پانی پت دی پہلی لڑائی
پانی پت دی پہلی لڑائی کابل دے مغل حکمران ظہیر الدین بابر تے سلطنت دلی دے سلطان ابراہیم لودھی وچکار 1526ء چ پانی پت دے میدان چ ہوئی ۔ ابراہیم دی فوج 1 لکھ سپاہیاں تے مشتمل سی تے بابر نال صرف 12 ہزار جنگجو سن ۔ پر بابر خود اک تجربہ کار سپہ سالار تے لڑائی دے فن نال چنگی طراں واقف سی ۔ سلطان ابراہیم دی فوج نے زبردست مقابلہ کیتا پر شکست کھادی ۔ سلطان ابراہیم میدان جنگ چ مارئیا گئیا تے اسدی فوج تتر بتر ہو گئی ۔ پانی پت دی پہلی لڑائی مگروں ہندستان چ مغلیہ سلطنت دی نیہہ پئی ۔
لڑائی
[سودھو]پانیپت دی پہلی لڑائی بابر اتے دلی دے حکمران ابراہیم لودھی دے وچکار لڑی گئی سی ۔اس لڑائی دی اہمیت اس گل توں اے کہ اسے لڑائی توں بعد دلی وچ لودھی سلطنت دا احتتام اتے مغل سلطنت دا قیام ہوئیا سی ۔اس لڑائی وچ بھاوے ابراہیم لودھی کول اک لکھ توں وی ودھ دی فوج سی مگر پھر وی اسدی اس لڑائی وچ بری طرحاں نال ہار ہوئی سی ۔جدکہ دوجے پاسے بابر کول بہت ہی تھوڑے جہے فوجی سن اتے پھر وی اوہ اس لڑائی وچ جیتو رہا سی۔ اسدے کجھ مکھ کارناں بارے اسیں ہیٹھ لکھے مطابق وچار کر سکدے ہاں :-
فوجیاں دے پرانے طریقے
[سودھو]ابراہیم لودھی دی فوج وچ بہت سارے فوجی بھاڑھے دے فوجی سن اتے اوہناں نوں کسے طرحاں دی کوئی سائنسی ڈھنگ نال لڑھائی کرن دا کوئی تجربا نہیں سی ۔بھاڑھے تے آئے ہوئے فوجی کدے وی اتشاہ اتے پوری ویرتا نال نہیں سن لڑھ سکدے ۔اوہناں وچ انوحکمرانی دی وی کمی سی اتے لڑھائی دے ڈھنگ طریقے وی بہت پرانے سن۔اوہ مدھ قالین ڈھنگ نال لڑھن والے فوجی سن ۔لڑائی دے دوران اوہ اانتظام پیدا کر دندے سن ۔ جدکہ بابر کول پوری طرحاں اسنوں سمرپت فوجیاں دی فوج سی بھاویں اوہناں دی گنتی گھٹ سی مگر اوہناں دے لڑائی لڑھن دے ڈھنگ طریقے جدید اتے سائنسی ویونتبندی والے سن۔ بابر ولوں بھارت وچ پہلی واری توپخانے اتے بندوقاں دا بھرپور استعمال کیتا گیا سی۔رشبروک ولیئمز نے ٹھیک ہی کیہا اے کہ ،"بابر دی جت دا کوئی اک وڈا کارن جیکر کوئی سی تاں اوہ صرف اسدا طاقتور توپ خانا سی۔"
بابر دی سمرپت فوجی طاقت
[سودھو]بابر دے نال آئے ہوئے فوجی پوری طرحاں اپنے مالک دے متعلق سمرپت اتے اپنے مذہبی جوش نال لڑھن والے سن ۔اوہ بھارت توں باہروں آئے سن اتے اپنے راجا متعلق ایماندار سن ۔
توپخانے دا استعمال
[سودھو]بابر کول وڈیاں اتے چھوٹیاں دوویں پرکار دیاں توپاں سن اتے کافی مقدار وچ گولہ-بارود دا سامان وی سی۔اسدی فوج وچ استاد علی اتے مصطفیٰ ورگے نپن توپچی وی سن جہناں نے اپنیاں توپاں نال اپھگانی سیناں دے پکھچڑھے اڑا دتے اتے افغان فوج دے ہاتھی توپاں دی آواز سنکے اپنی ہی فوج وچ بھگدڑ مچاؤن لگ پئے سن ۔
بھارتی راجیاں ولوں ابراہیم لودھی دا ساتھ نہ دینا
[سودھو]اس ویلے جدوں وی کوئی غیرملکی حکمران مرکزی ستا اتے حملہ کرن دی کوشش کردا سی تاں چوگردے والیاں ریاستاں خوش ہندیاں سن اتے موقع تاڑھکے اپنا ہی سبیکار سدھ کرن دی کوشش کردے سن اتے اپنے راج دیاں سیماواں وچ وادھا کرن لئی اک دوجے نال لڑھن لگ پیندے سن۔اسے کارن ہی پنجاب دے دولت خاں اباراہیملودھیب ابراہیم نے بابر نوں دلی اتے حملہ کرن لئی سدا دتا سی ۔اسنے سوچیا سی کہ بابر باقی حملہ آوراں وانگ بھارت آ کے اتپات مچاویگا اتے لٹمار کرکے واپس چلا جاویگا۔اس نال دلی دی ستا کمزور پے جاوے گی ۔بابر دے واپس جان توں بعد سیاسی اانتظام دا لابھ لے کے اوہ اپنے راج دا پھلار کر سکنگے ۔رانا سانگا دی وی سوچ ایہی سی ۔اجیہی سوچ کارن ہی ایہناں وچوں کسے نے وی ابراہیم لودھیدا ساتھ نہیں دتا سی ۔دوجے افغان اتے راجپوت راجیاں نے وی اسدی کوئی مدد نہیں کیتی ،سگوں اوہ سارے من ہی من اسدے ہار جان دی کامنا کردے ہوئے پرسن ہندے سن ۔
ابراہیم لودھیاک ایوگ اتے سنکی قسم دا حکمران سی
[سودھو]ابراہیم لودھیبھاویں دلی دا حکمران سی مگر اوہ ناں تاں اک یوگ سپہ سالار سی اتے ناں ہی یوگ حکمران سی ۔پرجا اسدے اتیاچاراں توں تنگ آ چکی سی۔اپنے بھیڑے ورتاؤ کارن ہی اسدے سارے سردار اتے سگے متعلق وی اسنوں چنگا نہیں سن سمجھدے ۔پنجاب دا دولت خاں اباراہیملودھیب ابراہیم بھاویں ابراہیم لودھیدا چاچا سی ۔پر اوہ وی ابراہیم لودھیدے خلاف اسے کرکے ہویا سی کہ ابراہیم لودھینے اسدے لڑھکے نوں دلی وچ قید کرکے اس نال برا سلوک کیتا سی۔اسنوں قیدخانے وچ باغیاں دے سیل وچ لجاکے تاڑنا دتی گئی سی کہ اسدے خلاف ودروہ کرن دا کی نتیجہ ہو سکدا سی۔مگر دولت خاں دا لڑکا دلاور خاں اباراہیملودھیب ابراہیم کسے طریقے اسدی قید وچوں نکلن وچ کامیاب ہو گیا اتے پنجاب پہنچکے اسنے اپنے پیو دولت خان لودھی نوں دلی وچ ہوئی ساری گھٹنا دا ہال سنایا ۔استوں دولت خاں لودھی نوں بہت غصہ آیا اتے اسے کارن اسنے بابر نوں بھارت اتے حملہ کرن لئی سدا دتا سی ۔ افغان فوج وچ تنظیم دی کمی سی ۔
اک ہفتے تک فوجیاں دا آہمنے-ساہمنے کھڑے رہکے سماں برباد کرنا۔
[سودھو]بابر اتے ابراہیم لودھی دیاں فوجاں اک ہفتے تک اک دوجے دے ساہمنے کھڑھیاں رہیاں۔مگر ابراہیم لودھینے لڑائی چھیڑن دا کوئی جتن نہیں کیتا ۔ایہہ سماں بابر لئی فائدہ مند سدھ ہویا ، کیونکہ بابر دے فوجی ابراہیم لودھیدے فوجیاں دی آبادی ویکھ کے گھبرا گئے سن اتے جیکر اوہناں نے ترنت ہی حملہ کر دتا ہندا تاں شاید اوہناں نوں ڈرکے اتھوں بھجنا پے جاندا ۔مگر اک ہفتے دے ویلے دوران بابر نے اپنیاں فوجاں نوں حوصلے اتے اتشاہ دی بھاونا نال بھر دتا۔ اس اک ہفتے دا بابر نے بھرپور فائدہ اٹھایا اتے اپنی فوجاں نوں ویونتبندی نال کھڑے کیتا ۔اس کول صرف 12000 فوجی سن جدکہ ابراہیم لودھیدی فوج وچ 100000 فوجی اتے 1000 دے قریب ہاتھی سن ۔پر اسدی ویونتبندی صدقہ ہی اسدے فوجیاں نے گھٹ گنتی وچ ہون دے باو جود جت حاصل کیتی۔
بابر نے لڑائی کرن لئی ڈھکواں ستھان چنیا سی
[سودھو]اسنے ڈیرے لگاؤن توں بعد ہی مقررہ سکیم مطابق فوج دے اگلے حصہ دی اگوائی خسرو ککلتاش تے محمد علی جنگجنگ نوں سومپی اتے اسدے پچھے وڈا فوج نوں اگے تن حصےآں وچ ونڈ دتا گیا ۔سجے پاسے دا سپہ سالار ہمایوں اتے کھبے پاسے دا سپہ سالار سلطان مرزا نوں بنایا گیا جدکہ وچکارلے حصہ نوں اسنے اپنے ماتحت رکھیا۔
لڑائی دی شروعات بابر دی ویونتبندی مطابق
[سودھو]اک ہفتے تک کسے نے وی لڑائی وچ پہل کرن دی ہمت نہیں کیتی سی ۔انت نوں ویہہ اپریل دی رات نوں بابر نے اپنی فوجی ٹکڑی نوں ویریاں دے کیمپ اتے ہلاّ بولن دا حکم دتا تاں جو دشمن نوں بھڑکا کے اس تھاں ول لیاندا جاوے جس پاسے اوہ خود اوہناں نال لڑنا چاہندے سن۔بابر دی چال کامیاب ہوئی۔افغان فوجی اسے جگہ ول لڑدے لڑدے پہنچے جس تھاں ول بابر نے ویونتبندی کیتی ہوئی سی ۔رات دے ویلے دے دھاوے توں بھڑک کے اگلے دن 21اپریل دی سویر نوں افغان فوج نے بابر دی فوج ول کوچ کر دتا اتے اس پرکار سویرے 9 وجے دے قریب لڑائی دی شروعات ہو گئی۔مگر افغان فوجی سجے پاسے ول ودھے تاں رستے وچ پٹیاں ہوئیاں کھائیاں نوں ویکھ کے بہت پریشان ہوئے۔ایہہ کھائیاں بابر دے فوجیاں ولوں پہلاں ہی تیار کیتیاں ہوئیاں سن۔افغان فوجیاں نوں پریشانی وچ دیکھدے ہی بابر دی تلگما پارٹیاں نے ترنت اوہناں نوں گھیرا پا لیا اتے وچکاروں توپاں نے وی گرجنا شروع کر دتا۔استاد علی اتے مصطفیٰ نامک بابر دے توپچیاں نے ویلے ویلے تے فائر کرکے افغان فوج وچ بھگدڑ دی حالت پیدا کر دتی ۔دوپہر ہون تک ہی ابراہیم دی فوج پوری طرحاں ہار چکی سی۔ ابراہیم لودھیکوئی 15000 توں 16000 ہزار فوجیاں سمیت لڑدا ہویا لڑائی وچ ہی ماریا گیا۔اس طرحاں ابراہیم دے ادنڈ سبھاء کارن ہی افغاناں دے ونش جو کی بہلول لودھی نے شروع کیتا سی ابراہیم لودھینے اسدا انت کروا دتا۔