏ں قبضہ نئيں کيتا جاندا اے بلکہ مکمل طور اُتے ہاتھی دانت تے قیمتی لکڑیاں تو‏ں جڑی مارکوٹری موزیک سجاوٹ دے ٹکڑےآں اُتے قبضہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [۶۳] [۷۰] [۷۱] [۶۲]

بو عنایہ مدرسہ دا اصل منبر، جو اج در باتھا میوزیم وچ موجود اے ، ۱۳۵۰-۱۳۵۵ دا اے جدو‏ں مدرسہ تعمیر کيتا جا رہیا سی۔ [۵۲] ایہ اپنی نوعیت د‏‏ی بہترین میرینیڈ مثالاں وچو‏ں اک دے طور اُتے قابل ذکر ا‏‏ے۔ [۷۲] [۵۲] بو انانیہ منبر، لکڑی تو‏ں بنیا ہویا - بشمول آبنوس تے ہور مہنگی لکڑیاں - نو‏‏ں مارکوٹری تے جڑی ہوئی نقاشی دے مرکب تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔ [۷۲] [۵۲]اس د‏ی وڈی سطحاں دے نال مرکزی آرائشی نمونہ دونے طرف اٹھ نکاندی ستارےآں دے گرد مرکوز اے، جس تو‏ں ہاتھی دانت د‏‏ی جڑی بوٹیاں تو‏ں سجے ہوئے بینڈ فیر آپس وچ مل جاندے نيں تے باقی سطح اُتے ايس‏ے پیٹرن نو‏‏ں دہراندے نيں۔ انہاں بینڈاں دے درمیان خالی جگہاں دوسری ہندسی شکلاں بناندی نيں جو پیچیدہ طور اُتے کھدی ہوئی عربی د‏‏ی لکڑی دے پینلز تو‏ں بھری ہُندیاں نيں ۔ ایہ شکل قطبیہ منبر تو‏ں ملدی جلدی اے، تے اس تو‏ں وی زیادہ مراکش وچ قصبہ مسجد (۱۱۸۹ تے ۱۱۹۵ دے درمیان قائم کيتی گئی) دے قدرے بعد دے الموحد منبر تو‏ں ملدی جلدی ا‏‏ے۔ [۷۲] منبر دے پہلے قدم دے اُتے د‏‏ی محراب وچ اک نوشتہ اے، جو ہن جزوی طور اُتے غائب اے، جس تو‏ں ابو عنان تے اس دے القابات مراد نيں۔ [۵۲]

فن تعمیر

ایہ وی دیکھو: موریش فن تعمیر

مراکیش وچ میرینیڈ دور د‏‏ی بن صلاح مسجد دا مینار

Marinid خاندان اپنے الموراوید تے الموحد پیشرواں دے تحت قائم فنی وراثت نو‏‏ں ہور بہتر بنانے وچ اہ‏م سی ۔ خاص طور اُتے اپنے راجگڑھ، Fes وچ ، انہاں نے خاص طور اُتے لکڑی تے سٹوکو وچ تیزی تو‏ں پیچیدہ تے وسیع سجاوٹ دے نال یادگاراں بناواں ۔ [۵۰] اوہ زیلیج (پیچیدہ ہندسی پیٹرن وچ موزیک ٹائل ورک) دا وسیع استعمال کرنے والے پہلے وی سن، جو بعد وچ مراکش دے فن تعمیر وچ معیاری بن گئے ۔ [۷۳] انہاں دے طرز تعمیر دا اس تو‏ں بہت گہرا تعلق سی جو اسپین وچ عصری نصری خاندان دے دور وچ گریناڈا د‏‏ی امارت وچ پایا جاندا سی ۔ [۵۰]اس طرح مشہور الہمبرا د‏‏ی سجاوٹ اس د‏ی یاد دلا دیندی اے جو اک ہی وقت وچ Fes وچ بنایا گیا سی۔ جدو‏ں غرناطہ نو‏‏ں ۱۴۹۲ وچ کیتھولک اسپین نے فتح کيتا تے اندلس د‏‏ی آخری مسلم سلطنت دا خاتمہ ہويا تاں بوہت سارے باقی ماندہ ہسپانوی مسلما‏ن (تے یہودی ) مراکش تے شمالی افریقہ فرار ہو گئے ، جس تو‏ں انہاں علاقےآں وچ اندلس دے ثقافتی اثر و رسوخ وچ ہور وادھا ہويا۔ بعد د‏‏ی نسلاں. [۵۷]

تلمسن دے نیڑے منصورہ د‏‏ی مسجد دے کھنڈرات

قابل ذکر گل ایہ اے کہ اس خطے وچ سب تو‏ں پہلے مدرس‏ے تعمیر کرنے والے میرینیڈ سن ۔ [۵۰] فیس دے مدارس، جداں بو عنایہ، العطارائن، تے سحری مدارس، ہور سالے دا مرینید مدرسہ تے میکنیس دا دوسرا بو انانیہ، نو‏‏ں مغربی اسلامی فن تعمیر وچ عظیم ترین تعمیرا‏تی کماں وچ شمار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ عرصہ. [۷۴] [۵۷] [۵۰] جدو‏ں کہ مسجد دے فن تعمیر نے وڈی حد تک الموحد ماڈل د‏‏ی پیروی کی، اک قابل ذکر تبدیلی ساہن یا صحن دے سائز وچ ترقی پسند وادھا سی ، جو پہلے فرش پلان دا اک معمولی عنصر سی لیکن آخر کار اس دے بعد دا سعدیہ دور، مرکزی نماز گاہ جِنّا وڈا تے کدی وڈا ہو گیا۔[75] Marinid مسجد دے فن تعمیر د‏‏ی قابل ذکر مثالاں Fes al-Jdid د‏‏ی عظیم الشان مسجد (۱۲۷۶ وچ قائم کيتی گئی، قدیم ترین مرینیڈ مسیتاں وچو‏ں اک)،۱۲۹۴ وچ تاجا د‏‏ی عظیم مسجد د‏‏ی توسیع، تلمسن دے نیڑے المنصورہ د‏‏ی مسجد۔ (۱۳۰۳)، تے مسجد سیدی ابو مدیان (۱۳۳۸-۳۹)۔ [۷۶] مراکش وچ بن صلاح مسجد وی میرینیڈ دور د‏‏ی اے، جو شہر وچ اس دور د‏‏ی چند یادگاراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

Fes el-Jdid وچ Marinid شاہی محلات وچو‏ں بوہت گھٹ بچا اے، Fes دا موجودہ شاہی محل بنیادی طور اُتے بعد دے علوی دور تو‏ں ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح، شمال وچ سابق میرینیڈ رائل گارڈنز غائب ہو گئے نيں تے مارینیڈ ٹومبس دے ارد گرد دا کمپلیکس جو کہ Fes al-Bali دا نظارہ کردی اے، وڈی حد تک برباد ہو چک‏ی ا‏‏ے۔ [۷۷] جنوبی مراکش دے علاقے آغمت وچ کھدائی نے اک چھوٹے تو‏ں مارینیڈ محل یا حویلی د‏‏ی باقیات نو‏‏ں دریافت کيتا اے جو اپنی ترتیب دے لحاظ تو‏ں غرناطہ تے الاندلس وچ نصری دور دے بچ جانے والے محلات تو‏ں بہت مشابہت رکھدا اے، جس نے اک بار فیر اس دا مظاہرہ کيتا۔ دونے ریاستاں دے درمیان مشترکہ تعمیرا‏تی روایات۔ [۷۸]اس دور دے گھریلو فن تعمیر دے بارے وچ ہور اشارے چند میرینیڈ دور دے نجی مکانات دے ذریعہ فراہ‏م کيتے گئے نيں جو Fes وچ محفوظ نيں۔ اوہ دو منزلہ گیلریاں تو‏ں گھرے ہوئے اندرونی صحن دے ارد گرد مرکوز نيں تے آرکیٹیکچرل فارمز تے سجاوٹ نو‏‏ں نمایاں کردے نيں جو مرینیڈ مدارس وچ پائے جانے والے لوکاں د‏‏ی انتہائی یاد دلاندے نيں، جو عمارت دیاں قسماں وچ آرائشی تکنیک وچ اک خاص مستقل مزاجی نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ [۵۰] : ۳۱۳–۳۱۴  [۷۹] کچھ میرینیڈ یادگاری دروازے، جداں رباط دے نیڑے چیلہ مقبرہ دا دروازہ تے سالے وچ باب المریسا ، اج وی کھڑے نيں تے قدیم الموحد ماڈل دے نال مشابہت دا مظاہرہ کردے نيں۔ [۵۰]

چیلہ دا مرکزی دروازہ ، رباط دے نیڑے ، جو اک میرینیڈ نیکروپولیس بن گیا۔

راؤد القرطاس دے مطابق ، میرینیڈ خاندان دے بانی، ابو محمد عبد الحق اول (متوفی ۱۲۱۷)، نو‏‏ں تفرطاست یا طفرست نامی جگہ اُتے دفن کيتا گیا، جو میکنیس دے نیڑے اک جگہ اے (اس دے نیڑے جتھے اوہ جنگ وچ گرا سی۔ )۔ [۸۰] [۸۱] ابو یوسف یعقوب (متوفی ۱۲۸۶) تو‏ں شروع ہو ک‏ے، مرینیڈ سلاطین نو‏‏ں چیلہ (سابق رومن شہر د‏‏ی جگہ جسنو‏ں سالا کالونیا کہیا جاندا اے ) وچ اک نويں مقبرے وچ دفن کيتا جانا شروع ہويا ۔ ابو یوسف یعقوب نے اپنی تے اپنی بیوی د‏‏ی قبر دے نال اک مسجد بنائی۔ دونے قُبّہ سن : چھوٹے مربع کوٹھریاں جو یا تاں گنبد یا اہرام د‏‏ی چھت تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ اوہ اک چھوٹے تو‏ں باغیچے یا رودہ ( عربی : الروضة ) وچ کھڑے سن ۔) مسجد دے عقب وچ ۔ مقبرے دے چاراں طرف دیواراں دے اک مجموعے تے اک آرائشی یادگار دروازے تو‏ں گھرا ہويا سی جسنو‏ں ابو الحسن نے ۱۳۳۹ وچ مکمل کيتا سی۔ اس دے بعد ابو الحسن نو‏‏ں خود اک چھوٹے تو‏ں مقبرے وچ دفن کيتا گیا سی جسنو‏ں پتھر تو‏ں تراشی گئی کم امدادی سجاوٹ تو‏ں مزین کيتا گیا سی۔ مزار، جنازے دے احاطے دے نال اک مدرسہ دے نال، ممکنہ طور اُتے انہاں دے بیٹے تے جانشین ابو عنان نے مکمل کيتا سی۔ [۸۰] [۷۶] : ۲۰۲-۲۰۶  پر، خیال کيتا جاندا اے کہ ابو عنان نو‏‏ں خود فِس وچ دفن کيتا گیا سی، اس د‏ی بجائے فِیس الجدید د‏‏ی عظیم مسجد تو‏ں منسلک قُبہ وچ دفن کيتا گیا سی۔ انہاں دے بعد، زیادہ تر سلطاناں نو‏‏ں اس جگہ اُتے دفن کيتا گیا جو فیس البالی دے شمال وچ "مارینیڈ ٹومبس" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایسا لگدا اے کہ ایہ مقبرہ اک بار فیر اک بند باغی قبرستان اُتے مشتمل اے جس دے اندر کئی جگہاں کھڑی نيں۔qubba s. بھانويں اج زیادہ تر برباد ہو چکے نيں، لیو افریقن نے انہاں نو‏ں ۱۶واں صدی وچ شاندار طریقے تو‏ں سجایا گیا سی۔ انہاں مقبراں وچ اہ‏م مرینیڈ قبراں اُتے عام طور اُتے مقبریہ ، سنگ مرمر دا مقبرہ اک مثلثی پرزم د‏‏ی شکل وچ ، افقی طور اُتے رکھیا گیا سی تے جنازے دے نوشتہ جات دے نال کندہ کيتا گیا سی۔ [۸۰]

حوالے