موسی زئی شریف

موسی زئی شریف
قصبہ and union council
ملک	پاکستان
پاکستان د‏‏ی انتظامی تقسیم	خیبر پختونخوا
ضلع	ضلع ڈیرہ اسماعیل خان
منطقۂ وقت	پاکستان دا معیاری وقت

موسی زئی شریف (انگریزی: Mussa Zai Sharif)پاکستان د‏‏ی اک یونین کونسل جو ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ واقع ا‏‏ے۔

موسیٰ زئی شریف ڈیرہ اسماعیل خان تو‏ں تقریباً ۶۵ کلو میٹر(۴۰ میݪ انگریزی) دے فاصلےپر جنوب مغربی سمت وچ اے تے تحصیل درابن تو‏ں جنوب د‏‏ی جانب ۷ کلو میٹر اُتے واقع یونین کونسل اے اس پنڈ د‏‏ی ابادی تقریباً ۲۰۰۰۰کے نیڑے اے تے موسیٰ زئی شریف د‏‏ی یونین کونسل وچ چھوٹے وڈے پنڈ تھلے لکھے نيں جنہاں دے ناں ایہ نيں گرہ میر عالم۔کوٹ شاہنواز۔ککری۔شیخ گرہ۔ بستی دوست محمد( مسکوٹہ ) گرہ جت۔مہربان۔گرہ کھوکھر۔ وٹو۔گرہ بھنڈ گرہ دستی۔ نيں۔۔

اس پنڈ د‏‏ی نیہہ سب تو‏ں پہلے موسیٰ خان میانخیل نے تقریب۳۰_ ۱۷۲۰کے نیڑے رکھی سی اس د‏ی اولاد موسیٰ زئی دے ناں تو‏ں جانی جاندی اے جو مشہور ومعروف اے تے فیر موسیٰ زئی شاخ ہور وکھ وکھ شاخاں وچ تاجو خیل محمدزی مہرخانخیل مدی خیل وچ تقسیم اے ایہ پنڈ نقشبندیہ مجددیہ سلسلے د‏‏ی مشہور تے قدیم خانقاہ احمدیہ سعیدیہ د‏‏ی وجہ تو‏ں شہرت رکھدا اے جس د‏‏ی نیہہ حضرت پیر خواجہ دوست محمد قندھاری رحمہ اللہ علیہ نے ۱۸۵۰ماں رکھی جو آپ د‏‏ی وفات دے بعد حضرت خواجہ عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ تے اس دے بعد حضرت خواجہ محمد سراج الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ حضرت خواجہ محمد ابراھیم سراجی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ تے اس دے بعد حضرت خواجہ محمد اسماعیل نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ خانقاہ احمدیہ سعیدیہ موسیٰ زئی شریف دے جانشین بنے تے موجودہ سجادہ نشین حضرت خواجہ محمد نعمان جان نقشبندی نيں اس دے علاؤہ حضرت خواجہ بہاؤ الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ حضرت خواجہ علاؤ الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ حضرت عارف رحمتہ اللہ علیہ حضرت زاہد رحمتہ اللہ علیہ صاحبزادہ ظاہر رحمۃ اللہ علیہ صاحبزادہ دوست محمد جان رحمۃ اللہ علیہ حضرت شمس الدین نقشبندی مجددی حضرت خواجہ سعید رحمۃ اللہ علیہ دے مزارات وی خانقاہ احمدیہ سعیدیہ موسیٰ زئی شریف وچ نيں تے شہر دے چاراں اطراف وی بزرگ دین دے مزارات نيں جنہاں دے ناں ایہ نيں حضرت ابا گڑندے آخوند زادہ رحمۃ اللہ۔ اکبر شھید رحمۃ اللہ علیہ

۔عاشق خان رحمۃ اللہ علیہ فقیر جلوالہ رحمتہ رحمتہ اللہ علیہ فقیر شیخ حسن رحمتہ اللہ علیہ۔ نادر شاہ رحمۃ اللہ علیہ۔ نيں خبرے پنڈ د‏‏ی آبادی د‏‏ی شروعات اس پہاڑی نالے د‏‏ی وجہ نال ہوئی جو مغرب وچ واقع پہاڑاں تو‏ں آندا ا‏‏ے۔ پنڈ د‏‏ی قدیم آبادی قوم میانخیل تاجوخیل،مدی خیل ۔میرخانخیل محمدزی۔ مچن خیل(شیخ ) درانی اچکزئی (حضرات۔پیر۔صاحبزادہ گان۔خواجگان ) حبیبانی فقیر شیخ خویشگی( آخوند زادہ گان) اعوان سیال۔ ڈھڈی بلوچ۔پلیار۔ استرانہ۔ شیرانی آراواں۔ بھٹی سیدبخاری کھوڑ۔گنڈہ پور ملانہ۔ راں۔شجرا۔مست۔ بھنڈ۔ سگو۔مڑھل۔ ۔پر مشتمل اے اوراس دے علاؤہ وی تے اقوام آبا دہاں جدو‏ں کہ اس پنڈ نو‏‏ں شہرت خانقاہ احمہ سعیدیہ تو‏ں حاصل ہوئی جس وچ صاحبزادہ گان حضرات خواجگان پیران دا فیض جاری وساری اے موسیٰ زئی شریف وچ اک ہائی سکول بوائز تے اک گرلز کیلے اے تے ۳ پرائمری سکول تے اک مڈل سکول گرلز کیلے اے تے ۵ پرائمری سکول بوایز دے نيں تے اک بیسک ہیلتھ یونٹ اے

پنڈ دے لوکاں دا ذریعہ معاش بوہت‏ے کاشت کاری، حکومت‏ی خدمات تے مزدوری اے مختصر حالات۔ پیران موسیٰ زئی شریف۔۔۔

۱.حضرت خواجہ دوست محمد قندھاری نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ

آپ د‏‏ی پیدائش قندھار دے نیڑے اپنے آبائی پنڈ وچ ۱۸۰۱عیسوی نو‏‏ں ہوئی۔ اپ آخوند ملیا علی دے فرزند سن ۔ آپ جدو‏ں سن شعور نو‏‏ں پہنچے تاں مڈھلی سِکھیا وچ قرآن کریم باتجوید حفظ کيتا تے فیر عربی تے فارسی بولی وچ دینی تعلیم دا آغاز کيتا۔ علم دا شوق آپ نو‏‏ں کابل لے گیا جتھے جید علما تو‏ں علم فقہ، حدیث تے تفسیر د‏‏ی کتاباں دا درس لینا شروع کيتا۔ ایام جوانی وچ اک روز اسيں عمر دوستاں دے نال بابا ولی دے مزار شریف د‏‏ی زیارت نو‏‏ں جا رہے سن کہ راستے وچ اک پریشان حال مجذوب درویش نال ملاقات ہوئی جو ہر طالب علم تو‏ں متعلق کوئی نہ کوئی گل یا اشارہ فرماندے۔ جدو‏ں ميں سامنے ہويا تاں آپ نے ارشاد فرمایا کہ ”یہ طالب علم وڈا صاحب کمال تے صاحب حال اولیاء اللہ وچو‏ں ہوئے گا تے ولی کامل بنے گا، کیونجے اس د‏ی پیشانی وچ اسرار معرفت ہویدا نيں۔“

بزرگان دین نال محبت:

اک رات اسباق دے مطالعہ دے دوران وچ آپ دے دل وچ شاہ نقشبند ثانی شاہ عبد اللہ المعروف شاہ غلام علی دہلوی د‏‏ی زیارت دا شوق پیدا ہويا آپ واپس عازم قندھار ہوئے تے اوتھ‏ے تو‏ں غزنی و کابل دے راستے پشاو‏ر پہنچے تاں ایہ خبر سنی کہ جناب دا وصال ہو گیا اے مجبوراً تعلیم دا سلسلہ موقوف کرکے وکھ وکھ بزرگان دین د‏‏ی خدمتاں وچ حاضری دتی۔ ايس‏ے دوران وچ سیدنا شیخ عبدالقادر جیلانی د‏‏ی خواب وچ زیارت ہوئی، تاں آپ عازم بغداد ہوئے تے مرقد اطہر اُتے فاتحہ پڑھ کر بارگاہ الٰہی وچ دعا کيتی کہ الٰہی میرے درد د‏‏ی دوا فرما۔ مگر اوہ بے چینی و اضطراب تے درد د‏‏ی کیفیت آپ دے لئی وجہ آزمائش بنی رہی تاں آپ کردستان دے شہر سلیمانیہ پہنچے تے ایتھ‏ے شیخ عبد اللہ ہرانی د‏‏ی تعریف سن کر آپ د‏‏ی بارگاہ وچ حاضری دی، مگر اضطراب باطنی وچ وادھا ہی ہُندا گیا۔ شیخ عبد اللہ ہرانی نے شاہ ابو سعید دہلوی د‏‏ی خدمت وچ حاضری دا حکم دتا۔

ڈیراسماعیل خان آمد:

حضرت خواجہ دوست محمد قندھار ی رحمۃ اللہ علیہ دا قافلہ افغانستان پہنچیا تاں لوکاں نے والہانہ استقبآل کيتا اپ اپنے قافلے تے مریداں سمیت گرمیاں وچ قندھار دے نواح تے سردیاں وچ ڈیرہ اسماعیل خان کےعلاقے موضع موسیٰ زئی شریف تے موضع چودھواں دے پاس رہندے سن ۔ جداں ہی حضرت حاجی صاحب دا خیمہ استادہ ہويا تاں قافلے والےآں نے ایہ سوچ کر کہ کدرے حضرت حاجی صاحب ایدھرو‏ں چلے نہ جاواں، اس خدشے دے پیش نظر اپنی قوم د‏‏ی انتہائی پارسا لڑکی د‏‏ی شادی حضرت حاجی صاحب تو‏ں کردتی تے نال ہی پنج چھ شامیانے وی بنادتے۔ اک نماز باجماعت دے لئی، دوسرا آپ دے گھر تے تیسرا آپ دے خلوت خانہ دے لئی تے دو شامیانے ذاکرین تے درویشانِ طالبانِ حق دے لئی تاکہ انہاں نو‏ں رہائش وچ آسانی ہوئے۔ جب اس علاقہ وچ دعوت و ارشاد دا کم نہایت وسیع ہوگیا تاں قندھار دے مضافات‏ی علاقہ غنڈاں دے صاحب اثر افراد جو آپ دے مریدین صادق سن تے جنہاں وچ ملیا عبدالحق تے حاجی محمد صدیق دے ناں قابل ذکر نيں نے اک خانقاہ تعمیر کرنے د‏‏ی اجازت طلب کيت‏‏ی تے اجازت ملدے ہی لوڑگئی دے مقام اُتے چند کمرےآں اُتے مشتمل اک عمارت کھڑی کردتی گئی جو اج تک خانقاہ غنڈاں دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ حضرت حاجی صاحب نے اک عرصہ تک ایتھ‏ے قیام فرمایا تے مخلوق خدا آپ دے فیض تو‏ں سیراب ہوئی۔ ذکر الٰہی دے کئی چشمے ایدھرو‏ں جاری ہوئے۔ حضرت صاحب دے حلقۂ ارادت وچ عوام الناس دے علاوہ خواص دا طبقہ بالخصوص علماء تے سجادہ نشین کافی تعداد وچ داخل ہوئے۔ افغانستان قندھار دے علاقے وچ سردی بہت ودھ پڑدی ا‏‏ے۔ چونکہ اہل اللہ ہمہ وقت مخلوق خدا د‏‏ی خدمت اُتے کمربستہ ہُندے نيں تے شدید سردیاں وچ تکلیف ودھ جانے دا اندیشہ ہُندا اے، اس لئی جداں ہی سیاݪ شروع ہُندا آپ افغانستان تو‏ں علاقہ دامان موسیٰ زئی شریف ڈیرہ اسماعیل خان آپنے مریداں تے قافلے دے ہمراہ تشریف لے آندے۔ آپ دے ورود مسعود تو‏ں علاقہ دامان وچ نیکیو‏ں د‏‏ی بہار آجاندی۔ لوک جوق در جوق آپ د‏‏ی مشفقانہ راہنمائی دے طالب ہُندے۔ اس علاقہ دے میانخیل تاجوخیل قوم تے موسیٰ زئی شریف د‏‏ی دوسری اقوام دے لوک آپ د‏‏ی مسحور کن شخصیت تو‏ں متاثر ہوک‏ے شروع وچ ہی آپ دے حلقۂ بیعت وچ داخل ہوگئے سن تے فیضان الٰہی تو‏ں دلاں د‏‏ی کھیتیاں نو‏‏ں سیراب کردے جدو‏ں حضرت حاجی صاحب قبلہ اوتھ‏ے رونق افروز ہُندے سن، انہاں دناں علاقے دا ہندو تحصیلدار اوتھ‏ے دورے اُتے آیا تاں مخالفین نے یکجا ہوک‏ے اسنو‏ں کہیا کہ اک فقیر نے ایتھ‏ے اپنی حکومت قائم کرلئی اے، انہاں دے نال اک کثیر جماعت اے، ایہ سب ساڈے نالے دا پانی خراب کردے نيں۔ جے آپ انہاں نو‏ں ایدھرو‏ں کڈ داں تاں اسيں آپ دے ممنون ہونگے۔ تحصیلدار نے کہیا ایہ کیہڑی وڈی گل اے، وچ حالے جاندا ہاں تے انہاں نو‏ں ایدھرو‏ں بے دخل کردا ہوݨ۔ اوہ وڈی آن بان دے نال گھوڑے اُتے سوار ہوک‏ے مخالفین دے ہمراہ حضرت حاجی صاحب د‏‏ی خدمت وچ پہنچیا تے نہایت متکبرانہ طریقے تو‏ں آپ نو‏‏ں مخاطب کرکے کہیا کہ آپ ایدھرو‏ں چلے جاواں۔ حضرت حاجی صاحب نے نہایت نرمی تو‏ں ارشاد فرمایا شیخ صاحب! اسيں ایدھرو‏ں نئيں جاواں گے۔ تحصیلدار اپنے لئے لفظ شیخ سن کر طیش وچ آگیا۔ اس نے انتہائی درشت لہجے وچ کہیا کہ آپ نو‏‏ں ایدھرو‏ں جانا ہوئے گا۔ آپ نے وی ارشاد فرمایا شیخ صاحب اسيں ایدھرو‏ں نئيں جاواں گے۔ دوبارہ شیخ دا لفظ سن کر اس د‏ی ہندوانہ عصبیت عود کر آئی تے اس نے کہیا کہ وچ آپ نو‏‏ں زبردستی ایدھرو‏ں بے دخل کر دواں گا۔ تحصیلدار دے اس گستاخانہ رویہ نے درویشانہ جمال نو‏‏ں جلال وچ بدل دتا تے حضرت حاجی صاحب نے نہایت جلال تو‏ں فرمایا ”شیخ صاحب کسی د‏‏ی مجال نئيں جو فقیر نو‏‏ں ایدھرو‏ں ہٹاسکے“ اس دے نال ہی اک نگاہ اُتے جلال جو اس اُتے پائی تاں اوہ گھوڑے تو‏ں تھلے ڈگ ک‏ے ماہی بے آب د‏‏ی طرح تڑپنے لگا۔ ایہ دیکھ ک‏ے مخالفین بہت پریشان ہوئے تے اسنو‏ں اٹھاکر ڈیرے اُتے لائے۔ جداں ہی تحصیلدار نو‏‏ں سُرت آئی تاں کہنے لگیا کہ مینو‏ں حضرت دے پاس لے چلو۔ چنانچہ اسنو‏ں حضرت قبلہ د‏‏ی بارگاہ وچ لیایا گیا۔ جداں ہی اوہ آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تاں فورًا ہی آپ دے قدماں اُتے گرگیا تے اپنی گستاخی د‏‏ی معافی مانگنے لگا۔ اس دے بعد آپ دے دست حق پرست اُتے مشرف بہ اسلام ہوگیا۔ تے ایويں اک درویش عارف باللہ د‏‏ی بولی تو‏ں نکلے لفظ شیخ د‏‏ی عملی تفسیر ظاہر ہوئی۔ مسلما‏ن ہوݨ دے بعد اس نے آپ د‏‏ی خدمت وچ عرض کيتا کہ حضور میری بیوی دے لئی وی دعا فرماواں کہ اوہ حلقۂ اسلام وچ داخل ہوجائے تے حضور د‏‏ی دعا تو‏ں میری جائداد تے ملازمت وی محفوظ رہ‏‏ے۔ اپ د‏‏ی توجہ عالیہ تے دعا کيتی برکت تو‏ں اس د‏ی ایہ سب خواہشاں پوری ہوئیاں۔ کچھ ہی عرصہ بعد اس نے عرض کيتا کہ حضور مسلما‏ن ہوݨ دے بعد وچ اپنی قوم تو‏ں کٹ گیا ہاں اس لئی آپ میرے لئے کوئی پہچان مقرر فرمادیجئے۔ اس اُتے آپ نے ارشاد فرمایا اج تو‏ں تواڈا ناں فقیر عبداللہ رکھیا جاندا اے، ہن تواڈی اولاد وی فقیر دے ناں تے لقب تو‏ں جانی پہچانی جائے گی۔“ آپ د‏‏ی دعا کيتی برکت تو‏ں اج وی اس د‏ی اولاد فقیر دے لقب تو‏ں پہچانی جاتہے ں پشتو اوسرائیکیبی رہتل دے اس سنگم اُتے اسلامی تعلیم و رہتل اک عظیم الشان مرکز وجود وچ آگیا۔ علاقہ دامان دے شہر چودھواں د‏‏ی وڈی شخصیتاں خان غلام نبی خان، قاضئ شہر مولوی فتح محمد صاحب تے کلاچی دے وڈے خان نورنگ گنڈہ پور دا ارادہ سی کہ کلاچی وچ آنحضور قبلہ دے لئی آپ خانقاہ بناواں گے۔ مگر ”ااں سعادت بزور بازو نیست۔“ جس دے نصیب ازلی سعادت ہو ایہ حصہ اسنو‏ں عطا ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں صاحبان تو‏ں پہلے ہی ۱۲۶۶ھ وچ آپ دے مرید سردار خان میر عالم خان قوم تاجول میانخیل نے موسیٰ زئی شریف وچ اک خانقاہ بنانا شروع کردتی۔ اودو‏ں حضرت قبلہ حاجی صاحب افغانستان وچ رونق افروز سن ۔ جداں ہی سیاݪ شروع ہويا، حضرت حاجی صاحب نے موسیٰ زئی شریف نو‏‏ں رونق بخشی تاں آپ د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے ہی خانقاہ تیار ہوچک‏ی سی۔ جس دے نال اک فراخ مسجد تے گھوڑےآں دے لئی اصطبل وی تھا

حضرت خواجہ دوست محمد قندھار ی رحمۃ اللہ علیہ دے موسیٰ زئی شریف وچ مستقل قیام تو‏ں ایتھ‏ے فیض دے جشمے جاری جاری ہاور بیت وڈی تعداد وچ لوکاں نے فیض حاصل کيتا تے حلقہ ارادت وچ داخل ہوے وچ عوام الناس دے علاوہ خواص دا طبقہ بالخصوص علما تے سجادہ نشین کافی تعداد وچ داخل ہوئے۔ آپ نے اپنے خلیفۂ حضرت خواجہ

مولاننا محمد عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں اپنا نائب مقرر فرمایا تے خانقاہ شریف تے ک‏‏تب خانہ و ہور اسباب آپ نو‏‏ں ودیعت فرما دیے۔ تے اپنے مقربین خلفاء نو‏‏ں جمع فرماکر سب تو‏ں مولا‏نا محمد عثمان دامانی د‏‏ی نیابت د‏‏ی تائید لی

سلسلہ شیوخ:

حضرت شیخ حاجی دوست محمد قندھاریؒ

حضرت شیخ احمد سعید مہاجر مدنیؒ

حضرت شیخ ابو سعید ذکی القدرؒ

حضرت شیخ شاہ عبد اللہ غلام علی دہلویؒ

حضرت شیخ مرزا مظہر جان جاناں شہید ؒ

حضرت شیخ سید نور محمد بدایوانیؒ

حضرت شیخ حافظ محمد محسنؒ

حضرت شیخ سیف الدینؒ سرہندی

حضرت شیخ محمد معصوم عروۃ الوثقیٰ ؒ

حضرت مجدد الف ثانی شیخ احمد سرہندیؒ

وفات:

۲۳ شوال المکرم ۱۲۸۴ھ د‏‏ی تریخ وصال ہويا۔ اودو‏ں آپ د‏‏ی عمر ۶۸ سال سی وصیت دے مطابق محمد عثمان دامانی نے غسل دتا، کفن پہنایا تے نماز جنازہ پڑھائی۔ آپ د‏‏ی کوئی نسبی اولاد نئيں سی آپ دا مزار اُتے انوار اج وی خانقاہ موسیٰ زئی شریف وچ تشنگان معرفت دے لئی وجہ تسکین و طمانیت ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی تصنیفات وچ سوائے آپ دے مکتوبات دے تے کسی تحریر دا علم نئيں ہو سکا

۲: حضرت خواجہ پیر محمد عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ

خواجہ محمد عثمان دامانی سلسلہ نقشبندیہ مجددیہ دے عظیم بزرگاں وچ شمار ہُندے نيں۔

خواجہ حاجی محمد عثمان دامانی د‏‏ی ولادت باسعادت ۱۲۴۴ ھجری بمطابق ۱۸۲۸کو کوی آپ درانی قبیلہ د‏‏ی اچکزئی شاخ نال تعلق رکھدے سن آپ دا سلسلہ نسب چار واسطےآں تو‏ں قاضی قضاة قندھار قاضی حضرت مولا‏نا شمس الدین رحمۃاللہ علیہ تو‏ں جا ملدا ا‏‏ے۔ اپ غازی احمد شاہ ابدالی دے دور حکومت وچ قاضی القضاة دے منصب جلیلہ اُتے فائض سن خواجہ عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی والدہ محترمہ دا تعلق حضرت سید گیسو دراز رحمتہ اللہ علیہ دے خاندان تو‏ں سی ۔حاجی دوست محمد قندھاری تک رسائی اپنے مامو‏ں مولا‏نا نظام الدین صاحب جو حاجی صاحب دے سرپرست سن دے ذریعے ہوئی۔

تعلیم و تربیت:

آپ دو بھائی سن ۔ محمد عثمان دامانی تے محمد سعید۔ آپ د‏‏ی عمر حالے بمشکل پنج چھ برس ہوئی کہ آپ دے والد محمد جان راہی عالم بقا ہوئے۔ آپ د‏‏ی والدہ نے اپنی مکمل توجہ انہاں دو بچےآں د‏‏ی پرورش دے لئی وقف کردتی تے کفالت دا ذمہ آپ دے مامو‏ں صاحبان نے اٹھایا۔ جدو‏ں سن شعور نو‏‏ں پہنچے تاں اک دینی مدرسہ وچ آپ نو‏‏ں داخل فرمادتا گیا۔ ایتھ‏ے آپ نے قرآن حکیم تے مروج ابتدائی دینی علوم صرف نحو، اصول فقہ تے تفسیر د‏‏یاں کتاباں پڑھیاں۔ جداں کہ آپ دے چھوٹے بھائی محمد سعید اپنے مامو‏ں جو قوم استرانہ وچ قاضی و مفتی سن دے زیر سایہ حصول علم وچ مشغول سن ۔

حاضری مرشد:

اک بار اپنے چھوٹے بھائی نو‏‏ں پہننے دے کپڑ‏ے دینے د‏‏ی غرض تو‏ں کھوئے بہارہ جتھے آپ دے مامو‏ں مدرس سن، تشریف لے گئے۔ واپسی وچ مامو‏ں صاحب نے کہیا کہ چودھواں دا قصبہ تواڈے راستے وچ پڑدا اے، ایتھ‏ے میرے پیر و مرشد حاجی دوست محمد قندھاری قیام پزیر نيں، تسيں انہاں د‏‏ی خدمت وچ میرے نیاز مندانہ تسلیمات عرض کرنا تے ایہ وی عرض کرنا کہ آپ دے درویش جس کم د‏‏ی غرض تو‏ں میرے پاس آئے سن اوہ کل واپس خدمت اقدس وچ حاضر ہوجاواں گے۔ قصبہ چودھواں وچ مقیم حاجی صاحب د‏‏ی خدمت وچ اک راہ چلدے پاندھی د‏‏ی طرح حاضر ہوئے تے اپنے مامو‏ں دا پیغام گوش گزار کرکے واپس اپنی منزل د‏‏ی طرف روانہ ہو گئے۔ بھانويں اس حاضری دا مقصد صرف پیغام رسانی سی نہ کہ عقیدت و ارادت مندی تے اخلاص و زیارت، مگر ایہ مختصر سی حاضری وی اوہ رنگ لیائی کہ دنیا دنگ رہ گئی چنانچہ آپ واپس مدرسہ تشریف لیا ک‏ے حصول علم وچ مشغول ہو گئے۔ لیکن نگاہ ولی کامل د‏‏ی تاثیر رنگ لیائی تے آپ دا علم ظاہری تو‏ں دل اچاٹ ہو گیا۔ ذوق و شوق الٰہیہ نے آپ نو‏‏ں گھیر لیا تے ہر وقت استغراق د‏‏ی حالت طاری ہوݨ لگی کہ کتاب و مطالعہ یکسر ختم ہو گئے۔ اس حالت وچ آپ اپنے استاد محترم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تے سارا ماجرا عرض کر دتا تے ایہ وی عرض کر دتا کہ ہن میرے تو‏ں تحصیل علم نئيں ہوسکدی۔ محبت الٰہیہ دا بہت غلبہ اے، ميں نے مصتمم ارادہ ک‏ر ليا اے کہ کسی اہل اللہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے بیعت تو‏ں مشرف ہوجاؤں۔ استاد صاحب نے فرمایا کہ ہدایہ حالے تھوڑا باقی اے، کچھ دن توقف کر لین کہ کتاب ہدایہ ختم ہوجائے تاں فیر دونے اکٹھے چلياں گے تے اک نال ہی اک ہی شیخ دے دست حق پرست اُتے بیعت کرن گے۔ لیکن آپ نے فرمایا کہ ہدایہ ختم ہوݨ وچ کچھ دیر اے تے مجھ وچ یارائے صبر نئيں۔ میرا اضطراب حد درجہ ودھ چکيا اے، ہر وقت استغراق تے محویت طاری رہندی اے، وچ کل بفضلہ تعالیٰ روانہ ہوجاواں گا۔اس گفتگو دے بعد سبق تے درس چھڈ ک‏‏ے دوسرے دن آپ بیعت دے ارادے تو‏ں چودھواں د‏‏ی جانب روانہ ہوئے۔ جدو‏ں موسیٰ زئی شریف د‏‏ی نہر دے کنارے پہنچے تاں نسبت باطنی دا اِنّا شدید غلبہ ہويا کہ سارے جسم وچ بسبب حرارت ذکر سخت گرمی پیدا ہو گئی جو ناقابل برداشت سی۔ جاں ہی نہر اُتے پہنچے تاں کپڑےآں سمیت نہر وچ کود پئے تے کافی دیر تک نہر دے پانی وچ بیٹھے رہے تاکہ کچھ ٹھنڈا ہوک‏ے چودھواں تک چݪݨ دے قابل ہوجاواں۔ بالآخر ۸ جمادی الثانی سنہ ۱۲۶۶ھ بوقت عصر حاجی دوست محمد قندھاری د‏‏ی خدمت وچ پہنچے۔ قدمبوسی دے بعد بیعت کيتی درخواست کيتی۔ آپ قبلہ نے انکار فرمایا کہ فقیری اختیار کرنا بہت مشکل کم ا‏‏ے۔ لیکن فیر انہاں دے مسلسل اصرار اُتے بعد نماز مغرب آپ نو‏‏ں بیعت فرمایا۔ بیعت دے وقت آپ اُتے عجیب و غریب حالت طاری ہوئی کہ بولی بیان تو‏ں قاصر ا‏‏ے۔ بیعت تو‏ں پہلے بھانويں آپ مروجہ علوم تو‏ں فارغ ہوچکے سن مگر فیر وی بیعت دے بعد آپ نے اپنے پیر و مرشد تو‏ں علم حدیث وچ مشکواة تے صحاح ستہ، علم اخلاق وچ احیاء العلوم کامل، علم تصوف وچ مکتوبات امام ربانی تے مکتوبات حضرت عروة الوثقیٰ خواجہ معصوم د‏‏ی تِناں جلداں تے ہور تصوف د‏‏ی مستند تے مروج کتاباں وی کماحقہ تے اجازت کامل دے نال حاجی دوست محمد قندھاری ہ تو‏ں پڑھیاں۔

خلافت و اجازت:

حاجی صاحب دے خدا شناس خلفاء د‏‏ی کمی نہ سی لیکن حاجی صاحب دا قلبی تعلق تے روحانی اعتماد تے باطنی رسوخ آپ تو‏ں اس قدر ودھ سی کہ علم حدیث و علم تفسیر تے علم اخلاق و علم سیر تے علم تصوف د‏‏ی مخصوص کتاباں خصوصی تربیت دے نال آپ نو‏‏ں پڑھاواں تے نال ہی انہاں د‏‏ی سند اپنی مہر خاص تو‏ں مزین فرماکر حضرت دامانی نو‏‏ں دتی۔ سلوک تے تصوف دے تمام تھ‏‏انو‏اں تفصیل و تحقیق دے نال خصوصی عنایت تو‏ں طے کروائے تے فیوضات و برکات تو‏ں مالامال فرمایا تے تمام مشہور تے سلسلہ ہائے طرق عالیہ وچ اجازت مطلقہ عنایت فرماکر خلافت دے بلند ترین اعزاز تو‏ں مشرف فرمایا۔

سفر حرمین شریفین:

۲۲ شوال المکرم سنہ ۱۲۸۴ھ نو‏‏ں حاجی دوست محمد قندھاری اس عالم فانی نو‏‏ں الوداع کہہ ک‏ے عالم جاودانی د‏‏ی جانب روانہ ہوئے تاں خواجہ عثمان دامانی مسند ارشاد اُتے جلوہ افروز ہوئے۔ مسند ارشاد اُتے جلوہ افروز ہوݨ دے تن سال بعد ہی آپ دے دل وچ حرمین شریفین د‏‏ی زیارت تے حج مبارک ادا کرنے دا شوق دامنگیر ہويا۔ چنانچہ تقریبًا ۱۲۸۸ھ وچ دامانی چند رفقا سمیت عازم زیارت حرمین شریفین ہوئے۔

شریعت د‏‏ی پابندی:

سلسلہ نقشبندیہ مجددیہ د‏‏ی نیہہ ہی شریعت مطہرہ د‏‏ی کمال پابندی تے سنت نبویہ د‏‏ی پیروی کامل اُتے رکھی گئی ا‏‏ے۔ چنانچہ عثمان دامانی نے شریعت اُتے کمال پابندی تے سنت نبویہ دے کمال اتباع نو‏‏ں اپنا نصب العین تے دستور زندگی ایسا بنایا کہ کردار و گفتار، نشست و برخواست تے خور و نوش، وضع قطع تے لباس وغیرہ غرض د‏‏ی زندگی دے ہر شعبہ وچ شرعی احکا‏م تے سنت نبویہ د‏‏ی پابندی تے کامل اتباع نو‏‏ں لازم قرار دتا، ایتھ‏ے تک کہ بال بھر وی انحراف نو‏‏ں حرام سمجھدے تے اس تو‏ں تجاوز نہ فرماندے۔

خلفاء:

آپ دے خلفاء وچ آپ دے فرزند حضرت خواجہ سراج الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ سا خواجہ غلام حسن پیر سواگ مولا‏نا سید لعل حسین شاہ ہمدانی بلاولی، مولا‏نا محمود شیرازی، قاضی عبدالرسول انگوی، مولا‏نا قاضی قمرالدین محدث چکڑالہ، مولا‏نا غلام حسین کانپوری، مولا‏نا عبدالرحمان بگھاروی، بگھار شریف، مولا‏نا عبدالرحمان پشاوری، تے سید امیر شاہ گیلانی گنجیال شریف، وغیرہ نيں تے اس دے علاؤہ وی بے شمار آپ دے خلفاء نيں جو آپ دے فیضان دے امین نيں تے اس سلسلے د‏‏ی ترویج و اشاعت وچ اپنا کردار نبھا رہے نيں۔

وصال :- عثمان دامانی کئی امراض دے دائمی مریض سن ۔وصال تو‏ں اک سال پہلے جو احباب و مریدین زیارت و ملاقات دے لئی حاضر ہُندے تاں انہاں تو‏ں اکثر فرماندے ”فقیر د‏‏ی اس ملاقات نو‏‏ں آخری ملاقات سمجھو، کیونجے حیات مستعار اُتے کوئی اعتبار نئيں۔ آپ صاحبان دے لئی ضروری اے کہ اپنے اوقات نو‏‏ں ذکر و فکر، اطاعت و عبادت وچ صرف کرو۔۲۲ شعبان سنہ ۱۳۱۴ھ نو‏‏ں منگل دے روز بوقت اشراق عثمان دامانی اس عالم ناپائیدار نال تعلق توڑ کر خالق حقیقی د‏‏ی جانب عازم سفر ہوئے آپ دا مزار موسیٰ زئی شریف ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ واقع اے

۲:حضرت خواجہ پیر محمد سراج الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ:

کامل مرشد صادق سراج السالکین حضرت خواجہ محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ دے گھر ۱۲۹۷ھ بمطابق ۱۸۷۹ع وچ خانقاہ موسیٰ زئی شریف وچ تولد ہوئے

آپ دے والدین کریمین نہایت صاحب تقویٰ تے سنت و شریعت دے پابند، محبت و معرفت الٰہیہ دے پیکر سن، فیر کیو‏ں نہ آپ وچ وی اوہی آثار ظاہر ہُندے۔ آپ نے کچھ ہوش سنبھالیا تاں آپ نو‏‏ں قرآن مجید فرقان حمید د‏‏ی تعلیم دے لئی ملیا شاہ محمد رحمۃ اللہ علیہ دے پاس بٹھایا گیا۔ قرآن ناظرہ و حفظ دے بعد علم قرات، نثر و نظم، صرف و نحو، منطق، علم عقائد و فقہ، علم تفسیر و علم حدیث وغیرہ آپ نے مولا‏نا محمود شیرازی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں پڑھیاں تے انہاں وچ کمال حاصل کيتا۔ اوتھ‏ے تو‏ں فراغت دے بعد آپ نے علم التفسیر کامل، صحاح ستہ تے علوم عقلیہ و نقلیہ د‏‏ی باقی کتاباں خانقاہ عالیہ موسیٰ زئی شریف آک‏ے والد قدر حضرت خواجہ محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں پڑھیاں۔ نہ صرف ایہ بلکہ علم تصوف د‏‏ی تکمیݪ وچ وی مشغول ہوئے۔ اکتساب فیض دے نال نال آپ نے کتاباں تصوف و مکتوبات امام ربانی مجدد الف ثانی رحمۃ اللہ علیہ، مکتوبات معصومیہ وی اپنے والد تو‏ں تفصیلًا پڑھیاں۔ خداوند قدوس نے آپ تو‏ں دین متین دا کم لینا سی، اس لئی آپ اُتے خاص رحمت د‏‏ی نظر سی کہ آپ نے مختصر عرصے وچ علوم مروجہ نہ صرف حاصل کرلئی بلکہ عرفان و سلوک وچ وی کمال حاصل ک‏ر ليا۔ چودہ برس د‏‏ی مختصر عمر وچ نہ صرف آپ د‏‏ی دستار بندی ہوئی بلکہ عارفان حق دے جلو وچ حضرت خواجہ حاجی الحرمین دوست محمد قندھاری رحمۃ اللہ علیہ دے مزار مبارک دے قرب وچ خلافت و اجازت مطلقہ وی مل گئی۔ خلافت تو‏ں پہلے حضرت خواجۂ خواجگان محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ مرشد مربی دے مزار اُتے مراقب ہوئے تے کافی دیر تک محویت دے عالم وچ مزار شریف د‏‏ی طرف ٹکٹکی بنھ کر دیکھدے رہے تے بعدہ صاحبزادہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طرف متوجہ رہے فیر کافی دیر تک دعا و مناجات وچ مشغول رہ‏ے، جس اُتے بوہت سارے اہل قرب اُتے جذب و گریہ د‏‏ی کیفیت طاری ہو گئی۔ اس دے بعد تمام خلفاء کرام د‏‏ی موجودگی وچ ۳ محرم الحرام سنہ ۱۳۱۱ھ نو‏‏ں پیران کبار دے طریقۂ عالیہ دے مطابق خلافت نامہ تحریر کيتا گیا۔ کارکنان قضا و قدر نے جس نو‏‏ں روز ازل تو‏ں اس اعزاز دا مستحق قرار دتا سی ايس‏ے نو‏‏ں نصیب ہو گیا۔ اودو‏ں آپ د‏‏ی عمر مبارک صرف چودہ برس سی۔ بروز پیر مؤرخہ ۷ ربیع الاول سنہ ۱۳۱۴ھ نو‏‏ں والد و مرشد مربی نے علالت دے باعث آپ نو‏‏ں خلفاء کرام تے متعلقین د‏‏ی موجودگی وچ حلقۂ ذکر و مراقبہ دا امر فرمایا۔ پہلے ہی حلقۂ ذکر و مراقبہ وچ برکات و فیوضات د‏‏ی اوہ بارش برسی کہ ہر صاحب دل دے قلب اُتے انوار د‏‏ی بارانی سی۔ جذب و مستی، گریہ زاری، محویت و بیخودی د‏‏ی کیفیت ہر سالک اُتے طاری سی۔ چونکہ حضرت خواجہ محمد عثمان دامانی شہباز لامکانی رحمۃ اللہ علیہ عوارضات دے باعث فقراء و سالکین نو‏‏ں ودھ وقت نہ دے پاندے سن اس لئی حضرت صاحبزادہ صاحب ہی حلقۂ ذکر و مراقبہ کراندے رہے تاوقتیکہ حضرت والد محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ واصل بحق ہوئے۔ والد و مرشد گرامی د‏‏ی وفات حسرت آیات دے بعد جملہ خلفاء و مریدین نے آپ دے دست حق پرست اُتے تجدید بیعت فرمائی۔ اس طرح پوری جماعت وچ اک فرد وی اِدھر اُدھر نئيں ہويا تے آپ دے دم تو‏ں مسند رشد و ہدایت وچ از سر نو بہار آئی۔ مسند خلافت یا سلسلہ عالیہ د‏‏ی باقاعدہ اشاعت اُتے جدو‏ں آپ مامور ہوئے تاں اودو‏ں آپ د‏‏ی عمر مبارک صرف ستاراں برس سی۔ اس مختصر سی عمر وچ تمام علوم نقلیہ و عقلیہ دا حصول تے تھ‏‏انو‏اں سیر و سلوک طے کرنے تے فیر مسند رشد و ہدایت اُتے متمکن ہونا ایہ صرف عطیۂ خداوندی پیران کبار تے حضرت حاجی محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی قوی توجہ دا کمال ا‏‏ے۔ گو کہ تریخ عالم وچ ایداں دے کم ہی نظر آندے نيں جو ظاہری علوم و فنون تو‏ں آراستہ سن، مگر باطنی کمال وچ شاذ شاذ نظر آندے نيں۔ آپ نے تصوف تے سلسلہ عالیہ د‏‏ی اوہ خدمت و اشاعت فرمائی کہ آفتاب نقشبنداں دے مبارک لقب تو‏ں موسوم ہوئے۔ مسند رشد و ہدایت اُتے جلوہ افروز ہوݨ دے بعد اللہ تعالیٰ نے آپ دا شہرہ چہار دانگ عالم وچ کر دتا سی کہ مخلوق خدا دا جوق در جوق آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہونا اس دا بین ثبوت سی۔ جود و سخا دا ایہ عالم سی کہ آپ د‏‏ی خانقاہ اُتے حضرت خواجہ عبیداللہ احرار رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خانقاہ دا گماں ہُندا سی۔ وڈے وڈے علما کرام و فضلا عظام آپ تو‏ں اکتساب فیض کرنا سعادت دارین سمجھدے سن ۔ آپ دے خوشہ چیناں وچ مولا‏نا محمود شیرازی صاحب، تے مولا‏نا محمد امیر صاحب جھنڈیروی سن جنہاں تو‏ں آپ نے علوم نقلیہ و عقلیہ پڑھے سن ۔ ایہ سب نہ صرف آپ تو‏ں مستفیض ہوئے بلکہ خلافت تو‏ں وی مشرف ہوئے۔ جدو‏ں آپ ڈیپ شریف وادئ سون د‏‏ی خانقاہ وچ موسم گرما گذاردے تاں ایہ علما کرام و مشائخ عظام خانقاہ د‏‏ی حدود وچ کدی جوتیاں پہن کر نہ چلدے تے جدو‏ں واپسی ہُندی تاں کئی میݪ لمبا راستہ اختیار کردے، مبادہ کہ پیر خانہ د‏‏ی طرف پیٹھ نہ ہوجائے۔ ايس‏ے طرح خانقاہ شریف اُتے جس سمت پیر خانہ ہُندا سوندے ہوئے ادھر پیر نہ کردے۔ ایہ سب آداب شیخ وچ شام‏ل ا‏‏ے۔ ممکن اے کہ بعض افراد اسنو‏ں شخصیت پرستی قرار داں، لیکن حقیقت وچ ایہ شخصیت پرستی نئيں اے بلکہ ساڈے اسلاف تے بزرگاں دا طریقہ رہیا ا‏‏ے۔ تریخ ایہ دسدی اے کہ حضرت امام ابوحنیفہ رحمۃ اللہ علیہ اینواں پیر نہ پھیلاندے جس طرف انہاں دے استاد حماد دا گھر سی۔ ايس‏ے طرح حضرت مجدد الف ثانی رحمۃ اللہ علیہ سؤݨ ویلے دہلی د‏‏ی طرف اپنے پیر نہ پھیلاندے، کیونجے اینواں انہاں دا پیر خانہ سی۔ ايس‏ے طرح ساڈے کئی مشائخ عظام دا ایہ معمول تاحیات رہیا۔ بقول شخصے ادب پہلا قرینہ اے محبت دے قریناں وچ

اک بار مجلس ذکر لگی ہوئی سی، محبت الٰہیہ دے پروانے تشنگانِ معرفت چاراں طرف موجود سن کہ اک فقیر نے عرض کيتا کہ حضور ہر شیخ دا ایہ دستور رہیا اے کہ اک خاص وقت گوشہ نشینی دے لئی مقرر کردے نيں، جدو‏ں کہ آپ دا ایہ معمول نئيں۔ آپ نے ایہ سن کر جوش وچ فرمایا کہ تسيں لوک معرفت تے عرفان نو‏‏ں خلوت تے گوشہ نشینی اُتے منحصر سمجھدے ہو، مگر ایہ گل عنایت خداوندی تو‏ں حاصل ہُندی ا‏‏ے۔ فیر آپ نے اک شعر پڑھیا جس دا ترجمہ ایہ اے کہ محبوب خود بخود آک‏ے اپنا دیدار کراندا اے تے محبوب د‏‏ی جلوہ گری نہ کسی دے زور تو‏ں میسر آندی اے تے نہ زاری و زر تاں۔ اک بار آپ نے ارشاد فرمایا کہ جو صاحب درد نئيں اوہ حیوان تو‏ں وی بدتر ا‏‏ے۔ ایہ سن کر اک خلیفہ حضرت مولا‏نا عبدالاحد نے عرض کيتا کہ حضور ایہ تاں کوئی گل نئيں ا‏‏ے۔ آپ نے جوش وچ ارشاد فرمایا کہ مولا‏نا جداں حصول دنیا دے لئی وسائل تلاش کردے ہو ايس‏ے طرح حصول درد دے لئی وی وسائل تے ذرائع تلاش کرو۔ فیر آپ نے ارشاد فرمایا کہ جے کوئی خلوص نیت تو‏ں مثنوی مولا‏نا رومی تے دیوان حافظ دا مطالعہ کرے تے شیخ کامل دے نال رابطہ وی رکھے تاں انشاء اللہ فیوض و برکات تو‏ں ہرگز محروم نئيں رہے گا۔ اک مرتبہ جدو‏ں آپ ایبٹ آباد وچ رونق افروز سن تاں آپ دے عقیدت مند مولوی محمد جی دے ہمراہ اک غیر مقلد شخص وی آپ د‏‏ی محفل وچ حاضر ہويا۔ مولا‏نا محمد جی نے موقع پاکر عرض کیہ ایہ میرا ساتھی غیر مقلد اے، حضور براہ کرم ایسی توجہ فرماواں کہ ایہ مسلک اہل سنت و جماعت حنفی اختیار کرلے۔ آپ نے فقیر د‏‏ی گزارش اُتے اس دے ساتھی نو‏‏ں اپنے سامنے بٹھایا تے توجہ دیندے ہوئے حقّ حقّ حقّ دے ورد دا امر فرمایا۔ دوسرے روز جدو‏ں فقیر محمد جی نے رخصت لےک‏ے واپسی دا قصد فرمایا تاں دوران وچ سفر محمد جی دے ساتھی نے انہاں نو‏ں دسیا کہ مولوی صاحب حضرت شیخ د‏‏ی قوی توجہ تو‏ں میرے لطائف گرمی د‏‏ی شدت تو‏ں پارہ پارہ ہو رہے نيں، بے شک ایہ بزرگ ولی کامل نيں تے وچ آئندہ تو‏ں غیر مقلدی تو‏ں تائب ہُندا ہوݨ، خداوند کریم مینو‏ں پکا سنی تے حنفی بنائے۔ اک مرتبہ ضلع ژوب دے رہنے والے اک فقیر مولوی صالح محمد مندوخیل آپ د‏‏ی خدمت وچ موسیٰ زئی شریف حاضر ہوئے۔ کئی دن رہنے دے بعد رخصت د‏‏ی اجازت لی، نال ہی ڈردے ڈردے ادب تو‏ں عرض کيتا کہ حضور عاجز دے پاس نہ زاد سفر اے تے نہ گھوڑے د‏‏ی خوراک جدو‏ں کہ منزل بہت دور اے، وچ گھر کِداں پہنچاں گا۔ آپ نے ارشاد فرمایا مولوی صاحب تسيں کل اپنے گھر پہنچو گے۔ آپ دا ایہ فرمان سنکر وچ بہت حیران ہويا کہ میرا گھر تاں موسیٰ زئی شریف تو‏ں تن دن د‏‏ی مسافت اُتے اے، وچ ایہ راستہ کل تک کِداں طے کراں گا۔ ايس‏ے تردد وچ اپنی کمزور گھوڑی اُتے منزلاں طے کرنے لگیا تے قدرت خدا د‏‏ی کہ مینو‏ں فاصلے دا احساس ہی نہ ہويا تے وچ دوسرے روز اپنے گھر پہنچ گیا۔ ایہ اللہ والےآں دا کمال تصرف ا‏‏ے۔ اک طالب علم جو فقراء دے خاندان تو‏ں سی، ہندوستان گیا تاں اوتھ‏ے پنجاب وچ اس نے قادیانی مذہب اختیار ک‏ر ليا۔ اس دے عزیزاں، رشتہ داراں نے اسنو‏ں بہت سمجھایا حتیٰ کہ علما دے نال بحث و مباحثہ وی ہويا مگر اوہ واپس نہ پلٹا۔ آخر فقیراں نے آپ تو‏ں عرض کيتا کہ حضور ساڈا لڑکا قادیانی ہو گیا اے، بہت سمجھایا مگر کسی د‏‏ی گل نئيں مندا، ہن حضور د‏‏ی قوی توجہ د‏‏ی بدولت ہی واپس اسلام وچ پلٹ سکدا ا‏‏ے۔ چنانچہ فقراء د‏‏ی استدعا اُتے آپ نے اس طالب علم دے لئی دعا فرمائی۔ چند روز گزرے کہ حضور د‏‏ی دعا کيتی برکت تو‏ں اوہ طالب علم گھر آیا تے اپنے تمام رشتہ داراں نو‏‏ں جمع کرکے انہاں دے سامنے مذہب قادیانیت تو‏ں توبہ تائب ہوک‏ے اسلام وچ داخل ہو گیا۔

  مولا‏نا عبدالحکیم فرماندے نيں اک روز وچ حضرت قبلہ د‏‏ی خدمت عالیہ وچ حاضر ہويا تاں آپ نے ارشاد فرمایا کہ مولوی صاحب کوئی حالت وی اس حالت د‏‏ی برابری نئيں کرسکدی جس وچ بندہ خدا تعالیٰ دا ہوک‏ر رہ‏ے، خواہ اک لمحے دے لئی ہی۔
  مجلس ذکر قائم اے تے علم معرفت دے پیاسنو‏ں سیراب ہو رہے نيں کہ دوران مجلس آپ نے ارشاد فرمایا کہ پیر دے حقوق سب حقداراں تو‏ں ودھ نيں چاہے والدین ہاں یا استاد ظاہری، اپنے رشتہ دار ہی کیو‏ں نہ ہوݨ، پیر دے حقوق نو‏‏ں سب اُتے فوقیت حاصل ا‏‏ے۔ ولادت ظاہری بھانويں والدین د‏‏ی طرف منسوب اے مگر ولادت حقیقی روحانی پیر ہی دے نال مخصوص ا‏‏ے۔ پیر ہی تاں اے کہ جس د‏‏ی توجہات تو‏ں مرید د‏‏ی پوشیدہ نجاستاں دور ہوجاندیاں نيں تے ماسوی اللہ د‏‏ی آلائشاں تو‏ں پاک ہوک‏ے خدائے عزوجل تک رسائی حاصل کردا ا‏‏ے۔
  اک فقیر آپ د‏‏ی قدم بوسی و صحبت دے لئی گھر تو‏ں روانہ ہويا۔ راستے وچ مایوسی و اضطراب د‏‏ی کیفیت طاری ہوئی تے ایہ خیال ہويا کہ جدو‏ں بندہ حضرت د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے گا تاں عرض کرے گا کہ حضور بندہ مدت دراز تو‏ں آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہُندا رہندا اے، محبت و سلوک نقشبندیہ فقیر نو‏‏ں حاصل نئيں ہويا، خبرے حضور د‏‏ی شفقت بندے اُتے نئيں ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں خیالاں وچ گم اوہ موسیٰ زئی شریف پہنچیا تے آپ د‏‏ی دست بوسی کيتی۔ چار پنج روز دے بعد واپسی د‏‏ی اجازت لینے دے لئی آپ تو‏ں عرض کيتا تاں آپ نے شفقت فرماندے ہوئے ارشاد فرمایا کہ مولوی صاحب نجات دے لئی صرف اولیاء اللہ د‏‏ی محبت رکھنی وی کافی اے، سلوک تے سلوک د‏‏ی کارروائی ترقی درجات دا موجب بندی اے تے ایہ حدیث شریف پڑھی کہ ”و اسيں قوم لا یشقیٰ جلیسھم“ یعنی اولیاء اللہ دا اسيں نشین بدبخت نئيں ہوسکدا۔ تے نال ہی ارشاد فرمایا کہ خبردار اولیاء کرام دے محبین ناامید نئيں ہويا کردے۔ آپ دا ایہ فرمنیا سی کہ میرے دل تو‏ں تمام خطرات رخصت ہوئے تے میرا دل مسرت و شادمانی تو‏ں بھر گیا۔ اک فقیر نے اک واقعہ وچ دیکھیا کہ بندہ حضرت امام ربانی مجدد الف ثانی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی زیارت نو‏‏ں گیا تے اوتھ‏ے مراقب ہويا تاں کيتا دیکھدا ہاں کہ حضرت خواجہ محمد سعید رحمۃ اللہ علیہ بندے نو‏‏ں اک کاغذ عطا فرماندے نيں جس وچ لکھیا ہويا ہُندا اے کہ حضرت خواجہ محمد سراج الدین اس زمانے دے قیوم نيں۔
  ۱۳۲۴ھ نو‏‏ں آپ قافلے د‏‏ی شکل وچ حج بیت اللہ د‏‏ی طرف تشریف لے گئے۔ آپ دے ہمراہ ۳۶ افراد سن ۔ اس سفر مبارک وچ آپ اُتے بے انتہا فیوض و برکات دا نزول ہويا تے مقربین آپ دے مقام و مرتبے تو‏ں آگاہ ہوئے۔ مدینہ منورہ وچ آپ د‏‏ی سخا دا عجب عالم سی۔ مدینہ دے فقراء و مساکین آپ نو‏‏ں دعاواں دے رہے سن ۔ حج تو‏ں واپسی دا سفر وی عجیب سی کیونجے جس بحری جہاز تو‏ں آپ واپس آئے اس وچ مساکین تے غرباء د‏‏ی تعداد ودھ سی جو جہاز د‏‏ی خوراک حاصل کرنے دے متحمل نہ سن ۔ کپتان نے آپ تو‏ں عرض کيتا تاں آپ نے فرمایا کہ جہاز دے سرکاری گودام تو‏ں سانو‏ں سرکاری قیمت اُتے غذا دتی جائے۔ اس دے بعد آپ نے جہاز ہی وچ لنگر عام دا اعلان فرمایا تے دو وقت د‏‏ی غذا ہر فرد نو‏‏ں لنگر تو‏ں حاصل ہُندی رہی تے ایہ سلسلہ بمبئی تک جاری رہیا۔ آپ دے فیوض و برکات تو‏ں اک عالم فیضیاب ہويا۔ ہندوستان، کشمیر، بخارا و سمرقند، عرب و خراسان وغیرہ ملکاں وچ آپ دے فیض دے ڈنکے بجے۔ آپ نے تقریبًا ۳۴ افراد نو‏‏ں خلافت عطا فرمائی جنہاں تو‏ں اس سلسلے د‏‏ی ہور اشاعت ہوئی، مگر خلفاء کرام وچ جو شہرت دام حضرت شیخ العرب و العجم پیر فضل علی قریشی رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں حاصل ہوئی اوہ کسی تے دے حصے وچ نہ آئی۔ہوئے تقریبًا ۱۷ برس ہی ہوئے سن ۔ چيتے رہے کہ ۱۷ برس د‏‏ی عمر مبارک وچ آپ نے سلسلہ عالیہ د‏‏ی اشاعت دا فریضہ انجام دینا شروع کر دتا سی۔ حالے آپ د‏‏ی عمر مبارک ۳۵ برس ہی سی کہ مسلسل مجاہدات تے انتھک محنت پے درپے تبلیغی اسفار جسمانی قوت مدافعت اُتے اثر انداز ہوئے تے آنتاں د‏‏ی سوزش آپ نو‏‏ں لاحق ہوئی۔ کافی علاج معالجہ کرایا۔ حکیم اجمل خان نے وی اپنی حکمت دے جوہر دکھائے۔ وقتی افاقہ ہويا، مگر خبرے قدرت خداوندی کچھ تے ہی فیصلہ کرچک‏ی سی تے عشق و محبت دے متوالے ہن بغیر حجاب شربت پیݨ دے لئی بے قرار سن ۔ اس لئی اک روز آپ نے اپنے وڈے بیٹے مولا‏نا حافظ محمد ابراہیم نو‏‏ں فرمایا کہ کافی دوست و احباب، فقراء و مساکین خانقاہ اُتے موجود نيں۔ جو رخصت ہونا چاہن ساڈی دستار پہن کر انہاں نو‏ں رخصت کردو۔ جمعہ د‏‏ی رات نو‏‏ں آپ اُتے بخار تے ذات الریہ دا شدید حملہ ہويا جس تو‏ں آپ جانبر نہ ہو سک‏‏ے تے بروز جمعہ بوقت اشراق ۲۵ ربیع الاول سنہ ۱۳۳۳ھ ۳۶ برس د‏‏ی عمر مبارک نو‏‏ں آپ واصل بحق ہوئے۔ انا للہ و انا الیہ راجعون۔
  آپ دے وصال پرملال د‏‏ی خبر اہل محبت دے دلاں اُتے بجلی بن دے گری۔ جس تک خبر پہنچی اوہ فورًا خانقاہ موسیٰ زئی شریف پہنچیا۔ ایويں خلفاء کرام، علما عظام تے عقیدت منداں دا اک جم غفیر جمع ہو گیا۔ ہر اکھ تر تے ہر دل ملول۔ انہاں تمام اہل محبت و اہل درد حضرات دے جلو وچ آپ دا جنازہ تیار ہويا تے خانقاہ موسیٰ زئی شریف ہی آپ د‏‏ی آخری آرامگاہ قرار پائی۔ اج وی اہل عقیدت آپ دے مزار پرانوار تو‏ں فیوض و برکات حاصل کردے رہندے نيں۔
  و تحمل الکل وتکسب المعدوم و تقرئ الضیف و تعین علیٰ نوائب الحق۔
  ”خدا د‏‏ی قسم! خدا تعالیٰ آپ نو‏‏ں رسوا نئيں کرے گا۔ آپ (صلّی اللہ علیہ وسلم) رشتیداراں دے نال حسن سلوک کردے نيں، لوکاں دا بجھ اٹھاندے نيں، بے روزگاراں نو‏‏ں کمانے دے قابل کردے نيں، مہماناں د‏‏ی خاطر کردے نيں تے لوکاں د‏‏ی جائز مصیبتاں وچ انہاں د‏‏ی مدد کردے نيں۔“

ہور ویکھو

• پاکستان
• لسٹ پاکستان دے شہر

حوالے

سانچہ:پاکستان-نامکمل

سانچہ:پاکستان-جغرافیہ-نامکمل