نِکی کہاݨی
نِکّی کہاݨی یا مُختصِر کہاݨی (انگریزی: Short story) نثری فِکشن دی اک صنف اے۔ ایہنوں عام طور اُتے اک ہی نشِست وچ پڑھیا جا سَکدا اے تے کِسے اک اثر یا مُوڈ نوں جنم دیݨ دے ارادّے ناݪ، خود ساختَہ واقعے یا مُنسلِک واقعات دی سِیرِیز اُتے توجَّہ مرکُوز کَردی اے۔ نِکی کہاݨی ادب دیاں قدِیم ترین قِسماں وِچّوں اکّ اے تے ایہ دُنیا بَھر دی مُختلِف قدِیم کمِیوُنِیٹِیز وچ افسانّیاں، دیومالائی کہاݨیاں، لوک کہاݨیاں، پریاں دیاں کہاݨیاں، حکایتاں تے لمبیاں کہاݨیاں دی شکل وچ موجود اے۔ جدِید نِکی کہاݨی 19ویں صدی دے اوائل وچ تیار ہوئی۔
تَعرِیف
[سودھو]نِکی کہاݨی اپݨی ذات وچ اک تخلِیق شُدہ شکل اے۔ نِکیاں کہاݨیاں وچ پلاٹ، گُونج تے دِیگر متحرّک اجزاء دا اِستعمال ہُندا اے جِداں کہ ناول وچ ہُندا اے، لیکن عام طور اُتے گَھٹّ حَد تَک۔ اگرچہ نِکیاں کہاݨی بڑی حَد تَک ناول یا ناولٹ توں الَگ ہُندی اے، پَر مصنّفِین عام طور اُتے ادبی تکنیکّاں دے اک سانجّھے بھن٘ڈار توں اخذ کردے نیں۔
اس گَل دا تعیّن کرنا کہ اک نِکی کہاݨی دی قطعی وضاحت کِیہ اے، اس وچ اُݪجھاء اے۔ اک نِکی کہاݨی دی اک کلاسک تعریف ایہ آ کہ ایہنوں اکّ ہی نشِست وچ پڑھن دے قابل ہوݨا چاہیدا اے، ایہ اکّ نُکتہ خاص طور اُتے ایڈگر ایلن پو دے مضمُون "دی فلاسفی آف کمپوزیشن" (1846ء) وچ بݨایا گیا اے۔ ایچ جی ویلز نے نِکی کہاݨی دا مقصد ایہ بیان کیتا کہ "جولی آرٹ، کِسے چیز نوں بہت روشن تے متحرّک بݨاؤݨا، ایہ ہَولناک یا قابل رحم یا مضحکہ خیز یا گہرا روشن ہو سکدا اے، جس وچ صِرف ایہ ضرُوری اے کہ ایہنوں پڑھن وچ پن٘دراں توں پنجاہ منٹ لگّݨ۔" وِلیئم فاکنر دے مطابق، اک نِکی کہاݨی کردار اُتے مبنی ہُندی اے تے اک مصنّف دا کَم ایہ آ کہ "اک کاغذ تے پینسل دے ناݪ ایہدے پِچّھے گُھمّدا اے تاکہ اوہ جو کچھ کہندا اے تے کَردا اے اوہنوں پیش کَرسکے۔"
کچھ مصنّفِین نے اِستدلال کیتا اے کہ اک نِکی کہاݨی دی سخت شکل ہوݨی چاہیدی اے۔ سمرسیٹ موگم دا خیال سی کہ "نِکی کہاݨی دا اک مخصُوص ڈیزائن ہوݨا چاہیدا اے، جس وچ روانگی دا اک نُکتہ، اک کلائیمیکس تے اک نُکتہ امتحان شامل اے، دُوسرے لفظاں وچ، ایہدا اک پلاٹ ہوݨا چاہیدا اے"۔ ہیو والپول دا وی اس طرحاں دا ہی نظرِیہ سی: "اک کہاݨی، اک کہاݨی ہوݨی چاہیدی اے؛ واقعات ناݪ بھریاں ہوئیاں چِیزاں دا ریکارڈ، تیز رفتار حرکت، غیر متوقّع ترقّی، جس ناݪ سسپَینس عرُوج اُتے پہن٘چ جان٘دا اے تے اک اِطمینان بخش منطقی انجام ہُندا اے۔"
آرٹ دی اک مکمّل پیداوار دے طور اُتے نِکی کہاݨی دے اس نظرِیے دی تاہم انتون چیخوف نے مخالفت کیتی، جیہدا خیال سی کہ کہاݨی دی نہ تاں اِبتداء ہوݨی چاہیدی اے تے نہ ہی اِنتہا۔ ایہ صِرف اکّ "زِندگی دا ٹُکڑا" ہوݨا چاہیدا اے، جیہڑی تجوِیز پیش کیتی گئی اے۔ چیخوف اپݨیاں کہاݨیاں وچ اِختتام نوں ختم نہیں کَردا بلکہ اوہنوں پڑھنہاراں اُتے چَھڈّ دین٘دا اے کہ اوہ اپݨے اپݨے نتائج اخذ کرن۔
لمبائی
[سودھو]لمبائی دے لحاظ ناݪ، نِکیاں کہاݨیاں لئی الفاظ دی تَعداد عمومن 1,000 توں 4,000 تَک ہُندی اے۔ تاہم، نِکیاں کہاݨیاں دے طور اُتے درجَہ بَند کچھ کمّاں وچ 15,000 الفاظ تک ہُندے نیں۔ 1,000 توں گَھٹّ لفطاں دِیاں کہاݨیاں نوں بَعض اوقات "مُختصِر نِکیاں کہاݨیاں" یا "فلَیش فِکشن" کہیا جان٘دا اے۔
نِکیاں کہاݨیاں دی کوئی لمبائی طَے نئِیں ہُن٘دی۔ الفاظ دی گِݨتی دے لحاظ ناݪ، اک کہاݨی، اک نِکی کہاݨی تے اک ناول دے درمیان کوئی باضابطَہ حَد بندی نئِیں، بلکہ فارم دے پیرامیٹرز بیاناتی تے عملی سیاق و سباق دے ذِریعے دِتے جان٘دے نیں، جس وچ اکّ دِتی گئی کہاݨی نوں تیار کیتا جان٘دا اے تے اس اُتے غَور کیتا جان٘دا اے تاکہ نِکی کہاݨی دی تشکِیل انواع، ممالک، دور تے تبصرَہ نگاراں دے درمیان مُختلِف ہووے۔ ناول دی طرحاں، نِکی کہاݨی دی غالب شکل اشاعت لئی دستیاب بازاراں دے مطالبات دی عکاسّی کَردی اے تے شکل دا اِرتقاء اشاعتی صنعت دے اِرتقاء تے اوہدے حلقیاں دی جمع کراؤݨ دی ہدایات ناݪ گہرا تعلّق رَکھدا اے۔
صنف دے مصنّف دے حوالّے دے طور اُتے، امریکا دے سائنس فِکشن تے فَینٹسی رائِٹرز نے سائنس فِکشن جمَع کراؤݨ دے رَِہنماء خطُوط لئی نیبولا ایوارڈز وچ نِکی کہاݨی دی لمبائی دی وضاحت کیتی اے کہ 7,500 توں گَھٹّ الفاظ نیں۔
خصُوصِیات
[سودھو]بیانیہ تے وضاحتی نثری فِکشن دی اک مُرتکز، جامع شکل دے طور اُتے، نِکی کہاݨی نوں ڈرامائی ڈھانچّے دے روایتی عناصر دے ذِریعے نظرِیہ بݨایا گیا اے: نمائش (مطابقت، صورت حال تے مرکزی کرداراں دا تعارف)، پیچیدگی (واقعہ جیہڑا تنازعات نوں متعارف کرواؤندا اے)، وَدھدی ہوئی کارروائی، بحران (مرکز لئی فیصلہ کُن لمحے تے عمل لئی ایہدی وابستگی)، کلائیمیکس (تصادم دے لحاظ ناݪ سَبھ توں زیادَہ دلچسپی دا نُکتہ تے سَبھ توں زیادَہ عمل دے ناݪ نُکتہ) تے حَل (اوہ نُکتہ جَد تنازعہ حل ہوگیا)۔ اپݨی لمبائی دی وجہ توں، نِکیاں کہاݨیاں اکثر اس طرز دی پیروی کَرسَکدیاں نیں یا نئِیں کَرسکدیاں۔ مثال دے طور اُتے جدِید نِکیاں کہاݨیاں وچ صِرف کدی کِتے ہی نمائش ہُن٘دی اے، زیادَہ عام طور اُتے عمل دے وسط وچ شُرُوع ہُن٘دی اے (میڈیا ریس وچ)۔ لمبِیاں کہاݨیاں دی طرحاں، نِکیاں کہاݨیاں دے پلاٹّاں وچ وی اکّ عرُوج، بحران یا اہم موڑ ہُن٘دا اے۔ ابہام نِکیاں کہاݨیاں وچ اک بار بار آؤݨ واݪا ٹراپ اے، چاہے اوہناں دے اِختتام، خصُوصیت یا لمبائی وچ۔ کِسے وی فَن پارے دی طرحاں، نِکی کہاݨی دی صحِیح خصُوصِیات اس گَلّ اُتے مُنحصِر ہُن٘دیاں نیں کہ ایہدا خالق کوݨ اے۔
انگریزی دے پروفیسر کلیئر ہینسن دے مطابق نِکی کہاݨی دے مصنّفِین دی خصُوصیّت ایہ آ کہ اوہ "ہاردے ہوئے تے تنہا رہݨ واݪے، جِلاوطن، عورتاں تے سیاہ فام نیں، جیہڑے کِسے نہ کِسے وجہ توں اپݨے معاشرے دے حُکمرانی "بیانیہ" یا عِلمیات/تجربیات دا حِصَّہ نئِیں رہے۔"