مراکش
مراکش | |
---|---|
پرچم | نشان |
شعار | |
ترانہ: | |
زمین و آبادی | |
متناسقات | 32°N 6°W / 32°N 6°W [۱] |
بلند مقام | توبکال (4167 میٹر ) |
رقبہ | 446550 مربع کلومیٹر [۲] |
دارالحکومت | رباط |
سرکاری زبان | عربی [۳]، معیاری امازیغی [۳] |
آبادی | 37076584 (۲۰۲۱)[۴] 36828330 (۲۰۲۴)[۵] |
| 18281786 (۲۰۱۹)[۶] |
| 18022621 (۲۰۱۹)[۶] |
گھرانے | 9275038 (۲۰۲۴)[۵] سانچہ:مسافة |
حکمران | |
طرز حکمرانی | آئینی بادشاہت |
اعلی ترین منصب | محمد VI مراکشی (۲۳ جولائی ۱۹۹۹–) |
سربراہ حکومت | عزیز اخنوش (۷ اکتوبر ۲۰۲۱–) |
مقننہ | پارلیمان المغرب |
قیام اور اقتدار | |
تاریخ | |
یوم تاسیس | ۰۷۸۹[۷] |
عمر کی حدبندیاں | |
شادی کی کم از کم عمر | 18 years old |
لازمی تعلیم (کم از کم عمر) | 6 years old |
لازمی تعلیم (زیادہ سے زیادہ عمر) | 15 years old |
شرح بے روزگاری | 10 percent (۲۰۱۴)[۸] |
دیگر اعداد و شمار | |
کرنسی | مغربی درہم |
مرکزی بینک | بینک المغرب |
منطقۂ وقت | متناسق عالمی وقت+01:00 (standard time ) متناسق عالمی وقت±00:00 (رمضان ) |
ٹریفک سمت | دائیں [۹] |
ڈومین نیم | .ma |
سرکاری ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی ) |
آیزو 3166-1 الفا-2 | MA |
بین الاقوامی فون کوڈ | +212 |
ترمیم |
مراکش (آمازیغی زبان: لمْغريب ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ ; عربی: المغرب Lmaġrib ; سانچہ:Lang-fr), سرکاری طور اُتے Kingdom of Morocco,[۱۰]) شمالی افریقہ دا اک ملک اے ۔ بحر اوقیانوس دے نال طویل ساحلی پٹی اُتے واقع اس ملک دی سرحد آبنائے جبرالٹر اُتے جاکے بحیرہ روم وچ جاملدی نيں۔ مشرق وچ مراکش دی سرحد الجزائر، شمال وچ بحیرہ روم تے اسپین توں منسلک آبی سرحد تے مغرب وچ بحر اوقیانوس موجود اے۔ جنوب وچ اس دی سرحداں متنازع نيں۔ مراکش مغربی صحارا اُتے ملکیت دا دعویدار اے تے 1975ء توں اس دے بیشتر رقبے دا انتظام سنبھالے ہوئے اے۔
مراکش افریقہ دا واحد ملک اے جو افریقی یونین دا رکن نئيں البتہ اوہ عظیم مغرب یونین، موتمر عالم اسلامی،عرب لیگ، میڈيٹیریئن ڈائیلاگ گروپ تے گروپ 77 دا رکن اے تے امریکا دا اک اہم غیر نیٹو اتحادی اے ۔
مراکش ( عربی : المغرب) اتری افریقہ دا اک دیس اے جتھے شاہی راج اے۔ ایدی لوک گنتی 3 کروڑ 20 لکھ تے ایدا تھاں 446,550 مربع کلومیٹر اے (لیندے صحرا نال 710,850 مربع کلومیٹر)۔ مراکش نے لیندے صحرا تے مل ماریا ہویا اے۔ مراکش کلا افریقی دیس اے جیہڑا افریقی یونین دا سنگی نہیں۔
بحر اوقیانوس دے نال لمبی پٹی تے وسدے اس دیس دیاں جوآں چڑھدے چ الجزائر ، اتر چ رومی سمندر تے آبنائے جبرالٹر دے نیڑے سپین نال سمندری سرحد تے لہندے چ وڈا سمندر اوقیانوس نال ملدیاں نیں ۔ دکھن ج اسدیاں سرحداں متنازعہ نیں ۔ مراکش مغربی صحارا تے ملکیت دا دعوی کردا اے تے 1975ء توں اسدے وڈے حصے دا انتظام وی اسدے کول اے ۔ مراکش افریقہ دا کلا دیس اے جہڑا افریقی یونین دا رکن نئیں ، پر ایہہ عرب لیگ ، عرب مغرب یونین ، موتمر عالمی اسلامی ، میڈیٹرینیئن ڈائلاگ گروپ تے گروپ آف 77 دا رکن اے تے امریکہ دا اہم غیر ناٹو اتحادی اے ۔
ناں
[سودھو]دیس دا پورا عربی ناں " المملکہ المغربی " اے جس دا مطلب لیندی سلطنت اے ۔ تریخ چ مراکش نوں المغرب الاقصی کہندے سن ، جس دی بنیاد تے اسنوں مغرب کہیا جاندا اے ۔ اردو پنجابی سمیت کئی بولیاں چ اسنوں مراکش آکھیا جاندا اے ، جہڑا کہ اس دے پہلے اک سابق راجگڑھ مراکش (شہر) دا ناں سی ۔
تریخ
[سودھو]مراکش دا علاقہ 8 ہزار سال مسیح پہلے چ آباد ہوئیا ۔ پرانے ویلیاں چ ایہہ ماریطانیہ کہلاندا سی چیتا رہے کہ ماریطانیہ دے ناں دا دیس وی مراکش دے نیڑے واقع اے ۔ اتری افریقہ تے مراکش رومی سلطنت دا حصہ رہے نیں تے رومی سلطنت چ مراکش دا علاقہ" موریتانیہ تنگیتانا " آکھواندا سی ۔ 5ویں ھدی چ رومی سلطنت دے زوال دے بعد وینڈیلز ، ویزیگوتھ تے بازنطینی یونانیاں نے اس علاقے تے قبضہ کیتا تے اس دور چ وی موجودہ مراکش دے پہاڑی علاقے آزاد رہے ، جتھے بربر لوک آباد سن ۔
مراکش تے عرباں نے اموی خلیفہ یزید دے ویلے 680 - 683 وچ مل ماریا۔ یزید دے جرنیل عقبہ بن نافع الجزائر دے نال مراکش تے ماریا تے اوہ بحر اوقیانوس دے کنڈے تک اپڑیا۔ اموی خلافت دے انت تک مراکش بنو امیہ دا اک انگ ریا۔ مراکش توں بنو امیہ دی فوج نے طارق بن زیاد تے موسا بن نصیر دی آگوی وچ 712 وچ سپین تے پرتگال تے مل ماریا سی۔ ایتھے ای بنو امیہ دا شہزادہ عبدالرحمان سیوطہ آیا سی۔
شمالی افریقہ تے مراکش عظیم رومی سلطنت دا حصہ رہے نيں تے رومی سلطنت وچ مراکش دا علاقہ Mauretania Tingitana کہلاندا سی ۔ 5 ويں صدی وچ رومی سلطنت دے زوال دے بعد وینڈلز، وزیگوتھ تے بازنطینی یونانیاں نے اس سرزمین اُتے قبضہ کيتا۔ اس دور وچ وی جدید مراکش دے پہاڑی علاقے آزاد رہے جنہاں وچ بربر نسل دے لوک رہندے سن ۔
ظہور اسلام دے بعد 7 ويں صدی وچ عرب افواج شمالی افریقہ نوں فتح کردے ہوئے مراکش پہنچاں۔ 670ء وچ خلافت امویہ دا جرنیل عقبہ بن نافع شمالی افریقہ دی ساحلی پٹی وچ فتوحات حاصل کردے کردے مراکش پہنچیا تے 683ء تک جدید مراکش دا تقریبا تمام علاقہ فتح کر ليا۔
اس فتح دے بعد مراکش وچ اسلامی سبھیاچار اپنے عروج اُتے پہنچی تے مقامی بربر آبادی دی اکثریت نے اسلام قبول کر ليا۔
بنو امیہ دے زوال دے بعد خلافت عباسیہ دا دور آیا جس وچ مراکش مرکزی حکومت کیتی دسترس توں نکل گیا تے ادریس بن عبداللہ نے ادریسی سلطنت قائم کردتی۔ ادریسیاں نے فاس نوں اپنا راجگڑھ قرار دتا تے مراکش نوں تعلیم و ہنر دا مرکز بنادتا۔
مراکش بربراں دی دو بادشاہتاں دے درمیان اپنے عروج اُتے پہنچ گیا جو ادریسیاں دے بعد قائم ہوئیاں۔ پہلے مرابطین تے بعد وچ موحدین دے دور وچ مراکش تمام شمال مغربی افریقہ تے اندلس دے بیشتر حصے دا حکمران بن گیا۔ اسلامی اسپین وچ اشبیلیہ تے غرناطہ جداں شہر یورپ وچ علم و ہنر، سائنس، ریاضی، علم فلکیات، جغرافیہ تے طب دے مراکز سن ۔
شاہ فرڈيننڈ تے ملکہ آئزابیلا دے ہتھوں سقوط غرناطہ دے بعد اسپین وچ مسلم اقتدار دا سورج غروب ہوئے گیا تے عیسائیاں نے مسلماناں تے یہودیاں اُتے مظالم دے پہاڑ توڑدتے۔ عیسائیاں دے مظالم توں تنگ آکے اسپین دے مسلمان تے یہودی مراکش آ گئے۔ عیسائیاں نے مسلم سبھیاچار دی ہر نشانی نوں ختم کرنے دے لئی اندلس دا ہر کتب خانہ تباہ کر دتا جس دے باعث ہزاراں انمول کتاباں ضائع ہوگئياں۔
مراکش 1666ء توں 1912ء
[سودھو]بعد وچ سلطنت علویہ نے عروج حاصل کيتا جسنوں اسپین تے مسلسل مغرب دی جانب توسیع پانے والی سلطنت عثمانیہ دی جارحیت دا سامنا کرنا پيا ۔ علوی اپنی حیثیت نوں برقرار رکھنے وچ کامیاب رہے حالانکہ انہاں دی حکومت گذشتہ حکومتاں دے مقابلے وچ چھوٹی لیکن کافی دولت مند سی۔ 1684ء وچ انہاں نے طنجہ اُتے وی قبضہ کر ليا۔
مراکش پہلا ملک اے جس نے 1777ء وچ امریکا نوں بطور آزاد ملک تسلیم کيتا۔ امریکی انقلاب دے آغاز وچ بحر اوقیانوس وچ سفر کرنے والے امریکی جہازاں اُتے بربر قزاق حملے کيتا کردے سن ۔ اس وقت امریکیوں نے یورپی قوتاں توں مدد کيتی درخواست کيتی لیکن اس دی شنوائی نئيں ہوئی۔ 20 دسمبر 1777ء نوں مراکش دے سلطان نے اعلان کيتا کہ امریکی تاجراں دے جہاز سلطنت دی حفاظت و امان وچ ہون گے۔
امریکا۔ مراکش دوستی دا ایہ معاہدہ امریکا دا قدیم ترین دوستی دا معاہدہ اے جو اج تک برقرار اے۔ اس معاہدے اُتے جون ایڈمز تے تھامس جیفرسن نے دستخط کيتے سن تے ایہ 1786ء توں نافذ اے۔ صدر جارج واشنگٹن نے سلطان سیدی محمد نوں خط لکھیا جس توں دونے ملکاں دے درمیان تعلقات ہور مستحکم ہوئے۔ طنجہ وچ امریکی قونصلیٹ ملک توں امریکی حکومت کیتی پہلی ملکیت سی۔ اس عمارت وچ ہن طنجہ امریکن لیگیشن میوزیم قائم اے۔
یورپی اثرات
[سودھو]مراکش اس وقت افریقا وچ سب توں دولت مند ملک سی تے اوہ بحیرہ روم وچ داخلے دے راستے اُتے قائم ہونے تے اپنے بہترین محل وقوع دے باعث یورپی استعماری قوتاں دی نظر وچ آ گیا۔ فرانس نے 1830ء وچ مراکش وچ زبردست دلچسپی دکھادی 1904ء وچ مراکش وچ فرانس دے حلقہ اثر دی برطانوی قبولیت نے جرمنی وچ زبردست ردعمل پیدا کيتا تے جون 1905ء دے اس بحران نوں 1906ء وچ اسپین وچ الجزیراس کانفرنس دے ذریعے حل کيتا گیا جس دے ذریعے مراکش وچ فرانس دی "خصوصی حیثیت" تے فرانس تے اسپین دے مشترکہ قبضے نوں تسلیم کيتا گیا۔ یورپی قوتاں دے درمیان ودھدی ہوئی کشیدگی دے نال مراکش دا دوسرا بحران برلن نے پیدا کيتا تے 30 مارچ 1912ء نوں معاہدہ فاس دے تحت مراکش نوں فرانس دی کالونی بنادتا گیا۔ معاہدے دے تحت ايسے سال 27 نومبر نوں اسپین نوں شمالی و جنوبی علاقےآں دا قبضہ دتا گیا۔
مزاحمت
[سودھو]دوسری جنگ عظیم دے بعد طے پانے والے میثاق اوقیانوس دے تحت مراکش دی کئی قومی سیاسی جماعتاں نے ملک دی آزادی دا مطالبہ کيتا تے استقلال پارٹی نے پہلی مرتبہ 1944ء وچ عوامی سطح اُتے آزادی دی آواز اٹھائی۔
1953ء وچ سلطان محمد پنجم دی مڈغاسکر جلاوطنی تے انہاں دی جگہ غیر مقبول محمد بن عارفہ دی تقرری نے ملک بھر وچ فرانس دے خلاف زبردست ردعمل پیدا کيتا۔ اس دوران سب توں مشہور واقعہ اوجدا وچ مراکشی باشندےآں نوں فرانس تے ہور یورپی باشندےآں دی رہائش گاہاں اُتے حملہ سی۔ فرانسی قبضے دے خلاف یکم اکتوبر 1955ء نوں "آرمی ڈی لبریشن" قائم کيتی گئی جس دا قیام "کمیٹی ڈی لبریشن ڈو مغرب عرب" نے قاہرہ، مصر وچ کیہ۔ اس دا ہدف سلطان محمد پنجم دی وطن واپسی تے الجزائر تے تیونس دی آزادی سی۔ فرانس نے 1955ء وچ محمد پنجم نوں وطن واپسی دی اجازت دتی تے مذاکرات دا آغاز ہويا جو بالآخر اگلے برس مراکش دی آزادی اُتے متنج ہوئے۔
یہ "انقلاب شاہ و عوام" کہلاندا اے جسنوں ہر سال 20 اگست نوں منایا جاندا اے۔
آزادی
[سودھو]مراکش نے 2 مارچ 1956ء نوں سیاسی طور اُتے آزادی حاصل کيتی تے 7 اپریل نوں فرانس نے مراکش اُتے اپنے قبضے دا باقاعدہ اعلان کر دتا۔ 1956ء تے 1958ء وچ فرانس توں معاہدات دے تحت ہسپانوی قبضے دے تحت علاقےآں اُتے مراکش دا قبضہ ہويا لیکن ہور ہسپانوی قبضہ جات نوں طاقت دے بل بوتے اُتے حاصل کرنے دی کوشش ناکام رہی۔ طنجہ دا بین الاقوامی شہر 29 اکتوبر 1956ء نوں معاہدہ طنجہ اُتے دستخط دے نال اک بار اُتے حاصل کر ليا۔ انہاں دا دور سیاسی عدم استحکام دا دور سمجھیا جاندا اے۔ 1970ء دی دہائی وچ مراکش نے مغربی صحارا اُتے فوج کشی دی تے اس خطے دا معاملہ حالے تک حل طلب اے۔
مراکش جون 2004ء وچ امریکا دا نان نیٹو اتحادی قرار پایا تے اس نے امریکا و یورپی یونین دے نال آزاد تجارت دے معاہدے کيتے۔
2003ء وچ مراکش دا سب توں وڈا شہر کاسابلانکا دہشت گرد حملےآں دا نشانہ بنایا۔ انہاں حملےآں دا نشانہ مغربی تے یہودی باشندے سن جس وچ 33 شہری ہلاک تے 100 توں ودھ زخمی ہوئے جنہاں دی اکثریت مراکشی سی۔
2006ء وچ مراکش نے آزادی دی 50 واں سالگرہ منائی۔
مراکش دی آزادی وچ پاکستان دا کردار
[سودھو]1912ء توں 1955ء تک مراکش اُتے فرانس قابض رہاپر ہزاراں مراکشی باشندےآں دی قربانیاں دے نتیجے وچ 1956ء وچ مراکش نے فرانس توں آزادی حاصل کيتی۔آزادی دی تحریک وچ پاکستان نے وی مراکش دا بھرپور نال دتا۔
1952ء وچ اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی دے اجلاس دی موقع اُتے مراکش دے شاہ محمدپنجم كى طرف توں بیجھے گئے تحریک آذادی دے سرگرم لیڈر احمدعبدالسلام بلفرج سیکیورٹی کونسل وچ جدوں مراکش دی آزادی دے حق وچ آواز بلند کرنے دے لئی کھڑے ہوئے تاں اوتھے موجود فرانسیسی نمائندے نےاحمدبلفرج نوں ایہ کہہ کے خطاب کرنے توں روک دتا کہہ "مراکش چونکہ فرانس دی کالونی اے لہذا احمدبلفرج نوں اس پلیٹ فارم توں بولنے دی اجازت نئيں۔" اجلاس وچ پاکستان دے پہلے وزیرخارجہ سرظفراللہ خان وی شریک سن ،انہاں نے جدوں اک مسلمان رہنما دے نال فرانسیسی نمائندے دا ہتک آمیز سلوک دیکھیا تاں احمدبلفرج نوں پاکستان دی شہریت دی پیشکش کیتی تے رات گئے نیویارک وچ قائم پاکستانی سفارت خانہ کھلوا کر احمدبلفرج کوپاکستانی پاسپورٹ جاری کيتا۔اس طرح اگلے روز احمدبلفرج نے پاکستان چیئر توں جنرل اسمبلی دے اجلاس توں خطاب کر کے مراکش دی فرانس توں آزادی کےحق وچ آواز بلند دی جس توں مراکش دی آزادی دی تحريک وچ نويں روح پئی تے بلاخر 19 نومبر 1956ء نوں مراکش، فرانس دے تسلط توں آزاد ہويا۔
آزادی دے بعد مراکش دے بادشاہ محمدپنجم نے احمدعبدلسلام بلفرج نوں مراکش دا پہلا وزیراعظم نامزدکیا۔
احمدبلفرج اج دنیا وچ نئيں مگر اوہ جدوں تک وزیراعظم دے منصب اُتے فائز رھے،انہاں نے اپنے دفترماں پاکستانی پاسپورٹ دی کاپی آویزاں رکھی،وہ اپنے دفترماں آنیوالے ہر شخص نوں پاکستانی پاسپورٹ دکھاندے ہوئے بڑےفخر توں دسدے سن کہ:
مراکش دی آزادی دی تحريک وچ پاکستان تے پاکستانی پاسپورٹ نے انہاں دی وڈی مدد کيتی۔
شاید ایہی وجہ اے دے ترکی دی بعد مراکش اوہ ملک اے جتھے دے لوک پاکستانیاں سےبہت محبت و عقیدت رکھدے نيں۔
تاریخی مماثلت
[سودھو]مراکش تے پاکستان وچ تاریخی اعتبار توں وی مماثلت پائی جاندی اے۔711ء وچ جدوں نوجوان سپہ سالار طارق بن زیادجبرالٹر دے مقام اُتے اپنی کشتیاں جلیا کے فتح یا شہادت دا اعلان کر رہیا سی،اسی دوران اک ہور نوجوان سپہ سالار محمد بن قاسم برصغیر وچ دیبل دے مقام اُتے فتح دا اسلامی پرچم گاڑھ رھا سی جس دے نتیجے وچ برصغیر وچ اسلام پھیلا تے کئی صدیاں تک مسلماناں نے ہندوستان اُتے حکمرانی کيتی۔
جغرافیہ
[سودھو]اک لکھ 75 ہزار 402 مربع میل (4 لکھ 46 ہزار 550 مربع کلومیٹر) دے رقبے اُتے پھیلا مراکش رقبے دے لحاظ توں دنیا دا 57 واں سب توں وڈا ملک اے۔
مشرق تے جنوب مشرق وچ اس دی سرحد الجزائر توں ملدی اے۔ بحیرہ روم دے ساحل دے نال نال چند شہراں اُتے ہن تک ہسپانوی قبضہ برقرار اے۔ مراکش دے شمال وچ آبنائے جبرالٹر اے۔ بحیرہ روم دے نال نال ساحلی علاقےآں اُتے کوہ ریف دا پہاڑی سلسلہ واقع اے۔ معروف کوہ اطلس دا سلسلہ جنوب مغرب توں شمال مشرق دی جانب اے۔ ملک دے جنوب مشرق دا بیشتر علاقہ صحرائے اعظم وچ شامل اے جتھے آبادی بوہت گھٹ اے۔ آبادی دی اکثریت انہاں دونے پہاڑی سلسلےآں دے شمال وچ رہائش پزیر اے۔ جنوب وچ سابق ہسپانوی کالونی مغربی صحارا واقع اے جس اُتے 1975ء وچ مراکش نے قبضہ کر ليا سی تے اسنوں اپنا جنوبی صوبہ قرار دیندا اے۔
مراکش دا راجگڑھ رباط اے تے اس دا سب توں وڈا شہر تے وڈی بندرگاہ کاسابلانکا اے۔
ہور وڈے شہراں وچ اگادیر، فاس، مراکیش، محمدیہ، طنجہ و ہور شہر شامل نيں۔
علاقائی تقسیم
[سودھو]1997ء وچ منظور شدہ قانون دے مطابق مراکش نوں 16 نۓ علاقےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے۔ ہر علاقہ نوں ہور چھوٹے انتظامی حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے جنہاں نوں صوبہ کہندے نيں۔ مراکش وچ صوبےآں دی کل تعداد 61 اے۔ علاقہ دا سربرہ والی (گورنر) کہلاندا اے جس نوں بادشاہ وقت نامزد کردا اے۔ تے والی اس صوبہ دا سربراہ وی ہُندا اے جس وچ اوہ رہندا اے۔
مراکش دے علاقے تے انہاں دے صوبے درج ذیل نيں۔
مراکش | |
Kingdom of Morocco | |
المملكة المغربية | |
راجگڑھ: | رباط |
تھاں: | 710,850 مربع کلومیٹر |
لوک گنتی: | 32,204,915 |
کرنسی: | درھم مغربی (ar) |
بولی: | عربی |
بین الاقوامی تعلقات
[سودھو]تنظیم | تریخ شمولیت | |
---|---|---|
اقوام متحدہ | 12 نومبر 1956ء سے | |
عرب لیگ | یکم اکتوبر 1958ء سے | |
فائل:Flag of the Olympic Movement.svg | انٹرنیشنل اولمپک کمیٹی | 1959 سے |
آرگنائزیشن آف افریقن یونٹی | تاسیسی رکن 25 مئی 1963ء، دستبرداری 12 نومبر 1984ء | |
فائل:G77.jpg | گروپ آف 77 | 15 جون 1964ء سے |
align="center" | موتمر عالم اسلامی | 22 ستمبر 1969ء |
عظیم مغرب یونین | 17 فروری 1989ء | |
فائل:Wto logo.png | عالمی تجارتی تنظیم | یکم جنوری 1995ء سے |
میڈیٹیرینیئن ڈائیلاگ گروپ | فروری 1995ء سے | |
غیر نیٹو اتحادی | 19 جنوری 2004ء سے |
متعلقہ مضامین مراکش
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ "صفحہ [[:سانچہ:نام صفحہ]] في خريطة الشارع المفتوحة"۔ OpenStreetMap۔ اخذ شدہ بتاریخ ۱۰ دسمبر ۲۰۲۴ وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (معاونت)
- ↑ Country Profile
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ باب: 5
- ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=MA — اخذ شدہ بتاریخ: ۳۰ دسمبر ۲۰۲۲
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ https://www.hcp.ma/Population-legale-du-Royaume-du-Maroc-repartie-par-regions-provinces-et-prefectures-et-communes-selon-les-resultats-du_a3974.html — مدیر: High Commission for Planning
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ ۶.۳ ۶.۴ ۶.۵ ۶.۶ ۶.۷ ناشر: World Bank Open Data
- ↑ https://www.jewishvirtuallibrary.org/rulers-of-morocco-789-present
- ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
- ↑ http://chartsbin.com/view/edr
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
باہرلے جوڑ
[سودھو]مراکش دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے: | |
ڈکشنری وکشنری توں | |
مشترکہ زریعے کومنز توں | |
آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں | |
آزاد متن خبراں ویکی اخبار توں | |
مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں | |
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں | |
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں |
- حکومت مراکش دا سرکاری موقع Archived 2006-04-25 at the وے بیک مشین
- مراکشی پارلیمان
- سانچہ:CIA World Factbook link
- سانچہ:Dmoz
- سانچہ:Wikiatlas
- سانچہ:ویکی سفر
- مراکشی قبیلے
|
|
|
متناسقات: 32°N -6°E / 32°N 6°W Coordinates: longitude degrees < 0 with hemisphere flag
{{#coordinates:}}: invalid longitude
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: مراکش |
· الجزائر · انگولا · بنین · بوٹسوانا · برکینا فاسو · برونڈی · کیمرون · کیپ وردی · وچکارلا افریقی لوک راج · چاڈ · لوکراج کانگو · کانگو · آئیوری کوسٹ · جبوتی · مصر · اریٹریا · ایتھوپیا · استوائی گنی · گیبون · گیمبیا · گھانا · گنی · گنی بساؤ · کینیا · لیسوتھو · لائیبیریا · لیبیا · مڈغاسکر · مالی · ملاوی · موریطانیا · ماریشس · موزمبیق · نمیبیا · نائجر · نائیجیریا · روانڈا · لہندا صحرا · ساو ٹومی تے برنسپی · سینیگال · سشلز · سیرالیون · صومالیا · جنوبی افریقا · سوڈان · اسواٹینی · تنزانیا · ٹوگو · تونس · یوگنڈا · زیمبیا · زمبابوے · کومورو · مراکش
- صفحات تحتوي مراجع تستخدم وصلات إنترويكي في العنوان
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- Pages with malformed coordinate tags
- صفحات مع خاصیت P242
- مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P1451
- متناسقات ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- مرجع جغرافي من ويكي بيانات
- صفحات مع خاصیت P610
- صفحات مع خاصیت P2046
- صفحات مع خاصیت P36
- صفحات مع خاصیت P37
- صفحات مع خاصیت P1082
- صفحات مع خاصیت P122
- صفحات مع خاصیت P35
- صفحات مع خاصیت P6
- صفحات مع خاصیت P194
- صفحات مع خاصیت P571
- صفحات مع خاصیت P3000
- صفحات مع خاصیت P3270
- صفحات مع خاصیت P3271
- صفحات مع خاصیت P1198
- صفحات مع خاصیت P38
- صفحات مع خاصیت P1304
- صفحات مع خاصیت P421
- صفحات مع خاصیت P1622
- صفحات مع خاصیت P78
- صفحات مع خاصیت P856
- صفحات مع خاصیت P297
- صفحات مع خاصیت P474
- صفحات مع ویکی ڈیٹا حوالے
- مقام نقشہ ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- مراکش
- 1956ء وچ قائم ہونے والے ملک تے علاقے
- آئینی بادشاہتاں
- اتحاد بحیرہ روم دے رکن ملک
- افریقی اتحاد دے رکن ملک
- افریقی ملک
- اقوام متحدہ دے رکن ملک
- بحر اوقیانوس دے کنارے واقع ملک
- بحیرہ روم دے ملک
- شمال افریقی ملک
- عرب لیگ دی رکن ریاست
- عربی بولی بولنے والے ملک تے علاقہ جات
- فرانسیسی بین الاقوامی تنظیم دے رکن ملک
- فرانسیسی بولی بولنے والے ملک تے علاقہ جات
- مسلم اکثریتی ملک
- موجودہ بادشاہتاں
- مؤتمر عالم اسلامی دے رکن ملک
- افریقا وچ 1956ء دیاں تاسیساں
- نقشیاں نال صفحے