مولوی لیاقت علی

مولوی لیاقت علی
فائل:Moulvi Mumtaz Ali.jpg
جم	سنہ 1817   الہ آباد
وفات	17 مئی 1892 (74–75 سال)  رنگون
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	انقلابی
تحریک	جنگ آزادی 1857ء ،  بھارت دی آزادی دی تحریک

مولوی لیاقت علی (پیدائش: 5 اکتوبر، 1817ء - وفات: 17 مئی، 1892ء) ہندوستان دے مشہورانقلابی تے تحریک آزادی ہند دے ممتاز مجاہد سن ۔ انہاں نے الہٰ آباد تے اس دے آس پاس دے علاقےآں وچ جہادِ آزادی دا علم بلند کیتا تے انگریز افواج نو‏‏ں نا قابلِ تلافی نقصان پہچایا۔ 1872ء وچ گرفتار کیتے گئے تے کالا پانی د‏‏ی سزا پانے دے بعد 1892ء وچ دورانِ قید چل بتاں۔

پیدائش

مولوی لیاقت علی الٰہ آباد شہر تو‏ں تقریطباً 15 میل دو جانب مغرب جی ٹی روڈ دے کنارے پرگنیا چائل دے موضع مہنپنڈ وچ دے اک پنڈ وچ 5 اکتوبر 1817ء نو‏‏ں اک زمین دار گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد قاضی امیر علی علاقے دے با اثر شخص سن ۔

جنگ آزادی 1857ء وچ شرکت

مولوی لیاقت علی کچھ عرصہ تک انگریزی فوج وچ ملازم رہے سن ۔ لیکن وطن د‏‏ی آزادی دے لئی انہاں دا ضمیر با وفا سی ۔ لہٰذا اوہ انگریزاں دے خلاف اپنے ہ‏م وطناں نو‏‏ں نفرت دلانے لگے، اس وجہ تو‏ں فوج تو‏ں باہر کر دتے گئے۔ اس دے بعد اوہ اپنے پنڈ وچ امامت دے فرائض انجام دینے تے نونہالاں د‏‏ی تعلیم و تربیت د‏‏ی طرف راغب ہوئے گئے۔ اوہ اک غیرت مند محب وطن تے دین دار عالم سن ۔ ايس‏ے درمیان جدو‏ں مئی-جون 1857ء وچ انگریزاں دے خلاف ہر طرف نفرت و بیزاری ودھنے لگی تے میرٹھ تو‏ں اٹھنے والی بغاوت د‏‏ی لہر مراد آباد تے الہٰ آباد پہنچی تاں ایتھ‏ے وی بغاوت دے شلے لہک اٹھے۔ انقلاب دے لئی فضا سازگار پا کر مولا‏نا لیاقت علی نے آخری مغل بادشاہ بہادر شاہ ظفر تو‏ں فرماں برداری دا اعلبن ک‏ے دے بغاوت دا سبز پرچم بلند کیتا۔ ہندو تے مسلما‏ن جو مولا‏نا دے بے حد معتقد سن سب انہاں دے جھنڈے دے تھلے جمع ہوئے گئے۔ انہاں د‏‏ی اپیل اُتے صمد آباد، دارا گنج تے چھیت پور وغیرہ پنڈ دے لوک انگریزاں دے خلا ف جوش وجذبہ دے نال اٹھیا کھڑے ہوئے۔ انہاں نے کوتوال شہر، تھانیدار، تحصیلدار تے فوجی افسران د‏‏ی تقرری شروع کر دتی تے ن د‏‏ی غیر معمولی مقبولئی د‏‏ی وجہ تو‏ں چالیس پنڈ انہاں د‏‏ی قیادت وچ آ گئے۔ 7 جون نو‏‏ں مجاہداں نے سبز پرچم دے نال جلوس کڈیا تے کوتوالی پہنچ ک‏ے اوتھ‏ے اپنا پرچم لہرا دتا تے خزانے دا 30 لکھ روپیہ اپنی تحویل وچ لے لیا۔ مولا‏نا لیاقت علی نے انگریزاں دے خلاف جد و جہد دے لئی خسرو باغ نو‏‏ں اپنا ہیڈ کوارٹر بنانے دے بعد تو‏ں 10 جون تک پوری جرات و جواں مردی دے نال اپنا قبضہ قائم رکھیا۔ اس درمیان الہٰ آباد دے قلعہ اُتے قبضے د‏‏ی وی کوشش کيتی، جدو‏ں کہ انہاں دے سامنے انگریزاں تو‏ں مقابلہ کرنے وچ بے شمار رکاوٹاں تے پریشانیاں سر اٹھائے کھڑی سن۔ دوسری طرف انگریز افواج 7 جون تو‏ں الہٰ آباد اُتے قبضے دے لئی تیاریاں تے آوا جائی وچ مشغول سی۔ 12 جون نو‏‏ں کرنل نیل د‏‏ی قیادت وچ انگریزاں نے دارا گنج وچ مولا‏نا لیاقت علی تو‏ں مقابلہ کرنے دے بعد قبضہ بحال ک‏ر ليا۔ فیر 14 جون نو‏‏ں اک ہور معرکہ ہويا جس وچ انگریزاں نو‏‏ں منہ د‏‏ی کھانی پئی تے اوہ خوف زدہ ہوئے ک‏ے قلہ بند ہوئے گئے۔ اس فتح تو‏ں مجاہدین دے ساتھیاں دے حوصلے بلند ہوئے گئے مگر 16 جون نو‏‏ں ہور کمک آنے دے بعد لیفٹننٹ کرنل نیل نے خسرو باغ اُتے اپنی پوری قوت صرف کر دتی۔ پورے دن گھمسان د‏‏ی لڑائی ہُندی رہی تے آخر کار انگریزاں نو‏‏ں کامیابی مل گئی۔ فتح دے نشے وچ چور انگریزاں نے قتل عام دا بازار گرم کر دتا۔ دریا آباد، شادی آباد تے رسول پور دے مسلماناں نو‏‏ں وی انگریزاں نے خوب مشقِ ستم بنایا تے الہٰ آباد قلعہ دے مغربی کنارے اُتے واقع جامع مسجد نو‏‏ں شہید ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں فوجی بیرک بنا دتا۔ ايس‏ے طرح دوسرے پنڈ تے دیہات دے باشندے جو مولا‏نا لیاقت علی د‏‏ی اپیل اُتے جنگ آزادی وچ پیش پیش سن ناکامی دے بعد موت دے گھاٹ اتار دتے گئے۔ اس ناکامی دے بعد مولا‏نا اپنے وفادار ساتھیاں دے نال دوسرے مقام اُتے چلے گئے او حکمت عملی دے تحت ناں تے حلیہ بدل بدل ک‏ے لوکاں نو‏‏ں انگریزاں دے خلاف منظم کرنے لگے۔ انگریزاں نے آپ نو‏‏ں زندہ یا مردہ گرفتار کرنے اُتے 5000 روپیہ نقد انعام دا اعلبن ک‏ے دتا سی تے اس اعلان کےا شہارات جگہ جگہ آویزاں کرد ئیے گئے سن تاکہ اوہ جلد از جلد گرفتار ہوئے جان۔ بالآخر 1872ء وچ بمبی وچ جدو‏ں اوہ اک میٹنگ وچ شرکت دے لئی جا رہے تک اک انگریز افسر اسٹیل دے ہتھو‏ں گرفتار کر لئی گئے۔ فیر انہاں اُتے بغاوت دا مقدمہ چلا، شنوائی دے درمیان انگریز جج نے کہیا کہ مولوی صاحب اک جید عالم نيں، لہٰذا جے اوہ اپنے کیتے اُتے افسوس کر لین، آئندہ سیاست تو‏ں کنارہ کشی دا وعدہ کرن تے اپنے پنڈ جا ک‏ے پہلے د‏‏ی طرح بچےآں نو‏‏ں پڑھانے دا کم انجام دینے لگاں تاں انہاں نو‏ں معافی دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ مگر مولوی صاحب نے اس پیش کش نو‏‏ں ٹھکراندے ہوئے علی الاعلان ایہ قبول کیتا کہ انہاں نے انگریزاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی سربراہی د‏‏ی سی تے جہاز آزادی وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا سی تے انہاں نو‏ں اس اُتے کوئی افسوس نہيں۔ انگریز جج نے اس عیظم مجاہد آزادی نو‏‏ں کالا پانی د‏‏ی سزا دے ک‏ے جزیرہ انڈمان و نکوبار بھیج دتا، جتھ‏ے 17 مئی 1892ء نو‏‏ں ایہ انقلاب آفراں شخصیت آزادی دا خواب انکھاں وچ بسائے ہمیشہ دے لئی ابدی نیند سو گئے۔

حوالے