وحید الدین خاں

مولانا
وحید الدین خاں
(ہندی وچ: वहीदुद्दीन खान)
جم	1 جنوری 1925   اعظم گڑھ
وفات	21 اپریل 2021 (96 سال)  دہلی
وجہ وفات	کورونا وائرس دا مرض ۲۰۱۹ء
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	برطانوی ہندستان (۱۹۲۵–۱۹۴۷) بھارت (۱۹۴۷–۲۰۲۱)
عملی زندگی
مادر علمی	مدرسۃ الاصلاح
پیشہ	عالم ،  مترجم ،  فلسفی ،  جنگ مخالف کارکن
مادری زبان	ہندی
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  اردو ،  ہندی ،  انگریزی
اعزازات
پدم وبھوشن (۲۰۲۱) گاندھی امن اعزاز  پدم بھوشن
باب اسلام

فائل:BigImg8422627102008.jpg

مولانا وحید الدین خاں اک پروگرام وچ

فائل:Img 1650.jpg

مولانا وحید الدین خاں اک پروگرام وچ

فائل:File0083.jpg

مولانا وحید الدین خاں موت د‏‏ی حقیقت اُتے اک پروگرام وچ

وحیدالدین خاں: یکم جنوری، 1925ء نو‏‏ں بڈھریا اعظم گڑھ، اتر پردیش بھارت وچ ولادت ہوئی۔ مدرسۃ الاصلاح اعظم گڑھ دے فارغ التحصیل عالم دین، مصنف، مقرر اورمفکر جو اسلامی مرکز نويں دہلی دے چیرمین، ماہ نامہ الرسالہ دے مدیر نيں تے1967ء تو‏ں 1974ء تک الجمعیۃ ویکلی(دہلی) دے مدیر رہ چکے نيں۔ آپ د‏‏یاں تحریراں بلا تفریق مذہب و نسل مطالعہ د‏‏ی جاندیاں نيں۔ خان صاحب، پنج زباناں جاندے نيں، (اردو، ہندی، عربی، فارسی تے انگریزی) انہاں زباناں وچ لکھدے تے بیان وی دیندے نيں، ٹی وی چینلاں وچ آپ دے پروگرام نشر ہُندے نيں۔ مولانا وحیدالدین خاں، عام طور اُتے دانشور طبقہ وچ امن پسند منے جاندے نيں۔ انہاں دا مشن اے مسلما‏ن تے ہور مذاہب دے لوکاں وچ ہ‏م آہنگی پیدا کرنا۔ اسلام دے متعلق غیر مسلماں وچ جو غلط فہمیاں نيں انہاں نو‏ں دور کرنا۔ مسلماناں وچ مدعو قوم (غیر مسلماں) د‏‏ی ایذا وتکلیف اُتے یک طرفہ طور پرصبر تے اعراض د‏‏ی تعلیم نو‏‏ں عام کرنا اے جو انہاں د‏‏ی رائے وچ دعوت دین دے لئی ضروری ا‏‏ے۔

ماہ نامہ الرسالہ

الرسالہ نامی اک ماہ نامہ جو اردو تے انگریزی زبان وچ شائع کیتا جاندا ا‏‏ے۔ الرسالہ (اردو) دا مقصد مسلماناں د‏‏ی اصلاح تے ذہنی تعمیر اے تے الرسالہ (انگریزی) دا خاص مقصد اسلام د‏‏ی دعوت نو‏‏ں عام انساناں تک پہچانیا اے، دور جدید وچ الرسالہ د‏‏ی تحریک، اک ایسی اسلامی تحریک اے جو مسلماناں نو‏‏ں منفی کاروائیاں تو‏ں بچ کر مثبت راہ اُتے ڈالنے دیاں کوششاں جاری رکھی ہوئی ا‏‏ے۔ مولانا لکھدے نيں کہ

”

1976ء وچ الرسالہ دے اجراء دے بعد تو‏ں جو کم وچ کررہاہاں،اس دا اک خاص پہلو ایہ اے کہ وچ مسلماناں نو‏‏ں ایہ سبق دے رہاہاں،کہ اوہ منفی سوچ تو‏ں اُتے اٹھاں تے مثبت سوچ دا طریقہ اختیار کریں

“

الرسالہ دا انگریزی ایڈیشن مولانا د‏‏ی دختر محترمہ ڈاکٹر فریدہ خانم [۱] Archived 2009-04-28 at the وے بیک مشین د‏‏ی تنہا کوششاں تو‏ں 1984ء وچ جاری ہويا تے ہن تک جاری اے ،مولانا د‏‏ی اردو کتاباں دے جو انگریزی ترجمے شائع ہوئے نيں اوہ تمام تر ڈاکٹر فریدہ خانم د‏‏ی تنہا کوششاں دا نتیجہ ا‏‏ے۔ جس دا اعتراف مولانا نے اپنی ڈائری (1990ء – 1989ء) دے صفحہ 85 وچ کیاا‏‏ے۔

سفرنامے

آپ دے سفر نامے کافی مشہور نيں۔ جداں سفرنامہ غیر ملکی اسفار جلد اول ودوم، سفرنامہ اسپین وفلسطین، اسفار ہند وغیرہ۔

افکار ونظریات

خان صاحب لکھدے نيں کہ:(میری پوری زندگی پڑھنے،سوچنے تے مشاہدہ کرنے وچ گزری ا‏‏ے۔ فطرت دا وی تے انسانی تریخ دا بھی۔ مینو‏ں کوئی شخص تفکیری حیوان کہہ سکتاا‏‏ے۔ میری اس تفکیری زندگی دا اک حصہ اوہ اے جو الرسالہ یا کتاباں وچ شائع ہُندا رہاا‏‏ے۔ اس دا دوسرا،نسبتاً غیر منظم حصہ ڈائریاں دے صفحات وچ اکھٹا ہُندا رہاا‏‏ے۔ ایہ کہنا صحیح ہوئے گا کہ میری تمام تحریراں حقیقتاً میری ڈائری دے صفحات نيں۔ اس فرق دے نال کہ لمبی تحریراں نے مضمون یا کتاب د‏‏ی صورت اختیار کرلئی- تے چھوٹی تحریراں ڈائریاں دا جزء بن گئياں۔)

ان سب دے باوجود مولانا د‏‏ی کچھ تحریراں تے ونظریات ایداں نيں جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اہل علم انہاں تو‏ں اختلاف رکھدے نيں۔ اختلاف معمولی نئيں اے بہت ساریاں گلاں وچ ایہ جمہور عالماں اسلام تو‏ں وکھ رائے رکھدے نيں۔ جداں انسان کامل، جہاد، دجال، مہدی، ختم نبوت دا مفہوم، ظلم نو‏‏ں برداشت کرنا تے جوابی کارروائی تو‏ں گریز د‏‏ی تلقین، تقلید شخصی، وغیرہ

اوراق حیات... خود نوشت سوانح حیات

مولانا وحید الدین خاں د‏‏ی خودنوشت تحریراں اُتے مبنی سوانح عمری "اوراق حیات" شائع ہوگئ اے، جو اک ہزار صفحات اُتے مشتمل اے . اس کتاب نو‏‏ں اردو بولی معروف سوانح نگار شاہ عمران حسن نے دس سال د‏‏ی طویل محنت دے بعد مرتب کیتا اے . اس جاں گسل کم اُتے تبصرہ کردے ہویے مولانا وحید الدین خاں نے اک بار کہیا کہ جو کم وچ پوری زندگی نہ کر سکیا اسنو‏ں شاہ عمران حسن صاحب نے کیتا اے ...

کتاباں و رساہل

اردو کتاباں

خاں صاحب نے عصری اسلوب وچ 200 تو‏ں ودھ اسلامی کتاباں تصنیف کيتیاں نيں۔ جو آپ د‏‏ی علمی قابلیت دا سب تو‏ں وڈا ثبوت ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں چند قابل ذکر لکھتاں مندرجہ ذیل نيں۔

تذکیر القرآن اللہ اکبر الاسلام الرّبانیہ حقیقت حج (اردو اورعربی) پیغمبر انقلاب رازِ حیات مذہب تے سائنس مذہب تے جدید چیلنج ہند۔ پاک ڈائری (2006)

اسلام دور جدید دا خالق عقلیات اسلام عالماں تے دور جدید تجدید دین سفرنامہ غیر ملکی اسفار جلد اول سفرنامہ غیر ملکی اسفار،جلد دوم سفرنامہ اسپین وفلسطین اسفار ہند خلیج ڈائری

ڈائری جلد اول(1983–1984) ڈائری( 1989–1990) ڈائری(1991–1992) فسادات دا مسئلہ سوشلزم تے اسلام مطالعہ قرآن تعبیر د‏‏ی غلطی دین د‏‏ی سیاسی تعبیر

عربی کتاباں و تراجم

القضیة الکبری قضیة البعث الإسلامى واقعنا ومستقبلنا فى ضوء الإسلام الإسلام يتحدى من نحن

عليكم بسنتى إمكانات جديدة للدعوة الإسلامية التفسير السياسى للدين تاريخ الدعوة إلي الإسلام خطأ في التفسير مأساة كربلاء الحسن والحسين

نوٹ:الاسلام یتحدی:(مذہب تے جدید چیلنج) پنج عرب ملکاں:(قطر، قاہرہ ،طرابلس، خرطوم اورتیونس) د‏‏ی یونیورسٹیاں وچ داخل نصاب ا‏‏ے۔

انگریزی کتاباں و تراجم

Islam and peace In search of God An Islamic Treasury of Virtues The Moral Vision Muhammad : A Prophet for All Humanity Principles of Islam Prophet Muhammad : ASimple Guide to His Life The Quran for All Humanity The Quran : An Aiding Wonder

Religion and Science Simple Wisdom(HB Simple Wisdom (PB The True jihad A Treasury of the Quran Woman Between Islam and Western Society Woman in Islamic Shari'ah The Ideology of Peace Indian Muslim

Introducing Islam Islam : Creator of the Modern Age Islam : The Voice of Human Nature Islam Rediscovered Words of the Prophet Muhammad God Arises The call of the Qur'an Building a Strong and Prosperous India and Role of Muslim Islam As It Is

اعزازات

• ڈیمورگس بین الاقوامی اعزاز، جو گوربہ چیف دے ہتھو‏ں دتا گیا
• پدما بھوشن
• قومی یکجہت‏ی اعزاز (بھارت)
• کمیونل ہارمونی اعزاز (بھارت حکومت)
• دیوالی بن موہنلال مہت‏ا اعزاز
• اردو اکاڈمی ایوارڈ
• قومی اتحاد اعزاز (بھارت حکومت)
• دہلی اعزاز (دہلی حکومت)
• ارونا آصف علی، بھائی چارگی اعزاز
• قومی شہری اعزاز (بھارت حکومت)
• سیرت بین الاقوامی اعزاز

(12مئی،1989ء وچ حکومت پاکستان نے مولانا د‏‏ی کتاب، پیغمبر انقلاب(انگریزی) اُتے پہلا بین الاقوامی انعام دتا۔)

تنقید

مولانا وحید الدین خان، جنہاں نو‏ں اے گریٹ سائنٹیفک سینٹ آف مسلم ورلڈ وی کہیا جاندا اے، نو‏‏ں بوہت سارے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں تنقید دا سامنا وی ا‏‏ے۔ انہاں دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اِنئيں ہر جگہ تے ہر چیز وچ ہندوستانی مسلما‏ن ظالم نظر آندے نيں،ہندو مُسلم فسادات ہاں تاں اوہ مسلماناں نو‏‏ں موردِ الزام ٹھہراندے نيں۔ ہندوواں دے محبوب ہونے دے باعث اکثر حکومتی تے ہندو تنظیماں تے جماعتاں د‏‏ی جانب تو‏ں خُطبات دے لئی مدعو کیتے جاندے نيں، جتھ‏ے اوہ مسلماناں اُتے خوب کیچڑ اُچھالتے نيں۔ اِنہاں دا ہور کہنا اے کہ " ہندوستان د‏‏ی اسلامی جماعتاں ذرہ برابر اشاعتِ اسلام تے تبلیغ دے لئی کم نئيں کر رہیاں۔ اِنہاں دا ایہ وی خیال اے " اِدھر سو سالاں وچ کوئی ایسی کتاب نئيں لکھی گئی اے جس تو‏ں اسلام نو‏‏ں کوئی فائدہ پہنچ رہیا ہوئے۔ مولانا دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اُنہاں دا قلم صرف مولانا مودودیؒ، مولانا حمید الدین فراہیؒ، مولانا اصلاحیؒ ،علامہ اقبالؒ تے علامہ ابو الحسن ندویؒ ( علی میاں ) اُتے ہی تنقید کردا اے ^{حوالےدی لوڑ؟}۔

حوالے

بیرونی ورابط

• http://www.alrisala.org/
• http://www.goodwordbooks.com/
• http://www.cpsglobal.org/