ملتان میٹرو بس
| فائل:Punjab Metrobus Authority Logo.png | |
| جائزہ | |
|---|---|
| مالک | حکومت پنجاب |
| مقامی | ملتان، پنجاب، پاکستان |
| ٹرانزٹ قسم | تیز رفتار بس (BRT) |
| لائناں دی گنتی | ۱ (زیر تعمیر) |
| آپریشن | |
| آپریٹر | پنجاب میٹرو بس اتھارٹی |
| تکنیکی جانکاری | |
| نظام دی لمبائی | ۱۸٫۲ کلومیٹر (۱۱٫۳ میل) |
ملتان میٹروبس ملتان ، پنجاب ، پاکستان وچ بس ریپڈ ٹرانزٹ (BRT) سسٹم اے ۔ [۱] لائن اُتے تعمیراتی کم مئی ۲۰۱۵ وچ شروع ہويا، جدوں کہ ۲۴ جنوری ۲۰۱۷ نوں کم شروع ہويا۔ [۲] ایہ لاہور میٹروبس تے راولپنڈی-اسلام آباد میٹروبس دے بعد پاکستان وچ تیسرا بی آر ٹی منصوبہ سی ۔ [۳] [۴]
ڈیزائن
[سودھو]رات دے وقت ملتان میٹرو دا اک منظر
ملتان میٹرو دا راستہ ۱۸٫۵ کلومیٹر (۱۱٫۵ میݪ) لمبا اے، [۵] جس وچ ۱۲٫۵ کلومیٹر (۷٫۸ میݪ) ایلیویٹڈ سیکشن اے۔ اس دے ۲۱ بس اسٹیشن نيں، جنہاں وچ ۱۴ ایلیویٹڈ اسٹیشن تے ست گراؤنڈ لیول اسٹیشن نيں۔ بس اسٹیشن ملتان دے شدید گرم تے سرد موسم نوں مدنظر رکھدے ہوئے بنائے گئے نيں۔ [۴] ہر بس، عام طور پر، ۱۹۰ مسافراں نوں لے جا سکدی اے۔ [۵] فی الحال اک نجی کمپنی بس سروس چلائے گی۔
ملتان میٹروبس سروس توں روزانہ تقریباً ۹۶٬۰۰۰ مسافراں دی آمد متوقع اے۔ [۴] سرکاری رپورٹاں وچ روپے دی لاگت دسی گئی۔ ۱۸٫۵ کلومیٹر (۱۱٫۵ میݪ) دے لئی ۲۹ بلین، [۵] ایہ ۱٫۶۱ بلین روپے فی کلومیٹر بندا اے۔
منصوبے دے آپریشنل مسائل
[سودھو]ملتان میٹروبس سروس ۴۷ بساں دے نال شروع کيتی گئی۔ پر، سروس اپنے ۹۰٬۰۰۰+ مسافراں دے ہدف نوں پورا کرنے وچ ناکام رہی۔ خسارے دا سامنا کرنے دے بعد دس بساں لاہور میٹروبس منصوبے دے لئی بھیج دتیاں گئیاں۔ اس دے باوجود، باقی ۳۷ بساں ہن وی قابل عمل مسافراں نوں حاصل کرنے وچ ناکام رہیاں۔ [۶] سروس نوں گرنے توں روکنے دے لئی، ۱۹ بساں کھڑی کيتیاں گئیاں تے طاقت نوں کم کر کے ۱۸ کر دتا گیا [۷]۔
ہور برآں، پہلے مرحلے وچ ۱۰۰ ہور فیڈر بس سروسز خریدتیاں گئیاں، جو مسافراں نوں بقیہ ۱۸ بساں وچ دور دراز علاقےآں توں کھانا فراہم کردیاں نيں۔ [۸] بعد وچ ، ۱۰۰ ہور بساں درآمد کيتیاں گئیاں تاکہ کل ۲۰۰ بساں ہوݨ، جنہاں وچ ملتان دے تمام ممکنہ روٹس شامل سن ۔ اس دے بعد سپیڈو بساں وی چند ماہ دے بعد خالی بساں تے عوام دی عدم دلچسپی دی وجہ توں ۲۰۰ توں کم کر کے ۱۱۵ کر دتی گئياں۔ [۹] پنجاب حکومت دی طرف توں اٹھائے گئے تمام اقدامات دے باوجود ، پراجیکٹ وچ فراہم کردہ رعایندی شرح دی وجہ توں اس منصوبے نوں سالانہ بہت ودھ نقصان اٹھانا پيا۔ منصوبے دی ناکامی دی کئی وجوہات وچ شامل نيں:
- منصوبے دی ناقص منصوبہ بندی تے ڈیزائن۔ [۱۰]
- ٹکٹنگ دا مشکل نظام یعنی پروجیکٹ وچ استعمال ہوݨ والا الیکٹرانک کارڈ تے مہنگے کارڈ لوڈ دی ضروریات۔
- میٹرو بس جداں ہی روٹس اُتے چݪݨ والے کنکی رکشے سستے تے تیز نيں۔
الزام تے تحقیقات
[سودھو]۲۹ جنوری ۲۰۱۵ نوں اک مبینہ سکینڈل سامنے آیا، جدوں چینی فرم Yabaite-China نے پاکستان توں منسلک ملتان میٹرو پراجیکٹ توں بہت ودھ رقم اپنے کھاتاں وچ منسلک کيتی۔ مبینہ طور اُتے ۱۷٫۵ ملین ڈالر دے کرپشن سکینڈل وچ انکشاف ہويا اے کہ حبیب رفیق پرائیویٹ لمیٹڈ نوں تعمیراتی ٹھیکہ دتا گیا سی۔ منصوبے دا کچھ حصہ کیپٹل انجینئرنگ نوں آؤٹ سورس کيتا گیا سی، جو فیصل سبحان ( شریف خاندان دا مبینہ فرنٹ مین ) دی ملکیت اے۔ کیپٹل انجینئرنگ نے مبینہ طور اُتے جیانگ سو یابائٹ ٹیکنالوجی کمپنی لمیٹڈ دے نال مشکوک سودے کيتے، جس نے ممکنہ طور اُتے وزیر اعلیٰ پنجاب شہباز شریف نوں کیکک بیک فراہم کیہ اے ۔ [۱۱]پر شریف نے الزامات نوں یکسر مسترد کردے ہوئے فیصل سبحان نوں فرضی کردار قرار دتا۔ انہاں نے ہور کہیا کہ 'ميں نے کوئی کرپشن نئيں کيتی، وچ کِسے وی تحقیقات دے لئی تیار ہاں'۔ [۱۲]
تمام الزامات دے باوجود، ظفر حجازی، سابق چیئرمین سیکیورٹیز اینڈ ایکسچینج کمیشن آف پاکستان (SECP) نے کیس ایف آئی اے نوں بھیجنے تے کیپیٹل انٹرنیشنل یا یابائٹ چائنا دے خلاف انکوائری شروع کرنے توں انکار کردتا۔ پر، اگست ۲۰۱۷ وچ اک ریکارڈ ٹمپرنگ کیس وچ حجازی دی گرفتاری دے بعد، [13] SECP نے آخر کار چینی فرم دے خلاف منی لانڈرنگ دے مقدمات ایف آئی اے نوں بھیجے۔ [۱۴] اکتوبر ۲۰۱۷ وچ سینیٹقائمہ کمیٹی برائے خزانہ نے ملتان میٹرو وچ کرپشن اسکینڈل اُتے شدید تحفظات دا اظہار کيتا۔ واضح رہے کہ شریف خاندان دا ریکارڈ تبدیل کرنے والے حجازی نے ملتان میٹرو کرپشن کیسز نوں ایف آئی اے دے حوالے کرنے وچ رکاوٹ پائی جس توں ہور شکوک پیدا ہوئے۔ ملتان میٹرو نے کسی وی چینی فرم دے خلاف منی لانڈرنگ دا پہلا ہائی پروفائل کیس شروع کر دتا۔ [۱۵]
سینیٹ کمیٹی دی جانب توں ملتان میٹرو کرپشن دا معاملہ اٹھانے دے بعد، تے ایس ای سی پی نے اکتوبر ۲۰۱۷ وچ منی لانڈرنگ توں منسلک کیس دا حوالہ دتا، بالآخر نیب نے میگا کرپشن اسکینڈل دا نوٹس لیا تے فنڈز دے غلط استعمال تے غیر معیاری مواد دے استعمال کیتی تحقیقات دا حکم دتا۔ [۱۶] [۱۷] فروری ۲۰۱۸ وچ ، نیب نے طویل تنازعات تے تاخیر دے بعد بالآخر کارروائی شروع کيتی۔ [۱۸] ملتان دے ڈپٹی کمشنر نادر چٹھہ نوں زمین دی خریداری دے دوران خلاف ورزی یا طریقہ کار اُتے نیب دی جانب توں پوچھ گچھ دا سامنا کرنا پيا۔ [۱۹] پر، ۳۱ اگست ۲۰۱۷ نوں قائم مقام چینی سفیر ژاؤ لیجیان نے ایہ کہہ کے الزامات نوں مسترد کر دتا کہ یابائیٹ پاکستان وچ کم نئيں کر رہی سی۔[۲۰]