نادر شاہ دی وار

نادر شاہ دی وار پنجابی بولی دے مشہور پنجابی وار ساہتی شاعر نجابت دی لکھی اک پنجابی وار اے ۔ جہڑی کہ نادر شاہ دے ہندستان تے حملے نوں پیش کر دی اے ۔

وار دا لکھتی روپ وچ آنا

نجابت دی ایہہ رچنا کنی دیر تک کدھرے گواچی ہی رہی۔ اس دا کوئی پرانا لکھتی روپ نہیں ملدا۔ زبانی روپ وچ بھٹاں تے مراسیاں نے اس نوں پیڑھی در پیڑھی اگے توریا۔ کیہا جاندا اے کہ ایڈورڈ مکلوگن ناں دے اک انگریز نے ایہہ وار کسے مراسی کولوں سنی۔ اس نے اپنے اک پنجابی کارندے نوں اس وار دیاں گواچیاں لڑیاں لبھن دا کم سونپیا۔ اس نے کئی مراسیاں کولوں سن کے اس نوں مکمل کیتا۔ اس طرحاں اس رچنا دا لکھتی روپ ہوند وچ آیا۔

وار بارے

پنجابی ساہت وچ ملدیاں واراں وچوں وار نجابت سبھ توں لمیری اے تے چرچت وی۔ اس وچ بیر رس دی پردھانتا اے۔ ہم عصر سیاسی حالات اتے سماجی جیون دا فنی چترن اے۔ اس وچ کٹاخش وی اے تے ہاس رس وی۔ پنجابی وار دا ایہہ اک بہت اعلیٰ نمونہ اے۔

وار وچلی کہانی

اس وار وچ نادرشاہ ولوں 1739–40 وچ ہندستان اتے کیتے حملے دا تذکرہ اے۔ اس ویلے محمد شاہ رنگیلا دلی دا بادشاہ سی۔ اوہ عیش پرست راجا سی۔ اسے کر کے اس نوں رنگیلا آکھیا جاندا سی۔ اس ویلے چارے پاسے بد امنی تے آپا-دھاپی سی۔ دیس وچوں حکمرانی دا انتظام کھنبھ لگا کے اڈّ گیا سی۔ وزیراں تے امیراں نے راج طاقت دی ڈور اپنے ہتھاں وچ لے لئی سی۔ انتشار دے اس پچھوکڑ وچ نادرشاہ نے بھارت اتے حملہ کیتا۔

نادرشاہ دے حملے دے بھاویں سیاسی کارن سن پر نجابت نے بھارتی متھہاس وچوں اک کہانی لے کے اس وار دی رچنا کیتی۔ اس نے کلھ تے نارد نوں شوہر-بیوی دے روپ وچ لڑدے ہوئے چتریا اے۔ نجابت نے اپنی وار دی رچنا وچ تریخی سچ نوں بالکل نرپکھّ ہو کے بیان کیتا اے۔ نادر نے ہندوستان اتے حملہ کیتا تے اتھوں دے حاکماں دے چھکے چھڈا دتے۔ اوہ جیتو حملہ آور سی۔ نجابت نے اس نوں واجب تھاں دتی اے۔

وار وچ پنجاب دی مورت

نجابت نے پنجاب دے جیون دا چتر بہت وستار وچ پیش کیتا اے۔ اس چتر دی پیشکاری لئی ڑڈھکویاں اپماواں ورتیاں ہن جو اس ویلے دے ویلے نوں وی روپمان کردیاں ہن۔ مثال وجوں:

؎ جیٹھ کلر لشکاراں، بھڑکن بھٹھّ جیوں space
space جیوں ڈھہن منا دریا دیاں ساون ہڑ آئے

؎ وسے گڑا طوفان ن ہون بدل کالے space
space جویں ٹنڈاں لاہ کمبھاراں، دھریاں چکّ توں

؎ تداں سریاں بیشماراں، گھٹے رلدیاں space
space ۔

وار دی بنتر

نجابت نے نادرشاہ دی وار نوں 86 پؤڑیاں وچ پیش کیتا اے۔ ہر پؤڑی وچ تقریباً اکو جیہا تکانت اے۔ وار دے موضوع نوں عامَ طور `تے سرکھنڈی جاں نشانی چھند نال نبھایا جاندا اے۔ نجابت ولوں ایہناں دوہاں چھنداں دی ورتوں کیتی گئی اے :

(سرکھنڈی چھند)

؎ نہ کیتی نمک حلالی، جوپھ تورانیاں space
space اوہناں گھر چگیتے دے بالی، آتش آن کے

(نشانی چھند)

؎ برا کیتا تورانیاں، مڑ دوجی واری space
space اوہناں دستار مبارک اپنی، چا آپ اتاری

وار وچلا وہاؤ سخت تے تندی بھریا اے۔ شبد کھنڈیاں وانگ کھڑکدے ہن اتے ایہناں دیاں دھنیاں دی گونج پاٹھکاں دے مناں وچ لڑائی دا مورت ساکار کر دندی اے :

؎ دوہیں دلی مقابلے، دمامہ واہیا space
space توفاں کڑکن بدلیاں، گھڑتال وجایا

وار وچ کلھ تے نارد دا آپس وچلا جھگڑا دلچسپ ناٹکی ماحول سرجدا اے۔ ایہہ جھگڑا اجوکے سماج دے گھریلو جیون وچ اجے وی قایم اے۔ ستیا ہویا مرد نجابت دا واک دہراؤندا اے :

؎ مینوں بہت زنانیاں، تینوں مرد نہ تھوڑھے space
space ایس خشامدوں کیرواں چا زدّ کہائی

؎ تے راونے ایس خوشامدوں لنکا لٹوائی space
space ۔

ورگیاں سطراں اس گل دا ثبوت ہن کہ نجابت نوں ہندو متھہاس دی وی بھرویں جانکاری سی۔ نجابت ہونی وچ یقین رکھن والا شاعر اے۔ کلھ دے پاتر راہیں اوہ اسے نظرئیے نوں پاٹھکاں نال سانجھا کردا اے۔ نادرشاہ جد ہندوستان اتے وہیراں گھتّ کے آؤندا اے تاں نجابت اس نوں ہونی دا کارنامہ منّ کے ربّ نوں سنبودھت کردا اے :

؎ سے کم کسے نہ میٹنے، جہڑے تینوں بھاؤن space
space ۔

صوفی-شعری روایت عشقَ، جدائی، وصل، موت تے قبر توں شروع ہندی اے اتے اتھے ہی مکدی اے۔ نجابت وی کلھ دے مونہوں اکھواؤندا اے :

سرپر اک دن آؤسی، اوہ رات قبر دی۔

جاں

وت نہیں دنیا `تے آونا، جگ عالم فانی۔

نجابت نے کلھ تے نارد دے پاتراں ولوں اپنی رچنا وچ ڈرامیت وی بھری اے تے حقیقی رنگ وی۔ ایہہ دوویں گن پنجابی دے قصہ-ساہت وچ وی دیکھے جا سکدے ہن۔ محاورہ بنن دی صلاحیت رکھدی ٹھکدار بولی دی ورتوں سمیت ایہہ رچنا اک چنگی وار دے نال-نال پنجابی سبھیاچار دی پیشکاری دا اک اعلیٰ نمونہ اے۔