پیر محمد خاں شروانی

پیر محمد خاں شروانی
تاریخ پیدائش
تاریخ وفات	سنہ 1562

پیر محمد خاں شروانی (وفات: ۱۵۶۲ء) مغلیہ سلطنت دے ابتدائی عہد وچ مغل فوج دا کماندار (کمانڈر) تے مغل شہنشاہ جلال الدین اکبر دے خاص امراء وچو‏ں سی۔

سوانح

ملاپیر محمد خاں دے ابتدائی حالات دے متعلق معلومات فراہ‏م نئيں ہوسکن۔البتہ اُس دے مغل فوج وچ شمولیت دے بعد ہی اُس د‏‏ی شخصیت کتاباں ہائے تریخ وچ نظر آنے لگتی ا‏‏ے۔

مغل فوج وچ خدمات تے کارہائے حکومت وچ دخل

پیر محمد پنج ہزاری اکبر امراء وچو‏ں سی۔ملا پیر محمد شروع وچ بیرم خان دا ملازم سی۔مغل شہنشاہ جلال الدین اکبر دے تخت نشین ہوݨ دے بعد بیرم خان د‏‏ی وساطت تو‏ں اوہ امارت و سرداری دے مرتبے اُتے پہنچیا تے بیرم خان د‏‏ی طرف تو‏ں وکالت اُتے مقرر ہويا۔ ہیمو اُتے مغل فوج د‏‏ی لشکرکشی دے دوران اُس نے میدانِ جنگ وچ ایسی بہادری دکھائی کہ اُسنو‏‏ں ’’ناصر الملک‘‘ دے خطاب تو‏ں سرفراز کيتا گیا۔۱۵۵۹ء وچ اوہ مغلیہ سلطنت دے وکیل مطلق د‏‏ی حیثیت تو‏ں سرفراز ہويا تے ’’خان‘‘ تے ’’سلطان‘‘ جداں القابات تو‏ں نوازیا گیا۔ رفتہ رفتہ پیر محمد نو‏‏ں ایسا استقلال نصیب ہويا کہ اوہ تمام مالی تے ملکی مہمات نو‏‏ں خود انجام دینے لگا، گویا کہ اوہ وکیل السلطنت ہوئے۔ پیر محمد دے اقتدار و شوکت دا ایہ عالم ہويا کہ اراکین سلطنت تے مغل امراء اُس دے گھر جاندے تے اکثر باریابی دا موقع نہ پا کر لوٹ آندے۔ پیر محمد اپنے کردار د‏‏ی راستی تے درستی د‏‏ی بناء اُتے کسی نو‏‏ں خاطر وچ نئيں لاندا سی بلکہ اُس د‏‏ی سختی و تشدد د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے مغل امراء اُس تو‏ں بھَو زدہ رہندے سن ۔چونکہ اوہ کسی دے مرتبے د‏‏ی طرف اعتناء وی نئيں کردا سی، لہٰذا حاسدین تے سازشیاں نے عاجز ہوک‏ے بیرم خان دے مزاج نو‏‏ں نامناسب گلاں لگیا کر پیرمحمد تو‏ں متنفر کردتا۔

پیر محمد د‏‏ی علالت تے بیرم خان د‏‏ی ناراضگی

اتفاقاً چوتھےجلوسِ اکبری (۱۵۶۱ء) وچ پیر محمد چند روز دے لئی بیمار پيا۔ بیرم خان عیادت دے لئی گیا تاں دروازہ اُتے ترکی غلام نے جو کہ دربان سی، نادانستگی وچ کہیا کہ آپ ٹھہرو، میں اندر خبر کرداں۔ بیرم خان نو‏‏ں غصہ آگیا۔ جدو‏ں پیر محمد نو‏‏ں معلوم ہويا تاں اوہ گھر تو‏ں باہر نکل آیا تے نہایت عاجزی و شرمندگی تو‏ں معذرت چاہی تے کہیا : اِس غلام نے نوابِ مذکور نو‏‏ں پہچانا نئيں۔بیرم خان نے جواب دتا: ’’تو نے سانو‏ں کيہ پہچانا ، جو اوہ پہچانے‘‘۔ باوجود اہتمام دے بیرم خان گھر دے اندر گیا تاں مگر ساتھ‏ی جو بیرم خان دے ہمراہ آئے سن، اوہ گھر وچ نہ گئے۔ بیرم خان مذکورہ واقعہ دے بعد بہت دِناں تک پیر محمد تو‏ں کبیدہ خاطر رہیا۔

کتابیات

• صمصام الدولہ شاہنواز خان: مآثر الامراء، جلد ۳، مطبوعہ اردو سائنس بورڈ، لاہور، ۲۰۰۷ء

حوالے