ڈاکٹر کرمجیت سنگھ

ڈاکٹر۔ کرمجیت سنگھ
جم	14 مارس 1952 ‏(عمر: ۷۲ سال) پنجاب، بھارت
کم کِتہ	ساہت کھوجکار اتے نقاد
بولی	پنجابی،
قومیت	بھارتی
نسل	پنجابی
شہریت	بھارتی

ڈاکٹر۔ کرمجیت سنگھ (جم 14 مارچ 1952) پنجابی دے مفکر نقاد اتے لکھاری ہن۔

جان-پچھان

کرمجیت سنگھ دے پیؤ دا نام شری پریتم سنگھ (سورگواسی) اتے ماں دا نام شریمتی رتن کور اے۔ اس دا جم 14 مارچ 1952 نوں ہویا سی۔ اوہ شعری شاستر اتے لوکدھارا دے وشیشگّ ہن۔

سکھیا

اوہناں نے بی۔ اے۔ آنرج، ایم۔ اے۔اتے پی۔ ایچ۔ ڈی تک پڑھائی کیتی۔ اوہناں نے پیئییچ۔ ڈی دا کھوج کم 'پنجابی رباعی شعری دا سرویکھن تے ملانکن' (1980) موضوع اپر کیتا اے۔

کتہ

اوہناں نے شعری شاستر اتے لوکدھارا تے خاص مطالعہ کیتا۔ پڑھائی مگروں 4 سال ڈی۔اے۔وی۔ کالج دسوہا، گورمنٹ کالج ٹانڈا، گورمنٹ کالج روپڑ، گورمنٹ کالج بٹھنڈہ، گورمنٹ کالج پٹی اتے گورمنٹ کالج ہشیارپور وکھے اڈہاک لکچرار وجوں کم کیتا۔ پھر اوہ کروکشیتر یونیورسٹی، کروکشیتر (ہریانہ) وکھے 1981 وچ پنجابی ڈیپارٹمنٹ وچ لکچرار نامزد ہویا اتے ساڈھے 28 سال ٹیچنگ سیوا کیتی۔ اوہ پروفیسر دی پدوی توں ریٹائرڈ ہویا۔ اس دوووران اوہ ڈیپارٹمنٹ دے مکھی دے اہدے اپر وی رہے۔ اوہ ہن تک 28 کھوجاارتھیاں نوں پی۔ ایچ۔ ڈی۔ اتے 120 کھوجاارتھیاں نوں نگران وجوں ایم۔ پھل۔ کروا چکے ہن۔ ایہناں کماں توں علاوہ ڈاکٹر۔ کرمجیت سنگھ ساہت دھارا (تماہی) دے 10 سال تک چیف ایڈیٹر رہے ہن اتے اسدے ایڈیٹر بوورڈ وچ 1997 توں لگاتار سرگرم ہن۔

لوکدھارا کلاسیکل جیون ول

تسیں ایم۔ اے پنجابی ساہت وچ کیتی اے۔ اس ویلے بھارو رجھان مطلب 'پنجابی ساہت دے مطالعہ' ول جان دی بجائ 'لوکدھارا مطالعہ' ول آؤن دا سببّ کویں بنیا؟

-اس وچ کوئی دو راواں نہیں کہ جدوں میں ایم۔ اے کر رہا سی ادوں پنجابی اکادمکتا تے کھوج اندر بھارو رجھان ساہت مطالعہ دا سی۔ میں وی پی۔ ایچ۔ ڈی۔ دا کھوج کم شعری روپ رباعی اپر کیتا اے۔ شعری روپ اپر کم کرن دا کارن سی کہ اس ویلے ساہت مطالعہ اندر وی اگے دو مکھ درشٹیکوناں دے دوران کم ہو رہا سی۔ ایہناں وچ حالانکہ بھارو مارکسسٹ نظریہ سی پر ساڈے ویلے سنرچناوادی نظریہ وی آؤنا شروع ہو گیا سی۔ لیکن جویں کہ تسیں کیہا مطالعہ تے کھوج دا مکھ فوکس ساہت ہی سی۔ اصل وچ رباعی شعری والے پاسے مینوں ڈاکٹر۔ کیسر سنگھ کیسر ہوراں نے لایا۔ سبھ توں پہلاں اوہناں نے مینوں متاثر کیتا تے کیہا کہ رباعی شعری اپر کم ہونا چاہیدا اے۔

انجھ میں ایم۔ اے۔ وچ پڑھدیاں لوکدھارا تے خاص کرکے لوک ساہت بارے کافی کجھ پڑھ لیا سی۔ اس ویلے مے ستیارتھی تے رندھاوا، دوویں خاص طور' تے پڑھ لئے سن۔ اس ویلے ونجارا بیدی میری نگاہ وچ اس طرحاں نہیں آیا سی۔ اس لئی ونجارا بیدی نوں میں بعد وچ نٹھّ کے پڑھیا۔ میرے اس کھیتر نال جڑن دا اک ہور کارن رندھاوا سی۔ اصل وچ اوہ دوآبے دا سی اتے ساڈے پنڈ دے نیڑلے پنڈ بودلاں دا سی۔ اس علاقے نوں کنڈھی دا علاقہ کہندے ہن مطلب شوالک پہاڑیاں دے کنڈھے دا علاقہ۔ پر جدوں میں مہیندر سنگھ رندھاوا نوں پڑ رہا سی تاں مینوں محسوس ہویا کہ اس نے اس علاقے دے لوک گیت اکٹھے نہیں کیتے۔ میرے لئی ایہہ حیرانی دی گل سی کہ رندھاوا حالانکہ دوآبے دا سی لیکن اسدے مجموعہ وچ ساڈے اتھوں دے لوک گیت درج نہیں سن۔ میں جدوں رندھاوا نوں اپنیاں دو کتاباں ' دیس دوابا' اتے 'دھرت دوآبے دی' دتیاں تاں اسنے لکھیا کہ ایہناں وچلے بہت سارے گیت کانگڑے دے گیتاں نال ملدے ہن لیکن مینوں پتہ اے کہ ایہناں وچ بہت سارے اجیہے گیت ہن جہڑے کسے ہور گیت نال نہیں ملدے۔ اس نال پہلاں ہی میرے من وچ بیٹھی گل ہور درڑھ ہو گئی کہ جہڑے گیت نہیں آئے اوہناں نوں اکٹھا کرنا چاہیدا اے۔ اس طرحاں اس کم دی شروعات ہندی اے۔

کی تہاڈے ولوں لوکگیتاں دے اکتریکرن کرن نال کوئی خاص حادثہ وی جڑی ہوئی اے؟

ایہہ سچ اے کہ اس کم دے وہارک روپ وچ شروع ہون پچھے اک حادثہ جڑی ہوئی اے۔ اس دی شروعات اصل وچ میرے اپنے ویاہ توں ہندی اے۔ ایہہ گل اس طرحاں واپری کہ 1978–79 دے سالاں وچ پنجاب دے حالات خراب ہونے شروع ہو گئے سن۔ ایہناں ہی دناں وچ میرا ویاہ سی۔ اپنے ویاہ والے دن توں دو دن پہلاں جدوں میں دسوہے توں سائیکل لے کے گیاراں کو وجے رات نوں گھر پہنچیا تاں اگے گھر والے ڈرے بیٹھے سن۔ اوہ اٹھ کلو میٹر دا راہ اے۔ اس لئی مینوں تھوڑھا سماں لگ گیا تے بگڑے حالات دے مدنظر گھر وچ چنتا ہونی سبھاوک سی۔ اس لئی اوہناں نے گون بند کروا دتا۔ اس توں بعد جدوں میں گھر پہنچیا تاں پہلاں مائی نے جہڑے شلوک سناؤنے سی، اوہ سنائے۔ اس توں بعد میرے پیؤ جی نے اپنا غصہ کڈھیا۔ اوہ پھوجی سن اتے فوجیاں دا انوحکمرانی بہت سخت ہندا اے۔ خیر! اس سبھ توں بعد جدوں رات نوں دوبارہ گون بٹھایا تاں گون وچ شامل بیبیاں نے جہڑا پہلا گیت گایا اس نے میری زندگی نوں موڑ دے دتا۔ اوہ گیت سی، 'ویرا کتھے گزاری ساری رات، بھیناں نوں فکر پیا'۔ مینوں پہلی وار ایہہ گل سمجھ آئی کے عورتاں کویں اک بہت ہی گنجھل دار تے تناء بھری حالت دی پیشکاری بہت ہی سرل-سادے روپ تے شبداں وچ کر سکن دے اہل ہندیاں ہن۔ اس دا کارن سی کہ اس گیت دا انترا میرے حالات تے حالت نال بالکل میل کھاندا سی۔ سو حادثہ نے لوکگیتاں تے لوک ساہت دی اہمیت بارے مینوں احساس کروایا حالانکہ اس دی اصولی جانکاری مینوں پہلاں ہی سی۔ ادوں ہی میں دبئی توں آئے اپنے اک متر گروندر کولوں کیسیٹ تے ریکارڈ لیاندا تے بھیناں-بھرجائیاں دے گیت ریکارڈ کرنے شروع کر دتے۔ اس توں بعد چل سو چل تے اج تک لگیا ہویا ہاں۔

کتاب لسٹ

گرو ارجن بانی وچ سرودی انش (1978)

1. دیس دوابا (1982)
2. دھرت دوآبے دی (1985)
3. بے سرا موسم (1985)
4. مٹی دی مہک (1989)
5. کولاں کوکدیاں (1990)
6. موریں رن جھن لایا (1990)
7. بنگال دی لوکدھارا (ترجمہ، 1995)
8. رجنیش بے نقاب (پنجابی، 2001)
9. رجنیش بے نقاب (ہندی، 2002)
10. لوک گیتاں دی پیڑھ (2002)
11. لوک گیتاں دے نال نال (2003)
12. کونجاں پردیسناں (2005)
13. ٹاورز وستو تکنیک تے نظر (2006)
14. پنجابی رباعی: نکاس تے ترقی (2009)
15. پنجابی لوکدھارا جائزہ (2012)
16. پنجابی شاعری تریخی پرپیکھ (2014)
17. پال کور دا رچنا دنیا (2016)
18. کہانی سنگرہ ٹاورز-اترز جدید پرپیکھ (2017)
19. ہریانے دے پنجابی لوک گیت (2018)
20. کالے ورقے: وستو، ذکر تے سنرچنا (2018)
21. پھلورا عینی سٹیل (2019)

بچآں/نوساکھراں لئی

• کسے نوں ڈنگنا نہیں پھنکارا چھڈنا نہیں (2002)

1. پنجابی لوک گیت (دیوناگری،1994)
2. بلھے شاہ (2002)
3. کلفی (سجان سنگھ 2009)

اعزاز انعام

3. ڈاکٹر۔ کرمجیت سنگھ نوں اوہناں ولوں ساہت لوکدھارا اتے سوچ وچار دے کھیتر وچ پائے یوگدان لئی اوہناں نوں بہت سارے انعام-اعزاز وی ملے ہن۔
4. ساہت سبھا دسوہا ولوں دو وار مجرم لسوڑی ایوارڈ (1997)
5. ہریانہ ساہت اکیڈمی ولوں لو ک گیتاں دی پیڑ نوں انعام (2003)
6. بھارت ایکسیلینس اوارڈ آف پھرینڈشپ فورم آف انڈیا (2013)
7. ہریانہ ساہت اکیڈمی ولوں بھائی سنتوکھ سنگھ اوارڈ (2012)
8. مرکزی پنجابی لکھاری سبھا ولوں روندر روی یادگاری اوارڈ(2013)

حوالے