پیلی ٹٹیہری

پیلی ٹٹیہری
Yellow-wattled Lapwing
Vanellus malabaricus
دیس :	دکھنی ایشیاء

پیلی ٹٹیہری (yellow-wattled lapwing)، برصغیر دا پنچھی اے۔ عالمی پدھر تے بھانویں ایہہ نسل خطرے توں باہر درج کیتی ہوئی اے پر بھارت وچ ایہہ کافی گھٹدی جا رہی اے ۔ پنجاب وچ ایہہ لگپگ الوپ ہون کنارے اے ۔ایہہ بھارت دے خشک علاقیاں وچ اپنا بسیرا کردا اے اتے تکھی آواز اتے تیز اڈان والا پنچھی اے ۔ بھاویں ایہہ پنچھی عامَ طور تے پرواس نہیں کردا پر کئی واری ایہہ برساتاں ویلے اپنے ٹکانے بدل لیندا اے ۔ اسدا رنگ حلقہ سلیٹی ہندا اے ، لتاں پیلیاں اتے چنجھ تے پیلے رنگ دا تکونا نشان ہندا اے ۔ ہورناں ٹٹیریاں وانگ ایہہ وی زمین دے پنچھی ہن اتے ایہناں دے آہلنے دھراتل تے اکٹھے کیتے محض کجھ چھوٹے کنکر-پتھر ہی ہندے ہن جس وچ ایہہ اپنے آنڈے دندیاں ہن ۔ اس پنچھی دے بچے آنڈیاں وچوں نکلن توں بعد جلدی ہی آہلنے چھڈّ دندے ہن اتے اپنے ماپیاں نال غذا دی تلاش وچ نکل تردے ہن

حلیہ

پیلی ٹٹیہری ، کالکا ، ہریانہ ، بھارت)

گوا، بھارت

ایہہ خشک پتھریلے اتے گھاہ والے کھلے علاقیاں دا پنچھی اے ۔ ایہہ بھورے پیلے رنگ اتے درمیانے سائز دا ہندا اے ۔ اسدے سر تے کالی ٹوپی ہوندی اے ۔ اسدی ٹھوڈی اتے گلا کالے رنگ دا ہندا اے ۔ گردن بھورے رنگ دی اتے پیٹ چٹے رنگ دا ہندا اے ۔ سر دے کھنبھ کجھ کو ابھر سکدے ہن ۔ ایہہ نیپال دی کٹھمنڈو وادی وکھے عامَ طور تے کافی جاندا اے ۔ ۔دکھن توں لہندےعلاقے وچکار ایہناں دے سائز وچ کجھ فرق پایا جاندا اے ۔

ایہناں دا سائز 260-280م م لما ہندا اے ۔ایہناں دے کھنبھاں دا سائز 192-211میمی چنجھ 23-26میمی ، اتے پونجھا 71-84میمی ہندا اے ۔ نر اتے معدہ اکو جاے وکھائی دندے ہن پر نر دی پوچھ کجھ وڈی ہندی اے ۔ اہنا دی آواز کافی تکھی ہندی اے۔

گبھریٹ پنچھی (7 ہفتے دا) مقامی بولیاں وچ اسنوں کئی ناواں نال جانیا جاندا اے ۔ ہندی وچ "زردی"، تیلگو وچ "چتوا" اتے راجستھان اتے پاکستان وچ اسنوں "جیٹھیری" کیہا جاندا اے۔ پنجابی وچ اس پنچھی نوں "پیلی ٹٹیہری" دے نام نال جانیا جاندا اے اتے مدھیا پردیش وچ "لاؤری"، گجراتی وچ "پرسنا تتوڑی"، مراٹھی وچ "پتمکھی تتوی" ، ملیالم وچ "منجکنی"، کنڑ وچ "ہلدی تتبھا"،تمل وچ "آلکتی " اتے سنہالسی وچ "کرلووا" کیہا جاندا اے ۔

وسیبا اتے ونڈ

ایہہ پنچھی لگپگ سارے بھارت اتے پاکستان دے کجھ علاقیاں وچ ملدا اے۔ ایہہ نیویں اتے بیٹ گھاٹاں، وچ اپنا بسیرا کردا اے ۔ ایہہ لال چنجھ والی عامَ ٹٹیہری وانگ پانی والیاں تھانواں دی بجائے خشک علاقیاں وچ ملدا اے ۔

وطیرہ اتے چوگردا

ایہہ ٹٹیہریاں خشک موسم وچ، خاص کرکے مونسون توں پہلاں مارچ توں مئی تک، اپنی انس پیدا کردیاں ہن ۔ ۔ ایہہ چار آنڈے دھرتی دی سطح تے کچرے وچ دندیاں ہن ۔ گھاہ دیاں جھاڑیاں وچ ایہناں دے آہلنے گھٹ ہی وکھائی دندے ہن ۔ گھاہ دیاں جھاڑیاں وچ ایہناں دے آہلنے گھٹ ہی وکھائی دندے ہن ۔ ) اجیہا اوہ بچیاں نوں گرمی توں بچاؤن لئی وی کردے ہن ۔ ایہہ پنچھی-ماپے آنڈیاں نوں اک خاص تاپمان تک ٹھنڈا رکھن لئی اپنی چھاتی دے کھنبھاں نوں پانی وچ دس منٹ تک گلہ کرکے مڑ آنڈیاں تے آ بیٹھدے ہن ۔ ) اجیہا اوہ بچیاں نوں گرمی توں بچاؤن لئی وی کردے ہن ۔ ایہناں دے چار آنڈیاں وچوں اک توں بعد اک وچوں بچہ نکلدا اے بھاویں ایہہ کجھ دناں دی وتھّ نال دتے ہندے ہن ۔

خطرے ویلے جد ماپے اک خاص قسم دی اچی اچی آواز دندے ہن تاں چھوٹے بچے زمین دی سطح نال چپک کے چھپ جاندے ہن اتے ایہناں نوں ویکھنا اوکھا ہو جاندا اے اتے اس طرحاں ایہہ خطرے توں اپنا بچاء کردے ہن ۔ اک مطالعہ مطابق ایہناں دے اہلنیاں وچ 3-4 آنڈے پائے گئے اتے ایہناں چون 27.58% وچوں بچے نکلے ۔ ایہہ بچے 27- 30 دناں دے وقفے وچ نکلے سن ۔ جد ایہناں دے گھونسلیاں کول جایا جاندا اے تاں ایہہ اتھوں اٹھ کے دور چلے جاندے ہن اتے ایہناں توں دھیان پرے کرن لئی اوہ ایہناں ول ویکھدے وی نہیں ۔

ایہناں ٹٹیریاں دا غذا کیڑے-مکوڑے ، بھونڈیاں، سیونک وغیرہ ہندے ہن [6] ایہناں نوں کھنبھ -جی دی بیماری ہندی اے ۔[18]