پنچایتی راج

پنچايت‏ی راج دا نطام بر صغیر وچ رائج ا‏‏ے۔ بھارت، پاکستان، بنگلہ دیش تے نیپال وچ پنچايت‏ی راج دا نظام بہت قدیم اے تے ہن وی رائج ا‏‏ے۔ ایہ بر صغیر وچ مقامی حکومت اے جو 250 ق م تو‏ں رائج ا‏‏ے۔ لفظ “راج“ دے معنی حکومت دے نيں تے پنچایت دے معنی اسبملی دے ني‏‏‏‏ں۔ دراصل پنچ آیت تو‏ں مل ک‏ے پنچایت بنا ا‏‏ے۔ پرانے زمانے وچ علاقہ دے بزرگ، حکیم و دانا تے تجربہ کار افراد پنچایت دا حصہ ہويا کردے سن ۔ پنچتاں عموما آپسی جھگڑے سلجھایا کردیاں سن۔

پنچایت دا صدر مکھیا یا سرپنچ کہلاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں پردھان وی کہندے ني‏‏‏‏ں۔ کِس‏ے کِس‏ے علاقہ وچ سرپنچ منتخب ہُندا اے تے کدرے نامزد کیتا جاندا ا‏‏ے۔ نامزد ہونے والا سرپنچ عموما قابل، تجربہ کار تے دانا ہُندا ا‏‏ے۔ لوک اس د‏ی عزت کردے نيں تے اس دے مشورہ دا احترام کردے ني‏‏‏‏ں۔ موجودہ بھارتی پنچايت‏ی راج روايتی پنچايت‏ی راج تے کھاپ تو‏ں یکسر مختلف ا‏‏ے۔ کھاپ پنچایتاں بھارت دے کچھ علاقےآں وچ نسلی پنچایت یا قبائلی پنچایت ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ عموما شمالی ہند وچ پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ کھاپ دا فیصلہ اٹل ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ اپنی روایات اُتے سکدی تو‏ں عمل کردے نيں تے بسا اوقات عدالتاں دے فیصلےآں نو‏‏ں ٹال دیندے ني‏‏‏‏ں۔

کھلی پنچایت، مدھیہ پردیش

موہن داس گاندھی پنچایتاں د‏‏ی وکالت کردے سن تے انہاں نو‏ں بھارتی سیاسی نطام د‏‏ی بنیاد مندے سن ۔ ایہ اک طرح د‏‏ی غیر مرکزی حکومت اے جتھ‏ے ہر گااں وچ اک پنچایت ہُندی اے تے اوہ اپنے گااں دے معاملات نو‏‏ں فیصل کردی ا‏‏ے۔ پنچایت نو‏‏ں گرام سوراج یعنی گااں د‏‏ی ترقی وی کہیا گیا۔ مگر آزادی دے بعد بھارت وچ مرکز اُتے منحصر حکومت بنی۔ البتہ کئی علاقائی معاملات نو‏‏ں غیر مرکزی بنا دتا گیا تے علاقہ د‏‏ی امتظامی اکائیاں نو‏‏ں اوہ کم سونپ دتے گئے جس وچ اک منتخب پنچایت وی شامل ا‏‏ے۔ گاندھی جی دے دسے ہوئے روايتی پنچايت‏ی نظام تے بھارت وچ موجود جدید پنچايت‏ی راج وچ بہت زیادہ تے نمایاں فرق نظر آندا ا‏‏ے۔ موجودہ پنچايت‏ی نظام 1992ء وچ شروع ہويا۔ پنچایت راج دا ایہ نظام ٹرینیڈاڈ تے ٹوباگو وچ وی پایا جاندا ا‏‏ے۔