میسوپوٹامیا دی تریخ

میسوپوٹیمیا اصل وچ دو شبداں توں بنیا ہندا اے - میسو + پوٹامیا، میسو یو دا مطلب اے مدھ (مدھ) اتے پوٹامیا دا مطلب ندی یعنی دو ندیاں دے وچکارلے کھیتر نوں میسوپوٹیمیا کیہا جاندا اے۔ مغربی ایشیا وچ فارس دی کھاڑی دے شمال وچ واقع، اجوکی عراق نوں میسوپوٹیمیا کیہا جاندا اے۔ میسوپوٹیمیا دی رہتل دا جم دجلہ اتے فرات دے وچکارلے مرکزی کھیتر وچ ہویا اتے ترقی یافتہ ہویا۔ ایہناں ندیاں دے منہ تے، بیبیلونیا نے سمیریئن بیچ اتے اتر وچ اشوری رہتل وچ ترقی کیتا۔ اس رہتل بارے کہاوت کم شیل اے۔ ایہناں سبھیتاواں، سمیریا، بیبیلونیا اتے اشوریا دے شمولیت توں بعد ترقی یافتہ ہوئی رہتل نوں میسوپوٹیمیئن رہتل کیہا جاندا سی۔ میسوپوٹیمیا وچ چار مشہور سبھیتاواں ہن - سمیریا، بیبیلونیئن، اشوریا، کیلڈیا۔ انسانی رہتل دا پہلا شہر دو دریا ٹائیگرس اتے پھرات دے وچکار زمین تے وسیا۔میسوپوٹیمیئن رہتل دا ثبوت چوتھی صدی ق م۔ پہلی صدی ق م۔ وچ، بہت سارے شہر جویں بابل اتے نینواہ آ وسے سن۔

پہلا راج اوہ پرانے رہتل اتری اشوریا اتے دکھنی بابیلونیا وچ ونڈی گئی سی۔ پھر اس نوں ہیٹھلے پدھر اُتے وی کئی پرانتاں وچ ونڈیا گیا سی۔ تیجی صدی بی۔سی۔ توں، ایہہ چھوٹے کھیتر ملا دتے گئے اتے راج دے روپ وچ اکٹھے لئے گئے۔

کھیتی باڑی کرن والے پہلے لوک: - عورت نے کھیتی شروع کیتی، مکان بنائے۔ کلیکٹر توں شکاری اتے پھر کسان اتے پشو تک دا سفر تریخی اے۔ اس رہتل وچ، انسانی کھیتی اتے جانور پالن دے پہلے ثبوت ملدے ہن۔ اس ویلے، سنچائی دے پربندھ وی ترقی یافتہ کیتے گئے سن اتے جانوراں دے دودھ توں کئی قسماں دے اتپاد وی بنائے گئے سن۔ برہم درجابندی: - اس رہتل دے لوک وشواسی سن اتے بہت سارے دیوتیاں وچ یعقین کردے سن۔ دیواساں دیاں شرینیاں وی سن۔ سبھ توں وڈے دیوتے دی پوجا چھوٹے دیوتے ولوں کیتی جاندی سی۔ انسان اس گٹھ دے انت وچ سی۔ جس دی پوجا اتے ہر کوئی مننا پیا۔ جیون اتے دھرم گوڑھے نال جڑے ہوئے سن۔ انت وچ: مہان الیگزینڈر نے 331 بی۔سی۔ وچ میسوپوٹیمیا دی رہتل نوں نشٹ کر دتا اتے یونان دے سبھیاچار نوں اتھے پھیلایا۔ اسدے نال، میسوپوٹیمیئن پرمپراواں اتے جیون دا فلسفہ ختم ہو گیا۔ پھر اس نوں اک ہزار سالاں بعد دوبارہ باہر کڈھیا گیا اتے ہن اسنوں لوورے میوزیئم وچ رکھیا گیا اے۔ (لیا ایلبرٹ / آرپی)

سمیریا دی رہتل

18 ویں صدی تک، عالمی اس مہان انسان رہتل دے علم توں بہت دور سی ۔19 ویں صدی دے شروع وچ، انگلینڈ اتے فرانس دے پراتتو-سائنسداناں نے اس رہتل دی کھوج کرن وچ سفلتا حاصل کیتی۔ ایرانی حکمران داریئس ولوں اکری اک شلالیکھ نوں اس شلالیکھ اتے فارسی اتے بابلی بولی دی مپناہ لبھی گئی اتے بہت کوششاں توں بعد رالنسن اس نوں پڑھن وچ کامیاب ہو گیا اتے نتیجے وجوں میسوپوٹیمیا رہتل دا پرداپھاش ہویا۔

شلالیکھ

کالے پتھر دا دوجا شلالیکھ سسا وچ 1901 وچ ملیا سی، جس دے اس شلالیکھ اتے بابلونیا دی بولی وچ اک قانونی کوڈ لکھیا ہویا سی۔ 19 ویں صدی دے شروع وچ، ایران دے پرانے شہر ار دی خدائی دے شروع وچ سر لیونارڈ وولی نے اس شہر دی خدائی وچ کجھ اہم اخاص حاصل کیتے۔ میسوپوٹیمیا دی مہان رہتل منکھاں دے چانن وچ آبجیکٹ اتے شلالیکھاں نوں پڑھن دے نتیجے وجوں آئی۔

رہتل دے مول

ایہہ سوال کہ سمیریئن رہتل دا پیؤ کون سی تازہ اختلاف اے، اس رہتل دے مول وسنیکاں دے بارے پکا ثبوت دی گھاٹ اے، اس لئی ودواناں وچ بہت زیادہ ایعقین اے۔ ایہہ کیہا جاندا اے کہ سمیریئن رہتل وچ آریئن اتے دراوڑئک رہتل دے تتّ ہندے ہن، کجھ اتہاسکاراں مطابق، میڈیٹیریئن لوک سمیریئن رہتل دے پیؤ سن۔ پر ڈاکٹر۔ کیتھ دی رائے اے کہ سندھو اتے سمیریئن سبھیتاواں دوواں وچ کافی اکسرتا جاپدی اے۔

سمیریئن رہتل دیاں پرمکھ خاصیتاں

سمیریئن رہتل پرانی دنیا دی سبھ توں وڈی رہتل وچوں اک سی جو کہ کھنن ولوں حاصل کیتے پراتتو پدمعنےآں اتے وکھ وکھ شلالیکھاں تے مشتمل سی جو سمیریئن رہتل دے جیون اتے خاصیتاں وجوں ساہمنے آئی۔

سماجی جیون

سمیریا دا سماجی دبدبا تن جماعتاں، پہلے اچّ طبقہ، دوجا مدھ طبقہ اتے تیجا نیویں گٹھ وچ ونڈیا گیا سی۔ اچّ طبقہ وچ راجے دے حکمران، پجاری اتے راج دے بزرگ شامل ہندے سن، جہڑے سماج وچ سبھ توں ودھ ستکار دتے جاندے سن۔ مڈل کلاس وچ بزرگ کسان، وپاری آدی سن۔ تیسری جماعت وچ غلام مزدور اتے چھوٹے کسان سن۔سمرئن سماج وچ غلامی دی پرتھا پرچلت سی، عورتاں دا سماج وچ چنگا رتبہ سی، اوہناں نوں اپنی جائداد رکھن دا حق سی، اوہ آزاد دھندا وی کر سکدے سن، سماجی سماج وچ عورتاں دا اعزاز کیتا جاندا سی۔ : لوک اوہی ویاہ کردے سن پر کجھ اچّ گٹھ دے لوک وی ویاہے ہوئے سن، سمیریئن کھانا اتے رہن دا معیار اچّ گنوتا والا سی۔ اوہ اونی اتے سوتی کپڑے ورتدے سن۔ اوہ پکے گھراں وچ رہندے سن۔ صفائی اتے پوترتا اوہناں دے جیون دا مکھ حصہ سن۔ بریسلیٹّ دا ہار، مندری اتے مندرا اسدیاں پرمکھ گہنیاں سن۔ کنک، جوں، کھجور اوہناں دی پسندیدہ کھان پین دیاں چیزاں سن اتے داج سماج دی پرتھا سی۔

سیاسی جیون

سمیریئن رہتل دی معیاد مقرر کرن لئی کوئی پکا نشان مہیا نہیں اے، پھر وی بہتے سکول اس رہتل دے ویلے نوں 4500 سا۔یُ۔پو۔ توں لے کے 2550 سا۔یُ۔پو۔ سن 3500 سا۔یُ۔پو۔ تک، سمیریا، ار، اروک، کش، نیپپر، لاگاش، عما، آدی وچ مرکزی راج قائم کیتا گیا سی۔ اس رہتل دے مکھ شہراں ار دے راجا ار انگر سن جو کش دا گڈی، اس رہتل دا مشہور حکمران اجگباؤ سی۔ ایہناں راجیاں دے راج دوران، کلا، ساہت، وپار آدی دے کھیتر وچ اک اہم ترقی ہوئی، کلنتار وچ، 2600 سا۔یُ۔پو۔ توں بعد، حکمراناں نے اپنی طاقت گواؤنی شروع کر دتی۔ سمیریئن رہتل وچ راج دھرم اتے مشتمل سی۔ راجا نوں ربّ دا پرتیک منیا جاندا سی۔ سمیریئن حکمراناں دی کمزوری دا فائدہ اٹھاؤندیاں، سیمیٹک جاتی دی اک شاخاں نے اک امیر جاتی دی زندگی بتیت کیتی اتے پورے سمیریا اتے اس دے غصے نوں قایم کر دتا۔ سارگو پہلا اس خاندان دا طاقتور حکمران سی؛ اس دا سماں سمیریئن سامراج فارسی کھاڑی توں لے کے میڈیٹیریئن ساگر دے مدھ تک ناکام ہو گیا سی۔ سال دے دوران، ایہہ راجٹبر 200 سالاں بعد ڈھیہہ گیا۔

راج

سمیرپا پرانے ویلے وچ چھوٹے شہراں وچ ونڈیا ہویا سی ہر راج وچ اک آزاد حکمران راج کردا سی جس نوں شاید پھیسی جاں پھیسٹی کیہا جاندا سی خدائی توں پتہ چلدا اے کہ راجا اک وڈا محل وچ رہندا سی اتے بہت سارے اہلکار، اہلکار اتے جاجک۔ راج دے معاملیاں اتے راج پربندھ نال جڑے معاملیاں دی مدد نال، ایہہ جاپدا اے کہ مڈھلے طور تے سمیریا وچ لوکتنتری راج نظام دا قیام کیتا گئی سی، ہر شہر راج دی ویلے ویلے تے اک عوامی میٹنگ ہندی سی اتے راج دا ہر بالغ شہری اسدا اک میمبر ہندا سی۔ سرکاراں دا پربندھ کیتا گیا سی، پر لگبھگ 3000 سا۔یُ۔پو۔ وچ، سمیریا وچ شاہی راج نظام قائم کیتی گئی سی، راجا راج راج دا مکھی سی، اسدا حکم آخری سی اتے سمیریا وچ سخت قنوناں دی پالنا کیتی گئی سی۔ اتھے دو قسماں دیاں عدالتاں سن، پہلی مذہبی عدالت جس وچ پوری عدالت فیصلے لیندی سی اتے دوجی راجکیا عدالت جس وچ راجا چیف جسٹس ہندا سی۔ پرشاسنک سختی کارن سماج وچ پورن شترقی سی، کیساں دی سنوائی دا ریکارڈ لکھتی روپ وچ رکھیا گیا سی۔ مٹی دیاں پلیٹاں اُتے خدائی توں بہت سارے ریکارڈ حاصل کیتے گئے ہن، غصے اتے ڈونگی آدی دے حکمراناں نے وی اک قانونی نیم بنایا سی، خاندانی کاروبار اتے سماجی جیون نال جڑے قانون بنائے گئے سن۔