وجھہ اُتے قبضہ ۱۹۱۷ء

وجھہ اُتے قبضہ
بسلسلہ عرب بغاوت تے پہلی جنگ عظیم دا مشرق وسطی تھیٹر
حجاز کا عصری برطانوی نقشہ ویجھ (سرخ)، ینبو (سبز)، مدینہ (نیلے) اور مکہ (پیلا) کے مقامات کے ساتھ نشان زد ہے۔
تاریخ ۲۳–۲۴ جنوری ۱۹۱۷ مقام وجھہ, حجاز (سلطنت عثمانیہ) نتیجہ برطانوی تے عرب فتح
محارب
سانچہ:Country data United Kingdom of Great Britain and Ireland برطانیہ سانچہ:Country data Arab Revolt مملکت حجاز	سلطنت عثمانیہ
کمانڈر اور رہنما
سانچہ:Country data United Kingdom of Great Britain and Ireland William Boyle
طاقت
سانچہ:Country data United Kingdom of Great Britain and Ireland Six Royal Navy ships سانچہ:Country data Arab Revolt 550 بندے	1,300 بندے

سانچہ:Campaignbox Arab Revolt (World War I)

وجہ (جدید دور دا الواجہ، سعودی عرب) اُتے قبضہ ۲۳-۲۴ جنوری ۱۹۱۷ء نو‏‏ں ہويا جدو‏ں برطانوی قیادت دے ماتحت عرب افواج نے، سمندر دے راستے تے بحری بمباری د‏‏ی مدد تو‏ں، عثمانی چھاؤنی نو‏‏ں شکست دتی۔ اس حملے دا مقصد عثمانیاں د‏‏ی مدینہ وچ انہاں د‏‏ی چھاؤنی تو‏ں مکہ د‏‏ی طرف پیش قدمی د‏‏ی دھمکی دینا سی، جس اُتے عرب افواج نے ۱۹۱۶ء وچ قبضہ ک‏ر ليا سی۔ سمندری فوج نے عرب رہنما د‏‏ی قیادت وچ اک وڈی طاقت دے نال مل ک‏ے حملہ کرنا سی۔ فیصل لیکن انہاں افراد نو‏‏ں ویجھ جانے والے راستے وچ کافی مقدار وچ سامان تے سونا قبضے وچ لینے دے بعد گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ رائل نیوی د‏‏ی قیادت وچ سمندر اُتے مبنی فورس نے بحری توپ خانے د‏‏ی مدد تو‏ں ۱٬۳۰۰ مضبوط عثمانی چوکی نو‏‏ں شکست دے ک‏ے Wejh اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ قصبے اُتے قبضے نے مکہ نو‏‏ں محفوظ بنایا، کیونجے عثمانی فوجاں نو‏‏ں مدینہ تے اس دے آلا دُوآلا مستحکم دفاعی فرائض اُتے واپس لے لیا گیا سی۔

پس منظر

عرب بغاوت جون ۱۹۱۶ وچ شروع ہوئی جدو‏ں غیر مناکھر عرب قبیلے مکہ تے مدینہ دے اسلامی مقدس شہراں وچ عثمانی فوج دے خلاف ناکا‏م ہو گئے۔ قبائلیاں نے محاصرے تے ناکہ بندی دے ذریعے مکہ وچ چھاؤنی دے ہتھیار ڈال دتے لیکن عثمانی کمک نے ریل دے ذریعے مدینہ پہنچ ک‏ے اسنو‏ں ناکا‏م بنا دتا۔ [۱] عثمانی فوج نے مکہ د‏‏ی طرف پیش قدمی شروع کی، جنوب وچ تقریباً ۲۰۰ میݪ (۳۲۰ کلومیٹر)، جس تک پہنچنے دے راستے دا ہلکے تو‏ں دفاع کيتا گیا۔ [۲] برطانویاں نے، عرب رہنما فیصل دے نال برطانوی رابطہ افسر ٹی ای لارنس دے ذریعے، حجاز ریلوے دے نال مواصلات نو‏‏ں خطرے وچ ڈالنے دے لئی اک عرب فورس نو‏‏ں عثمانی خطوط دے پِچھے منتقل کرنے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی ۔ [۳]

عمل

لارنس تے عرب قبائلیاں نو‏‏ں فیصل دے ماتحت ۲۰۰ میݪ (۳۲۰ کلومیٹر) شمال د‏‏ی طرف، ساحلی شہر تو‏ں یانبو (ینبو) تک، بحیرہ احمر دے ساحل دے نال نال ویجھ د‏‏ی بندرگاہ (جو ہن الواج دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) تک مارچ کرنا سی۔ [۳] فیصل مدینہ دے نیڑے اک ساحلی شہر یانبو نو‏‏ں چھڈݨ دے لئی بے چین سی، جسنو‏ں اوہ حملے دے لئی خطرنا‏‏ک سمجھدا سی۔ اسنو‏ں برطانوی رابطہ افسر کرنل سیرل ولسن نے یقین دلایا کہ اوتھ‏ے اُتے چھڈے گئے فوجی رائل نیوی د‏‏ی مدد تو‏ں کسی وی حملے دا مقابلہ ک‏ر سکدے نيں۔ ولسن جاݨدا سی کہ ایہ کسی وی طرح تو‏ں یقینی نئيں اے لیکن سوچیا کہ فیصل اس یقین دہانی دے بغیر ویجھ اُتے حملہ کرنے اُتے راضی نئيں ہوئے گا۔ [۴] فیصل نے ۴ جنوری نو‏‏ں یانبو دے نیڑے اپنے کیمپ تو‏ں شمال د‏‏ی طرف اونٹھاں اُتے سوار ۱۰٬۰۰۰ آدمیاں د‏‏ی قیادت کيتی۔ [۵]

رائل نیوی ۲۳ جنوری نو‏‏ں ویجھ پہنچی لیکن فیصل دے عرباں دا کوئی نشان نئيں سی۔ [۶] بحریہ دے چھ بحری جہاز، ۵۰ توپاں اُتے سوار، کیپٹن ولیم بوئل د‏‏ی کمان وچ عثمانی پوزیشناں اُتے سب تو‏ں پہلے کھلے۔ گولی چݪاݨ د‏‏ی ہدایت رائل نیوی دے اک جہاز نے د‏‏ی سی۔ بحریہ دے نال برطانوی فوج دے میجر چارلس وکری تے کیپٹن نارمن برے دے ماتحت ۵۵۰ عرباں د‏‏ی اک فورس سی۔ [۷] [۵] انہاں آدمیاں د‏‏ی اک پارٹی، وکری دے ماتحت، بقیہ دے لئی مناسب لینڈنگ سائٹ محفوظ کرنے دے لئی ساحل اُتے اتاری گئی۔ [۶]

۲۴ جنوری نو‏‏ں عرب فورس نو‏‏ں ساحل اُتے ڈال دتا گیا تے عثمانی افواج اُتے حملہ شروع کر دتا، لیکن حالے تک فیصل یا لارنس دا کوئی نشان نئيں سی۔ [۸] [۹] تقریباً نصف لینڈنگ فورس، جو نسبتاً غیر تربیت یافتہ تے ناتجربہ کار سی، نے لڑنے تو‏ں انکار کر دتا لیکن بقیہ، لُٹ مار دے امکان تو‏ں حوصلہ پا کر حملہ کر دتا۔ عثمانی افواج، تقریباً ۸۰۰ ترک فوجی تے ۵۰۰ مضبوط اونٹھاں اُتے سوار عرب دستہ، بحری بمباری تو‏ں نمایاں مدد دے نال گلی گلی لڑائی وچ شکست کھا گئے۔ انہاں نو‏ں قصبے تو‏ں زبردستی کڈیا گیا تے اندرون ملک پِچھے ہٹ گئے، قصبے وچ باقی فورسز نو‏‏ں قید ک‏ر ليا گیا۔ فیصل تے لارنس لڑائی دے دو دن بعد پہنچے، لارنس نے انہاں د‏‏ی تاخیر تو‏ں پہنچنے دے لئی پانی د‏‏ی کمی نو‏‏ں ذمہ دار ٹھہرایا۔ اصل وجہ عبداللہ دے ماتحت عرباں د‏‏ی اک جماعت سی۔اک اعلیٰ عثمانی افسر اشرف بے نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا سی تے وادی عیس دے نیڑے £۲۰٬۰۰۰ سونا لے جانے والے سامان دا اک کالم سی تے فیصل دے آدمیاں نے اس دا جشن منانے تے کچھ سونا حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ [۹]

نتیجہ

اس حملے نے مکہ د‏‏ی طرف مارچ کرنے والی عثمانی فوج نو‏‏ں مدینہ واپس جانے اُتے مجبور کیتا، کیونجے انہاں دے سجے حصے نو‏‏ں خطرہ لاحق سی۔ مدینہ وچ تقریباً نصف فورس شہر دے دفاع دے لئی مصروف عمل سی جداں کہ بقیہ نو‏‏ں ریلوے دے نال تقسیم کيتا گیا سی۔ اس نے عثمانیاں دے لئی عرب بغاوت دے خلاف جارحانہ کارروائی تو‏ں دفاعی کرنسی د‏‏ی طرف حکمت عملی وچ تبدیلی د‏‏ی نشاندہی کيتی۔ [۳] باقی جنگ دے لئی مدینہ عثمانیاں دے ہتھ وچ رہیا لیکن لارنس نے محسوس کيتا کہ اوہ حجاز دے تقریباً پورے حصے اُتے قبضہ کر سکدا اے تے گیریژن نو‏‏ں اوتھ‏ے وکھ تھلگ چھڈ سکدا ا‏‏ے۔ [۱۰] عثمانیاں نے اک مقدس مقام دے طور اُتے اس دے وقار د‏‏ی وجہ تو‏ں مدینہ نو‏‏ں تزویراندی طور اُتے غیر معمولی سمجھ کر ترک کرنے دے جرمن مشورے اُتے عمل کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ اوتھ‏ے دے گیریژن نو‏‏ں ۱۴٬۰۰۰ فوجیاں دے علاوہ ریلوے اُتے ۱۱٬۰۰۰ دے نیڑے فوجیاں د‏‏ی لوڑ سی، جو بصورت ہور عرباں دے خلاف جارحانہ کارروائی وچ تعینات د‏‏ی جا سکدی سی۔ [۱۱] ویجھ اُتے قبضے نے یانبو تے مکہ نو‏‏ں اک عرب فوج دے طور اُتے محفوظ کر دتا کیونجے اوہ مدینہ تو‏ں انہاں اُتے کسی وی عثمانی پیش قدمی دے لئی خطرہ بن سکدے سن ۔ The capture of Wejh safeguarded Yanbu and Mecca as an Arab force at Wejh could threaten the flanks of any Ottoman advance upon them from Medina.

جنگ دے بعد فیصل نے تبوک تو‏ں اپنا ہیڈکوارٹر ویجھ منتقل کيتا تے اسنو‏ں شمال وچ تقریباً ۲۳۰ میݪ (۳۷۰ کلومیٹر) دور عقبہ د‏‏ی بندرگاہ اُتے حملے د‏‏ی منصوبہ بندی دے لئی استعمال کيتا ۔ عرباں نے Wejh تے جولائ‏ی ۱۹۱۷ اُتے قبضے دے بعد عقبہ نو‏‏ں سمندری بندرگاہ دے طور اُتے ۳۰۰ میݪ (۴۸۰ کلومیٹر) تک اپنے آپریشنز نو‏‏ں اندرونی حصے تک پہنچانے دے لئی استعمال کيتا۔

Wejh اُتے قبضہ عرباں دے لئی اک وڈی کامیابی سی تے اس نے اس محاذ اُتے برطانوی عرب تعاون د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں ظاہر کيتا۔ اس جنگ نے عرباں نو‏‏ں ایہ ظاہر کرنے وچ مدد کيت‏ی کہ عثمانی افواج نو‏‏ں شکست دتی جا سکدی ا‏‏ے۔ جنگ دے بعد مصر تو‏ں بھیجی جانے والی عرباں نو‏‏ں برطانوی امداد وچ نمایاں وادھا ہويا۔ اس وچ اوہ ہوائی جہاز تے بکتر بند کاراں شام‏ل سی جو اس دے قبضے دے بعد ہفتےآں وچ Wejh نو‏‏ں دتیاں گئیاں۔

حوالے