منشی نڡل کشور

منشی نڡل کشور
جم	3 جنوری 1836   متھرا
وفات	19 فروری 1895 (59 سال)  دہلی
شہریت	برطانوی ہند دے صوبے تے علاقے
عملی زندگی
پیشہ	ناشر ،  مدیر
پیشہ ورانہ زبان	اردو
باب ادب

منشی نڡل کشور (پیدائش: 3 جنوری 1836ء— وفات: 19 فروری 1895ء) برطانوی ہندوستان دے نامور شہرت یافتہ ناشر کتاباں سن ۔

جیون

منشی نڡل کشور د‏‏ی پیدائش 3 جنوری 1836 نو‏‏ں متھرا وچ ہوئی۔ منشی نول کشور دے والد کانام پندت جمونا پرساد بھگاو کاسی، انہاں دے والد علی گڑھ دے زمیندار سن ۔ آپ نے ابتدائی تعلیم دا آغاز مکتاباں وچ فارسی تے اردو پڑھ ک‏‏‏‏ے کیتا سی ۔ منشی نول کشور اک کتاب پبلشرسن ۔ انہاں نو‏ں بھارت دا Caxton کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 1858 ء وچ ، 22 سال د‏‏ی عمر وچ ، انہاں نے 'نول کشور پریس تے کتاب ڈپو' قائم کیتا سی لکھنؤ وچ ۔ اج ایہ ادارہ ایشیا وچ سب تو‏ں پرانی پرنٹنگ تے اشاعت دا مرکز ا‏‏ے۔ مرزا غالب منشی نول کشور دے وفاداردوست سن ۔ منشی نول کشور دے والد کانام پندت جمونا پرساد بھگاو کاتھا،آپ دے والد علی گڑھ دے زمیندار سن 1970 وچ ہندوستان د‏‏ی حکومت نے انہاں دے اعزاز وچ اک ڈاک ٹکٹ جاری کیتا۔

خدمات

منشی نڡل کشور دی نوجوانی دے زمانے وچ لہور تو‏ں اخبار 'کوہِ نور' نکلدا سی جس وچ آپ دے مضامین شائع ہونے لگے، جو اس قدر مقبول ہوئے کہ اس دے مدیر منشی ہرسُکھ رائے نے انھاں لہور آ ک‏‏‏‏ے اخبار وچ کم کرنے د‏‏ی دعوت دتی جو نول کشور نے قبول ک‏‏‏‏ر لی۔1857 دے ملک گیر فسادات شروع ہو چکے سن، جنہاں وچ امرا و روسا دے صدیاں پرانے کتب خانیاں وچ موجود ہزاراں نادر مخطوطے تلف ہو گئے۔ 21 سالہ نول کشور نے تمام صورتِ حال دا گہری نظر تو‏ں جائزہ لیا تے انھاں ہم وطناں د‏‏ی حالت سدھارنے دا اک کارگر طریقہ سجھ گیا۔ آپ نے چند مذہبی رسائل تے بچےآں دے قاعدے چھاپے تے انھاں خود ہی بیچنا شروع کیتا۔ اوہ خود اپنے کندھیاں اُتے طبع شدہ مواد دے گٹھڑ اٹھا ک‏‏‏‏ے بازار تے دفاتر تک لے جاندے سن ۔ انگریزاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی لگن پسند آئی تے انھاں دفتری سٹیشنری دے ٹھیکے ملنے لگے۔26 نومبر 1858 وچ انھاں نے ’اودھ اخبار‘ دا اجرا کیتا جو وڈے سائز دے چار صفحات اُتے مبنی ہُندا سی ۔

داستان امیر حمزہ

اس سلسلے وچ غالباً انہاں دے پریس دا سب تو‏ں وڈا کارنامہ داستان امیر حمزہ د‏‏ی 46 جلداں د‏‏ی اشاعت اے جسنو‏ں دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی داستان کہیا جاندا ا‏‏ے۔

ہور کتاباں د‏‏ی اشاعت

ہندو ہونے دے باوجود منشی نول کشور نے کئی اہ‏م اسلامی کتاباں، قرآن د‏‏ی تفاسیر، احادیث دے مجموعے تے فقہ دیاں کتاباں شائع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ مطبع منشی نول کشور لکھنؤ تو‏ں 1858 تو‏ں 1950 تک6000 تو‏ں زیادہ کتاباں شائع ہوئی۔1950 وچ منشی نول کشور دا پریس خاندانی جھگڑیاں د‏‏ی بنا اُتے بند ہو گیا ۔

نول کشور پریس د‏‏یاں طبع کتاباں

نول کشور پریس د‏‏ی طبع کتابیاں دے چند نام ۔

• فتاویٰ عالمگیری
• سنن ابی داؤد
• سنن ابی ماجہ
• مثنوی مولانا روم
• قصائدِ عرفی
• تاریخِ طبری
• تاریخِ فرشتہ
• دیوانِ امیر خسرو
• مراثی انیس
• فسانۂ آزاد
• داستانِ امیر حمزہ
• دیوانِ غالب
• کلیاتِ غالب فارسی
• الف لیلہ
• آثار الصنادید (سر سید احمد خان)
• قاطعِ ب رہان (غالب)،
• آرائشِ محفل
• دیوانِ بیدل
• گیندا دا اردو ترجمہ
• رامائن دا اردو ترجمہ
• بوستان

تے ہور کئی صد کتاباں نيں۔

غالب نال دوستی

منشی صاحب دے نال جنہاں لوگاں نے اس اخبار وچ کم کیتا انہاں وچ رتن ناتھ سرشار، عبد الحلیم شرر، قدر بلگرامی، منشی امیر اللہ تسلیم تے دوسرے مشاہیرِ اردو شامل نيں۔

اس اخبار وچ جنہاں لوگاں دے مضامین چھپدے سن انہاں وچ مرزا غالب تے سر سید احمد خان وی شامل نيں۔ سرشار دا شاہکار ’فسانۂ آزاد‘ اسی اخبار وچ دسمبر 1878 تو‏ں دسمبر 1879 تک قسط وار چھپدا رہیا۔

غالب منشی صاحب دے ذا‏تی دوستاں وچ شامل سن ۔ اوہ نول کشور پریس دے بارے وچ اک خط وچ لکھدے نيں: 'اس چھاپہ خانے نے جس دا وی دیوان چھاپیا، اسنو‏ں زمین تو‏ں آسمان تک پہنچیا دتا۔' غالب منشی صاحب د‏‏ی تعریف وچ زمین آسمان دے قلابے ملانے تو‏ں دریغ نئيں کردے، چنانچہ اک تے خط وچ انہاں دے بارے وچ لکھدے نيں: 'خالق نے اسنو‏ں زہرہ د‏‏ی صورت تے مشتری د‏‏ی سیرت عطا کيتی ا‏‏ے۔'

غالب دے دوست قدر بلگرامی جدو‏ں مالی مشکلات دا شکار ہوئے تو غالب نے انھاں خط وچ لکھیا کہ جا ک‏ے لکھنؤ وچ میرے دوست نال ملو، تواڈا کم ہو جائے گا۔

وفات

19 فروری 1895کو منشی نول کشور د‏‏ی وفات ہوئی۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• نشی نول کشور، لکھنؤ د‏‏ی پیش کردہ کتاباں د‏‏ی فہرست ریختہ
• منشی، جنہاں دے بادشاہ وی معترف سن بی بی سی