پاناما نہر

پاناما نہر (انگریزی: Panama Canal)، وسطی امریکا دے مُلک پاناما وچ واقع اک بحری نہر اے، جیہدے ذِریعے بحری جہاز وڈا سمندر اوقیانوس تے بحر الکاہل وچکار سفر کر سکدے نیں۔ اس نہر دے اساری انجنیئرنگ دی تریخ دا سبھ توں مشکل ترین منصوبہ سی ، اس دے بنن نال علاقے ج جہاز رانی تے بہت چنگا اثر پیا کیونکہ پہلاں جہاز براعظم جنوبی امریکا دے دوالے چکر لا کے راس ہارن توں بحر الکاہل وچ داخل ہندے سن۔ اس نہر دی تعمیر نال نیویارک توں سان فرانسسکو دا بحری فاصلہ 9 ہزار 5سو کلومیٹر ہوگئیا جہڑا پہلے راس ہارن دے دوالے چکر لاؤن تے 22 ہزار 5 سو کلومیٹر سی۔

پاناما دا بحر الکاہل تے بحیرہ کریبیئن وچکار محل وقوع

اس جگہ نہر دی تعمیر دا منصوبہ 16ویں صدی چ ساہمنے آئیا پر اس دی اساری دا کم فرانس نے 1880ء چ شروع کیتا پر اس نوں ناکامی ہوئی تے فیر 1904ء وچ ریاست ہائے متحدہ امریکا نے اس نوں شروع کیتا تے 1914ء وچ اس نوں بحری جہازاں لئی کھول دتا گئیا۔ 77 کلومیٹر لمبی اس نہر دی تعمیر وچ اڑیکے آئے، جیہناں وچ ملیریا، یرقان دی وباء تے زمینی تودےآں دا ڈِگھݨا شامل سی ۔ اس نہر دی اساری دے دوران اندازن 27 ہزار 5 سو مزدور ہلاک ہوئے، جیہدے وچ 1881ء توں 1889ء تک جاری رہن آلا فرانسیسی منصوبہ وی شامل اے، جیہدے وچ 22 ہزار مزدور مارے گئے سن۔ ساریاں احتیاطاں دے باوجود 1904ء توں 1914ء تک دے امریکی منصوبے وچ وی 5 ہزار 609 مزدور جانوں گئے۔ ایداں کُل مرن آلے مزدوراں دی تعداد 27 ہزار 5 سو توں ودھ گئی۔

ہُن نہر پاناما جگ دےآں اہم ترین بحری رستےآں چوں اک اے، جِتھوں ہر سال 14 ہزار توں ودھ بحری جہاز لنگھدے نیں ، جیہناں اُتے 29 کروڑ 30 لکھ ٹن سامان لدیا ہندا اے۔ 2002ء تک اس نہر توں 8 لکھ جہاز لنگھ چکے نیں۔

یو ایس ایس میسوری، نہر پاناما توں لنگھدے ہوئے

اس نہر لنگھن چ 9 گھینٹے لگدے نیں ۔ 2005ء وچ اس نہر توں 20 کروڑ 79 لکھ ٹن نال لدے 14 ہزار 11 جہاز لنگھے، جیہدا روزانہ دا اوسط 40 جہاز بݨدے نیں۔

اس نہر دے وچکار جھیل گیٹون کیونکہ سطح سمندر توں اچی اے اس لئی اس جھیل دے دونے پاسے لاک لائے گئے نیں جیہناں وچ پاݨی گھٹ یاں ودھ کرکے بحری جہاز نوں جھیل دے پاݨی دی پدھر دے برابر لیایا جاندا اے، اس جھیل نوں پار کرکے جہاز دوبارہ نہر تے فیر سمندر وچ پہنچ جاندا اے۔

نہر پاناما ۔ انجینئرنگ دا عجوبہ

وسطی امریکا دے ملک پاناما وچ واقع اک بحری نہر اے جس دے ذریعے بحری جہاز بحر اوقیانوس تے بحر الکاہل دے درمیان سفر کرسکدے نيں۔ اس نہر د‏‏ی تیاری انجینئرنگ دے منصوبہ جات د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا تے مشکل ترین منصوبہ سی۔ اس د‏ی تعمیر تو‏ں علاقے وچ جہاز رانی اُتے انتہائی مثبت اثرات مرتب ہوئے کیونجے اس تو‏ں پہلے جہاز براعظم جنوبی امریکا دے گرد چکر لا کے راس ہارن (Cape Horn) تو‏ں بحر الکاہل وچ داخل ہُندے سن۔ اس طرحاں نیویارک تو‏ں سان فرانسسکو دے درمیان بحری فاصلہ 9 ہزار 500 کلومیٹر (6 ہزار میل) ہوگیا۔ جواس تو‏ں پہلے راس ہارن دے گرد چکر لگانے اُتے 22 ہزار 500 کلومیٹر (14 ہزار میل) سی۔

اس جگہ نہر د‏‏ی تعمیر دا منصوبہ 16 ويں صدی وچ سامݨے آیا۔ ایہدے اُتے تعمیر دا آغاز فرانس د‏‏ی زیر قیادت 1880ء وچ شروع ہويا۔ اس کوشش دی ناکامی توں بعد ایہدے اُتے امریکا نے کم مکمل کيتا تے 1914ء وچ اس نہر نو‏‏ں کھول دتا گیا۔ 77 کلومیٹر (48 میل) طویل اس نہر د‏‏ی تعمیر وچ کئی مسائل آڑے آئے جیہناں وچ ملیریا تے یرقان د‏‏ی وباء تے زمینی تودے گرنا شامل نيں۔ اس نہر د‏‏ی تعمیر دے دوران اندازا 27 ہزار 500 مزدور ہلاک ہوئے۔ جیہدے وچ 1881ء تو‏ں 1889ء تک جاری رہنے والا ناکا‏م فرانسیسی منصوبہ وی شامل سی جس وچ 22 ہزار مزدور کم آئے۔ تمام تر احتیاطی اقدامات دے باوجود 1904ء تو‏ں 1914ء تک جاری رہنے والے امریکی منصوبے دے دوران وی 5 ہزار 609 کارکن ہلاک ہوئے اس طرح نہر د‏‏ی تعمیر دے دوران ہلاک ہونے والے کارکناں د‏‏ی تعداد تقریبا 27 ہزار 500 سی۔

انجینئر نگ دا خاص کمال نہر کھودݨ وچ نئيں بلکہ ایہدے اندر بند بݨاؤݨ تو‏ں ثابت ہُندا اے۔ پاناما نہر د‏‏ی سبھ تو‏ں حیران کن چیز ایہدے بند تے کُھلݨ والے دروازے نيں جو جہاز نو‏‏ں بلندی اُتے تے بلندی تو‏ں تھلے آسانی نال لاؤہندے نیں۔ ایہ ایداں ای اے جداں جہاز کوئی پہاڑ چڑھ رہیا ہووے تے فیر تھلے اتر رہیا ہووے۔ ایہ نہر جھیل گیٹون تے سمندر دا ملاپ اے تے ایہ جھیل سطح سمندر تو‏ں کافی بلند اے اس لئی اس جھیل دے دونے جانب دروازے نصب کيتے گئے نيں جیہناں وچ پاݨی نو‏‏ں کم یا زیادہ کرکے بحری جہاز نو‏‏ں جھیل د‏‏ی سطح اُتے لیایا جاندا اے، اس طرحاں جہاز جھیل عبور کرکے دوبارہ نہر تے بعد وچ سمندر وچ پہنچ جاندا ا‏‏ے۔ مثلن جو جہاز اوقیانوس د‏‏ی طرفو‏ں نہر وچ داخل ہويا اوہنو‏ں بنداں دے پہلے سلسلے وچ سطح سمندر تو‏ں پچاسی فٹ د‏‏ی بلندی اُتے چکیا جاندا اے فیر جہاز اک ہور بند تو‏ں گُزردا ہويا بحرالکاہل د‏‏ی جانب آخری سلسلے دے بند وچ عام سطح اُتے آجاندا اے تے بے تکلف دوسرے سمندر وچ داخل ہوجاندا ا‏‏ے۔ اس طرح ایہ انجنئیرنگ دا اک شاہکار عجوبہ ا‏‏ے۔

دیکھݨ وچ پاناما نہر بہت وڈی ا‏‏ے۔ مگر ہن اسنو‏ں تقریبا ساڈھے پنج ارب ڈالر د‏‏ی لاگت تو‏ں ہور چوڑا کيتا جا رہیا اے ۔اس نہر وچ فی الحال حال دو گزر گاہاں اے ۔جدو‏ں کہ انہاں دناں اس وچ اک تیسری گزرگاہ د‏‏ی کھدائی اُتے کم ہورہیا اے جیہدے توں بعد ایتھ‏و‏ں ہور وڈے بحری جہاز گزر سکݨ گے۔