پنجابی ناول دی تریخ
| لکھاری | گرپال سنگھ سندھو |
|---|---|
| دیس | بھارت |
| بولی | پنجابی |
| چھاپن آلے | ساہت اکیڈمی دہلی |
گور پال سنگھ سندھو نے پنجابی ناول دی تریخ دے ستّ حِصے بنائے نیں۔ سبھ توں پہلا ناول دیاں خاصیتاں تے پنجابی ناول دے مڈھ بجھن تے پریرنا سروتاں بارے وچار کیتا گیا اے۔ دوجے حصے وچّ ناول دے مڈھلے سروپ تے پنجابی ناولاں تے ناول کاراں بارے گل بات کیتی گئی اے۔ تیجے چوتھے حصے وچّ پنجابی ناول دی پرمکھ تعمیری پروتریاں نال متعلق ناولاں تے ناولکاراں بارے چرچا کیتی گئی اے۔ پنجویں حصے وچّ اتر حقیقت پسندی ناول دے سرلیکھ ہیٹھ ہم عصر پنجابی ناول دی گل بات کیتی گئی اے۔ ناول دے ستویں حِصے وچّ پرواسی ناول تے پاکستانی پنجابی ناول دی گل بات کیتی گئی اے۔[۱]
پنجابی ناول دا آغاز
[سودھو]پنجابی ناول دے شروع بارے دو آرائ پرچلت نیں۔ پہلی رائے دے مطابق پنجابی ناول پنجابی دے باقی آدھونک روپاکاراں وانگ مغربی ادب دے پربھاو ادھین پیدا ہویا۔ دوجی رائے ایہہ اے کہ پنجابی ناول مدھکالین برتانت روپاں بھاوَ قصہ کاو، وار کاوَ تے جنگنامہ تے ساکھیاں وغیرہ توں پیدا ہویا اے۔ پنجابی ناول ورگا کوئی ادیب روپاکار مدھکالین ادب وچّ پراپت نہیں سی پر پنجابی ناول نے مدھکالین کتھا ادب توں اپنی بنتر وچّ بہت سارے انشاں نوں سمویا اے۔[۲] گور پال سنگھ سندھو نے پنجابی ناول دی تریخ دے ستّ حِصے بنائے نیں۔ سبھ توں پہلا ناول دیاں وشیشتاواں تے پنجابی ناول دے مڈھ بجھن تے پریرنا سروتاں بارے وچار کیتا گیا اے۔ دوجے حصے وچّ ناول دے مڈھلے سروپ تے پنجابی ناولاں تے ناولکاراں بارے چرچا کیتی گئی اے۔ تیجے چوتھے حصے وچّ پنجابی ناول دی پرمکھ رچناتمک پروتریاں نال سنبندھت ناولاں تے ناول کاراں بارے چرچہ کیتی گئی اے۔ پنجویں حِصے وچ اتر یتھارتھوادی ناول دے سرلیکھ ہیٹھ سمکالی پنجابی ناول دی چرچا کیتی گئی اے۔ ناول دے ستویں حصے وچّ پرواسی ناول تے پاکستانی پنجابی ناول دی چرچا کیتی گئی اے۔
ناول تے پنجابی ناول دی ترقی
[سودھو]ناول اک لمبی کہانی تے گلپمئی رچنا اے جس وچّ زندگی دی ویاپک پیشکاری تے وشلیشن پاتراں، گھٹناواں، ستھانک ویرویاں، وارتالاپ اتے بھاشا دوارا ولکھن وشو درشٹی راہیں کتھا سرجن دی ودھی دے روپ وچوں کیتا جاندا اے۔ ایہہ اجیہا گلپی سنسار سرجدا اے جیہڑا سچا سنسار نہ ہندیاں وی اصلی پرتیت ہندا اے۔ اک پاسے اس دا سنبندھ سمکالی جیون دے یتھارتھ نال جڑدا اے تے دوجے پاسے کالپنک گلپ سنسار وچّ پیش ہوئے فن دے یتھارتھ نال بنھیا رہندا اے۔[۳]
پنجابی ناول دا مڈھ اتے مڈھلا سروپ
[سودھو]ڈاکٹر جوگندر سنگھ راہی، ڈاکٹر، ہردرشن سنگھ تے ڈاکٹر عطر سنگھ ورگے ودوان پنجابی ناول دے مڈھ بجھن وچّ قصہ کاوَ، وار کاو، جنم ساکھیاں تے گرو لباس دا مکھ یوگدان محسوس کردے نیں۔ پنجابی ناول دے مڈھ بارے پرچلت دوجا سدھانت پنجابی ناول نوں انگریزی شاسن دوران پیدا ہوئے نظام تے یورپی ناول دے پربھاو وچّ پیدا ہویا مَندا اے۔ اس کرکے اس دا سدھا رشتہ انگریزی راج پربندھ دے قائم ہون دے فلس روپ پیدا ہوئے سماجک حالات نال جڑیا ہویا دکھائی دیندا اے۔ پنجابی دے مولک ناولاں دے مڈھ تے ترقّی پرکریا نوں اس طرحاں پیش کیتا جا سکدا اے[۴] 1. بھائی ویر سنگھ، بھائی موہن سنگھ وید س. چرن سنگھ شہید توں علاوہ ہور وی اجیہے ناول کار نیں جیہناں نے اپنیاں اکا دکا رچناواں نال پنجابی ناول دی پرمپرا نوں ترقی یافتہ کرن وچّ یوگدان پایا جویں-: امر سنگھ چھاپیوالا، پرں. نرنجن سنگھ، حکیم سندر سنگھ، گیانی ہزارا سنگھ، ر بخش سنگھ
انسانیت مقصدی دور
[سودھو]ایہہ ناول پنجابی وچّ برتانت سرجن دے پکھ تو وی تے وشیگت سندربھاں تے سروکاراں دے پیشکاری دے نظرئیے توں وی بنیادی تبدیلی لے کے آؤندا اے۔ اس کرکے ویکتیوادی آدرشوادی دور دے پنجابی ناول وچّ چار مکھ وکھرتاواں پیش ہندیاں نیں۔ پہلی اس ناول دی رچنا درشٹی وچّ دھارمک ماحول اتے مارکسواد دے نبھاء دی روایت ختم ہندی اے۔ دوجا پنجابی ناول دا دھرا دھارمک تے سمپردائک سندربھاں دی تھاں سماجک مسئلے ہُندے نیں۔ تیجا اجیہے ہیرو دی سرجنا ہندی اے جو اچانک واپرن والی انہونی نہ مصیبتاں وچّ گھر جاندا اے۔ چوتھا اس دور دا ناول پہلے ناول وچّ پرچلت برتانتک حوالیاں دا تیاگ کرکے سمکالی یگ دے برتانتک حوالیاں دی ورتوں کرکے اپنی وکھری قسم دی ناولی کتھا دی اساری کردا اے۔ اس دور وچ نانک سنگھ، سنت سنگھ سیکھوں، سریندر سنگھ نرولا، کرنل نرندرپال سنگھ، جسونت سنگھ کنول، گرچرن سنگھ، ایشور چندر نندا وغیرہ نیں۔
ترقی تے حقیقت پسند دور دا ناول
[سودھو]حقیقت پسند ساہت سرجن پرکریا دی بنیادی وشیشتا ایہہ اے کہ اس وچّ ویکتی تے سماج دے آپسی رشتے دیاں ساریاں سرگرمیاں نوں واستوک چتر پیش کرن دے نظریے توں چتریاں جاندا اے۔ پنجابی ادب وچّ یتھارتھوادی دھارا دے اپجن اتے وگسن وچّ پرگتیوادی ساہت دھارا دی بنیادی بھومکا اے۔ اس دور دا پنجابی ناول وی پرگتیواد/ یتھارتھواد نال رچناتمک تے برتانتک سروکار اتے سندربھ رکھدا اے۔ ایہہ ناول پرگتیبادی گلپ شیلی دا پریوگ، یتھارتھک کتھانک اساری اتے پاتراں دی آپو اپنے سبھیاچارک پچھوکڑ والی بولی آدی ورتوں کرکے اس دیاں پرمکھ برتانتک خوبیاں نوں اساردی اے۔ اس دور وچّ سوہن سنگھ سیتل، کرتار سنگھ دگل، گردیال سنگھ، سرجیت سنگھ سیٹھی، سکھبیر، امرتا پریتم، دلیپ کور ٹوانا، اجیت کور اتے ایہناں توں علاوہ کجھ انگولے ناول کار وی آؤندے نیں۔[۵]
اتر حقیقت پسند دور
[سودھو]اتر حقیقت پسند دور دے ناول وچّ دو مکھ سرجناتمک رچیاں پرچلت ہندیاں نیں۔ پہلی رچی مطابق اس دور دا ناول وشیگت تے رچنا درشٹی دی ونّ سونتا نوں رچن دی کوشش کردا اے۔ اس دور دی دوجی رچی یتھارتھ دیاں بھرانتیاں نوں سمرن تے اوہناں دا آدرش پریرنا راہیں ہتھ لبھن یا یتھارتھ دے دسنتار سروپ دا سپاٹ چترن کرن دی تھاں، اوہناں دے حقیقی ورودھاں دی تلاش کرنا اے۔ اس دور دا ناول وشیاں دی ونّ سونتا دے نال نال رچنا درشٹی دی ونّ سونتا نوں دھارن کر لیندا اے۔ اتر یتھارتھوادی دور دا پنجابی ناول برتانتک جگتاں دے لحاظ نال وی پوری طرحاں وکھرتا قائم کردا دیکھیا جا سکدا اے۔ اس دور دے پرمکھ ناول کار اندر سنگھ خاموش، متر سین میت، گرمکھّ سنگھ سہرال، بلدیو سنگھ، جوگندر سنگھ کیروں، ہربھجن سنگھ بلونت سنگھ وغیرہ نیں۔[۶]
پرواسی پنجابی ناول
[سودھو]ویہویں صدی دے پنجویں دہاکے توں بعد پنجابیاں دا وڈے پدھر تے ہویا پرواس اک پاسے تاں تریخی طور تے ستھتیاں وچّ ہوئی تبدیلی دے روپ وچّ مہتو گرہن کر لیندا اے تے دوسرے پاسے اجوکی پنجابی سرجناتمکتا دی ستھتی نوں سمجھن لئی وشیش سارتھکتا رکھدا اے۔ اس کرکے ایہناں ناولاں وچّ پنجابی منکھ تے سبھیاچار دی اوپرے سماج وچلی ستھتی نوں بڑی گمبھیرتا تے جٹلتا نال پیش کیتا گیا اے۔ مڈھلے پرواسی پنجابی ناول وچّ ستئی درشاں دے چترن دے نال نال کچھ ناول کاراں دے ناول گمبھیر سبھاء دا ناولی برتانت سرجن دی کوشش وی کردے نیں۔ اس دور دے پرمکھ ناول کار کیلاشپری، رگھبیر ڈھنڈ، درشن سنگھ دھیر، سورن چندن، سشیل کور، ہرجیت اٹوال، ندیم پرمار وغیرہ نیں۔[۷]
پاکستانی پنجاب دا پنجابی ناول
[سودھو]1947 دا ورھا پاکستانی لیکھکاں لئی نویں تے آزاد مُلک نوں قائم کرن والا اے تے نال ہی نال ایہہ اجیہے قومی دکھانت دا منظر پیش کردا اے جس وچّ صدیاں دی پرانی سانجھ تے بھائی چارا کھنڈ پنڈ جاندا اے۔ پاکستانی پنجابی ناول دی ولکھنتا اس دے وشیش برتانت سرجن ودھی وچّ اے۔ اس کرکے ایہناں ناولاں وچّ پرتیکاتمک ودھی دا پریوگ بہت زیادہ ہویا اے۔ پاکستانی پنجاب دے پنجابی ناول دی ترقّی نوں وبھنّ ناول کاراں دوارا پائے یوگدان نوں آسانی نال دیکھیا جاسکدا اے۔ ایہناں ناول کاراں دوارا کیتے بھن بھن ناولی تجربیاں تے ورتیاں گئیاں وکھ وکھ برتانتک ودھیاں نال پنجابی ناول وچ اک گولنیوگ ادھیائے جڑدا پرتیت ہندا اے۔ اس دور وچ افضل احسن رندھاوا، فخر زمان، سلیم خان گمی، احسن بٹالوی، کہکشاں ملک، رضیہ نور محمد وغیرہ نیں۔[۸]
ہور دیکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 12
- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 42
- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 51
- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ67
- ↑ گور پال سنگھ سندھو،پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 70
- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 97
- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 113
- ↑ گور پال سنگھ سندھو، پنجابی ناول دی تریخ، پنجابی اکادمی دہلی،2005,صفحہ 124