نہنگ سنگھ
| نہنگ سنگھ | |
|---|---|
| معلومات نسلی گروہ | |
ترمیم  |
نیہنگ یا نہنگ سکھاں دی لڑاکا ٹولی نوں کیندے نیں۔ سکھاں دی پرانی تریخ چ اے لوک چھاۓ ہوۓ نیں تے سکھاں ج ایناں دی بڑی عزت اے۔ تھوڑی گنتی چ ہوندیاں ہویاں وی اے کئی واری مغلاں نال لڑدیاں ہویاں اے جتے۔ ایس لئی سکھ تریخ چ ایناں دا بڑا ناں اے۔ نیہنگ تن گرنتھاں گرو گرنتھ صاحب دسم گرنتٹ تے سربلوہ گرنتھ نوں اہمیت دیندے نیں۔ اے گوڑے نیلے رنگ دے کپڑے پاندے نیں تے پنج ککے وی ورتدے نیں۔
نیہنک اکالی وی اخواندے نیں۔
نیہنگ فارسی بولی دا بول اے جیدا مطلب اے مگرمچھ۔ سکھان دی ایس مزہبی لڑاکا ٹولی نوں اے ناں مغل تریچ لکھاریاں نے دتا جدوں اونان نین ایس ٹولی نوں مگرمچھاں وانگوں بے جگری نال لڑدیاں ویکھیا۔
نہنگ فارسی بولی دا شبد اے؛ جس دے مطلب ہن- کھڑگ، تلوار، قلم، لیکھنی، مگرمچھ، گھڑیال، گھوڑا، دلیر، علیحدہ، آتم گیانی، جس نوں موت دی چنتا نہ ہووے۔ نہنگ سنگھ اپنے آپ نوں دسمیش جی دے سیاسی مطلب میری دے وارث (نمائندے) دسدے ہوئے اپنے سیس اپر سجائے دمالے دی تلنا-بادشاہی تاژ نال کردے ہن۔ اوہ بادشاہ دے تاج اُتے کلغی-توڑے سمان، اپنے دمالے دے موہرے چند-توڑا سجا کے رکھدے ہن۔[۱]
نہنگ سنگھاں دا بانا
[سودھو]
"نہنگ سنگھ، سنگھاں دا اکّ فرقہ اے، جو سیس پور پھرہرے والا دمالا، چکر، توڑا، کرپان، کھنڈا، گجگاہ، آدی شستر اتے نیلا بانا پہندا اے۔"[۲] اکّ وار بابا فتح سنگھ جی سیس تے دمالا سجا کے دسمیش جی دے حضور آئے، جس پور پیؤ جی نے فرمایا کہ اس بانے دا نہنگ پنتھ ہووےگا۔ ایہہ وی آکھیا جاندا اے کہ جد اچّ دے پیر والا نیلا بانا کلغیدھر نے اگّ وچ ساڑیا تاں اس ویلے اکّ لیر کٹار نال بنہی، جس توں نیلامبر قوم چلی۔[۳] بھائی مان سنگھ جی نہنگ بانا رکھدے ہندے سن۔ بھائی کولا جو پرتھوی چند دی اولاد وچوں سن، چٹے بستر لے کے حاضر ہوئے تاں دسمیش جی نے نیلے بستر لاہ کے ساڑ دتے۔ اکّ ٹاکی اگّ توں باہر ڈگّ پئی، گرو جی دی آگیا نال بھائی مان سنگھ نے اپنی پگّ اپر ٹنگ لئی۔ نیلے بانے والا نہنگاں سنگھاں دا بانا اس طرحاں تریا۔[۴]
بندہ سنگھ بہادر دے ویلے توں لے کے سکھ مثلاں دے راج تک، مغل سرکار ولوں دسمیش جی دے سرجے ہوئے خالصے نوں ختم کرن لئی بڑے ظلم کیتے گئے۔ اس بھیانک کشٹاں بھرے اتے سنکٹمئی ویلے دا ٹاکرا کرن لئی سنگھاں نے سکھی صدق کیساں-سواساں نال نبھاؤن لئی دھرم لڑائیاں وچ لڑن مرن دا پرن کر لیا۔ اس لئی اوہناں نے ودھ توں ودھ شستر رکھنے شروع کر دتے۔ سنگھاں نے اپنی فوجی وردی (بانا) وکھرے روپ وچ حاصل کیتی۔ گل نیلے رنگ دا لما چولا، لکّ نوں کمرکسا، تیڑ گوڈیاں تیک کچھہرا، سر تے اچی پگڑی (دمالا) تے اس دوآلے چکر، اس طرحاں نہنگی بانے وچ خالصہ اکال پرکھ دی فوج دے روپ چ میدان وچ نتریا۔ نہنگ سنگھاں دے پنج شستر مشہور ہن - جویں کرپان، کھنڈا، باگھ نکھا، تیر-کمان اتے چکر؛ جو اکثر چھوٹے چھوٹے اکار دے ہندے ہن، جہناں نوں نہنگ سنگھ دمالے وچ رکھدے ہن۔ نہنگ سنگھاں پاس ویسے تاں بہت سارے شستر ہندے ہن پر سکھ روایتاں مطابق اوہناں پاس کرپان، کھنڈا، تیر-کمان، چکر، پیشکبز، تمچا، کٹار اتے بندوق آدی پرمکھ ہن۔
گرو کیاں لاڈلیاں فوجاں
[سودھو]نہنگ سنگھ اکال دے اپاشک ہن اتے اکال اکال جپدے ہن۔ اس لئی خالصائی فوج نوں اکالی فوج دے نام نال وی پکاریا جان لگ پیا۔ اس اکالی فوج نے، سکھ دھرم دی روایت اتے گر-مریادا نوں اپنیاں جاناں وار کے قائم رکھیا اتے گر-استھاناں دی سیوا-سنبھال کیتی۔ عام سکھاں نالوں نہنگ سنگھاں وچ اوہ سارے خاص گن سن، جہناں نوں دسمیش پیؤ جی پیاردے سن۔ اس لئی نہنگ سنگھاں نوں گرو کیاں لاڈلیاں فوجاں وی کیہا جان لگ پیا۔
مختصر اتہاس
[سودھو]نہنگ قوم خالصائی روپ وچ پچھلے تن سو سالاں توں چلی آ رہی اے اتے اج تک قائم اے۔ بھائی مان سنگھ جی توں پچھوں بابا بنود سنگھ، بابا دیپ سنگھ، بابا گربخش سنگھ اتے بھائی دربارا سنگھ دل خالصے دے مکھی جتھےدار؉ رہے۔ بعد وچ جدوں دل خالصہ دو دلاں (بڈھا دل تے ترنا دل) وچ ونڈیا گیا تاں نواب کپور سنگھ نوں پنتھ دا مکھی جتھےدار؉ چنیا گیا۔ اس توں پچھوں اکالی نینا سنگھ، اکالی پھولا سنگھ، بابا ہنو مان سنگھ، بابا تپا سنگھ، بابا صاحب سنگھ، بابا پرہلاد سنگھ، بابا علم سنگھ، بابا تیجا سنگھ، بابا چیت سنگھ، بڈھا دل دے مکھی جتھےدار؉ نیت کیتے جاندے رہے۔
گڑگجّ بولے
[سودھو]نواب کپور سنگھ دے ویلے سنگھاں نے اپنے نویں خفیہ بولے پرچلت کر لئے سن، جہناں نوں گڑگجّ بولے وی کیہا جاندا اے۔ ایہناں بولیاں نوں، جاسوس سمجھ نہیں سن سکدے۔ ایہہ بولے سکھ دے سراں دے ملّ پین ویلے جنگلاں، پہاڑاں اتے ہور پناہگاہاں وچ رہن کرکے بڑے سہائی ہندے سن۔ اکّ سنگھ نوں سوا لکھ کہن نال دشمناں دے ساہ سکّ جاندے سن اتے اوہناں نوں بھاجڑاں پے جاندیاں سن۔ سکھ فوجاں عام نہنگاں سنگھاں دیاں ہندیاں سن۔ اوہ جدوں جیکارے گجاؤندے کسے نگر وچ جاندے تاں اتھوں دے لوک سکھ دا ساہ لیندے تے خوشی وچ آپ مہارے نونہاں دھیاں نوں کہندے: "آئے نی نہنگ، بوہے کھولھ دے نسنگ" مرچ نوں لڑاکی،کھنڈ نوں چپّ
سوربیر اتے نڈر
[سودھو]نہنگ سنگھ بڑے بھجنیک، سچے-سچے، جتی-ستی، سوربیر، نڈر، نرویر اتے کرنی والے مرد ہوئے ہن۔ اجیہے مہان پوتر جیون والے اکالی پھولا سنگھ جی سن، جہناں دے ہر حکم اگے شیرے پنجاب مہاراجہ رنجیت سنگھ سر نیوا دیا کردے سن۔ اکّ واری اکالی جی نے مہاراجے جی نوں کسے الزام کارن سری اکال تخت صاحب دے نیڑے املی دے بوٹے نال بنھ کے کورڑے مارن دی سزا دتی، جو مہاراجے نے سر متھے پروان کر لئی سی۔ اس بچناں دے بلی اکالی پھولا سنگھ نے ارداسا سودھ کے نشہرے ول چڑھائی کیتی، پر شیرے پنجاب نے کیہا کہ اجے تھوڑا سماں ٹھہر کے چڑھائی کرنی چاہیدی اے، کیونکہ پٹھانی فوج ساڈی خالصائی فوج نالوں ودھیرے اے۔ ایہہ سن کے اکالی جی نے جواب دتا کہ میں ارداسا سودھ کے تریا ہاں، پچھے نہیں ہٹ سکدا اتے اس نے نشہرے دی جنگ بڑی بہادری نال لڑی اتے آپ شہیدی پا کے فتح خالصے نوں دوائی۔ جہڑے نہنگ سنگھ جنگاں وچ حصہ نہیں سی لیندے جاں تیاگی ہندے سن، اوہ کوئی نہ کوئی لوک-سیوا دے کم ضرور کردے رہندے سن۔ سکھ ہسٹری وچ مسٹر کننگھم ایوں لکھدا اے، "میں کیرت پور؉ دے لاگے اکّ اکالی نہنگ سنگھ نوں ویکھیا، جو ستلج دریا دے نیڑے، شوالک دے پہاڑی علاقے وچکار لوک-سیوا ہت اکّ سڑک بنا رہا سی۔ اوہ کسے نال گلاں گھٹ ہی کردا سی۔ پر اس دے پوتر جیون اتے آچرن دا لوکاں اتے بڑا چنگا اثر پیا سی۔" کسے چترکار نے اس نہنگ سنگھ اتے اکّ بھیڈاں چارن والے منڈے دا چتر بنایا سی، جو شری ہرمندر صاحب، امرتسر وکھے تیجا سنگھ سمندری حال دے ساہمنے، جوڑا گھر دے نیڑے پنگلواڑا دے پربندھکاں نے رکھیا ہویا اے۔
نہنگ سنگھاں دیاں چھاؤنیاں
[سودھو]پرانے ویلے توں نہنگ سنگھ کئیاں شہیدی استھاناں اتے گوردواریاں دی سیوا-سنبھال کردے چلے آ رہے ہن۔ ایہناں دے ڈیریاں نوں چھاؤنیاں کیہا جاندا اے، جویں برج اکالی بابا پھولا سنگھ امرتسر، شہیدی باغ آنندپور صاحب، ٹبہ بابا نینا سنگھ مکتسر، گداوری ندی کنڈھے نگینہ گھاٹ اتے ماں سندری جی دا استھان، سری حضور صاحب ناندیڑ، ماچھیواڑا، فریدکوٹ، پٹی، چبے پنڈ دے لاگے شہیدی استھان بابا نودھ سنگھ، بابا بکالا اتے پنڈ سر سنگھ آدی ہن۔
تہوار اتے شوق
[سودھو]نہنگ سنگھ وساکھی دا میلہ دمدما صاحب، دیوالی سری امرتسر تے ہولا محلہ سری آنندپور صاحب وکھے بڑے اتشاہ نال مناؤندے ہن۔ نہنگ سنگھ اچے جیون آچرن والے، نیلے بستر پہندے، سرب لوح دے برتن ورتدے، ہتھیاراں دے اپاشک اتے گھوڑیاں دے پریمی ہندے ہن۔ ایہہ بہنگم ماضی جیون والے ہندے ہن تے گرہستی وی۔ ایہہ کسے دی وی دتی ہوئی جاگیر پروان نہیں کردے اتے نہ ہی کسے توں کجھ منگدے ہن۔ ایہہ گتکا، تلوار تے نیزاباجی آدی ہتھیاراں دے وی ماہر ہندے ہن۔