پاکستانی پنجابی ثقافت

سبھیاچار دی تشریح

'سبھیاچار' شبد 'انگریزی دے شبد culture' دا سمانارتھک شبد اے ایہہ اپنے آپ وچ اجیہا جٹل پربندھ اے جس وچ انسان دیاں نجی اچھاواں نوں جدوں سماجی پربندھ دے سارے شہریاں ولوں اپنا لیا جاندا اے انہاں ایہہ اکّ اتِ وڈا تجزیہ دا روپ دھار لیندا اے۔ سبھیاچار دی سبھ توں آسان تشریح انگریزی دے تجزیہ کلچرڈ توں اگوائی لے کے کیتی جاندی اے، جس مطابق سبھیاچار توں وہار دی نفاست دا مطلب لیا جاندا اے۔ ایہہ سبھیاچار دے بے حدّ محدود مطلب ہن، اتے اس نوں مانو-سائنسدان ہرسکووتس سبھیاچار دی 'بورڈنگ سکول تشریح'کہندا اے۔1947 ای۔ وچ انگریزاں دی غلامی توں آزاد ہون توں بعد جو سبھ توں وڈی اتے اہم حادثہ گھٹی سی اوہ سی دو دیساں بھارت اتے پاکستان دی ہوند۔ پنجاب دا دو حصےآں وچ ونڈیا جانا۔ ہندوستان، چین، روس اتے افغانستان وچ اکّ نواں کھیتر قائم ہویا-پاکستان۔ ‘پاکستان` شبد دو شبداں دے جوڑ ‘پاک` اتے ‘ستھان` توں بنیا اے۔ ‘پاک` توں مطلب ‘پوتر` اتے ‘ستھان` توں مطلب ‘تھاں` اے۔ اس طرحاں پاکستان توں مطلب پوتر تھاں اے۔

پاکستان دی وکھری ہوند اے جان کارن اس خطے دا سبھیاچار وی وکھرا قائم ہویا۔ سیاسی طور اُتے بھاویں ایہہ ہن وکھری ہوند دا مالک اے۔ پر پنجابی سبھیاچار سانجھ توں اپنے آپ نوں وکھ نہیں کر سکیا۔ پنجاب دیاں سیاسی پنجاب ونڈ توں پہلاں پنجاب پنج دریاواں (ستلز، بیاس، راوی، چناب، جیہلم) دی دھرتی سی۔ پر پنجاب ونڈ نال ایہناں دریاوا دی وی ونڈ ہو گئی۔ جس نال پنجاب دو حصےآں وچ ونڈیا گیا۔

راوی دریا دا پوربی کنڈھا ہی بہت تھاواں تے دوہاں پنجاباں دی حدّ بنیا۔ دھنی، پوٹھوہار اتے بار دا علاقہ پاکستان دا حصہ بن گیا۔

پاکستانی پنجابی سبھیاچار دیاں وکھرتاواں

پاکستانی پنجابی سبھیاچار بھارتی پنجابی سبھیاچار دا ہی اکّ انگ اے۔ مگر مغربی پنجاب وچ کجھ کُ وکھرتاواں وی موجود ہن۔ پاکستان اسلام دھرم مرتکز دیس اے۔ اسلام دھرم راج دا دھرم اے۔ مغربی پنجابی سبھیاچار ونچ پوربی پائی جاندی۔ مغربی پنجابی سبھیاچار وچ پنجابی لکھن لئی شاہ مکھی لپی دی ورتوں کیتی جاندی اے۔ سندھی، پنجابی، پشتو اتے بلیچی آدی پاکستان دی قومی زباناں ہن۔ مکھ روپ وچ اردو، فارسی بولی ورتی جاندی اے۔ کھان-پین متعلق وی وکھرتاواں پائیاں جاندیاں ہن۔ مغربی پنجابی سبھیاچار وچ گئو دے ماس نوں کھانا چنگا منیا جاندا اے۔ پاکستان وچ اردو بولی دفتری، سرکاری اتے تعلیمی بولی اے۔

پاکستانی پنجابی سبھیاچار دیاں سانجھا

مغربی پنجاب اتے مشرقی پنجاب دو وکھ-وکھ خطے ہون دے باو جود وی آپسی سانجھ رکھدے ہن۔ پنجاب ونڈ دے باو جود وی دونوں پنجاباں وچ برابریواں پائیاں جاندیاں ہن۔ پوربی اتے مغربی دوویں پنجاباں وچ پنڈاں دا ماحول اتے پنڈ اکو-جہے ہی ہن۔ دوویں سبھیاچار کسانی پردھان سبھیاچار ہن۔ کھیتی تے نربھرتا والے سبھیاچار ہن۔ پاکستان دے حصے ودھ زرخیز زمین آؤن کارن کھیتی اتھوں دا مکھ کتا بن گیا۔ مغربی پنجابی سبھیاچار دے پہراوے وچ پوربی پنجابی پہراوے ورگی برابری پائی جاندی اے۔ مغربی اتے پوربی پنجابی سبھیاچار وچ موت، جم اتے ویاہ متعلق سانجھا پائیاں جاندیاں ہن۔

حوالے

1. پاکستانی پنجابی ساہت نکاس تے ترقی

ہربنس سنگھ دھیمان

1. پاکستانی پنجابی شاعری

جگجیت کور

1. سبھیاچار تے پنجابی سبھیاچار

ڈاکٹر۔ گربخش سنگھ پھرینک