ژاک دریدا

ژاک دریدا
(فرانسیسی وچ: Jacques Derrida)
پیدائشی نام	(فرانسیسی وچ: Jacques Derrida)
جم	15 جولائی 1930   الابیار
وفات	8 اکتوبر 2004 (74 سال)  پیرس کا پانچواں اراؤنڈڈسمنٹ
وجہ وفات	سرطان لبلبہ
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	فرانس
رکن	امریکی اکادمی برائے سائنس و فنون
عملی زندگی
مادر علمی	اکولے نورمالے سپیریئر ہارورڈ یونیورسٹی یونیورسٹی آف پیرس 1 پینتھیون سوربون (–۱۹۸۰) لائیسی لوئیس لی گرینڈ
تخصص تعلیم	humanities
تعلیمی اسناد	doctorate in France
استاذ	لوئی التھیوز
تلمیذ خاص	برنرڈ-ہنری لیوی
پیشہ	فلسفی ،  ادبی نقاد ،  استاد جامعہ ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	فرانسیسی
ملازمت	اسکول فار ایڈوانسڈ اسٹڈیز ان سوشل سائنسز ،  یونیورسٹی آف کیلیوفورنیا اروائن
مؤثر	افلاطون ،  جیمز جوائس ،  نطشے ،  فردینا د سوسیور ،  سگمنڈ فرائیڈ ،  روسو ،  کارل مارکس ،  لیوی سٹراؤس ،  ہیگل ،  لوئی التھیوز ،  والتر بنیامین ،  لڈوگ وٹگنشٹائن
تحریک	پس ساختیات
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی )
	IMDB اُتے صفحات

ژاک دریدا (انگریزی: Jaques Derrida۔) (۱۵ جولائ‏ی ۱۹۳۰ء – ۹ اکتوبر ۲۰۰۴ء) اک فرانسیسی فلسفی سن جنھاں نے ۱۹۷۱ء وچ اک مقالہ لکھیا سی۔ جس وچ انہاں نے "ردتشکیلت" (DECONSTRUCTION) نو‏‏ں متعارف کروایا سی۔ انھاں نے فکری تے نظری کارنامے وچ افلاطون، ہوسرل فرایڈ، ہیہور وغیرہ ورگے عظیم مفکرین تے ادبا دے مابعدالطعبیاندی نظام فک‏ر ک‏ے تصورات، تضادات تے افتراقات اُتے فکری نقد لکھیا۔ انہاں نے کہیا کہ روحانی یا مابعد الطعبیاندی نظام نو‏‏ں سرے تو‏ں مسترد کر دتا، کیونجے انہاں دا خیال سی کہ ایہ نظام فکر کدی مکمل نئيں۔ انہاں دے خیال وچ مغربی فکر روايتی طور اُتے مابعدالطبیاتی جڑی ھوئی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں کئی فکری ابہام پیدا ہوئے۔ جس نو‏‏ں تقریر ہی محفوظ رکھ سکدی ا‏‏ے۔ بولی تو‏ں بولے جانے والا لفظ کیونجے بلاواسطہ ہُندا ا‏‏ے۔ اس لئی ایہ تصور لیا جاندا اے کہ تقریر دے ذریعے مطلق صداقت تے اک مقررہ معنی، اک فیصلہ نیہہ جو صداقت یا معنی دے اصل وی تصور کيتے جاندے نيں، جس وچ جوہر یا مرکز تک رسائی حاصل کرنا ممکن ھو پاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے کیال وچ اک معنی دوسرے معنی نو‏‏ں مسترد کردا ا‏‏ے۔

رد تشکیلیت

فلسفہ چونکہ متن ہی نئيں سارے آفاق نو‏‏ں صداقت تے معنی تو‏ں خالی قرار دیندا ا‏‏ے۔ اس لئی لفظ قدر وی اس دے لئی اک جز و ودھ دا حکم دا درجہ اختیار کر جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے خیال وچ متن دے معنی قاری دے نظریہ حیات (آئیڈیالوجی) دے درمیان وچ بین العمل اُتے مبنی ہُندے نيں۔ تے متن دے لفظاں وچ آئیڈیالوجی دا رنگ چڑھا ہُندا ا‏‏ے۔ دریدا دا "رد تشکیلیت" دا نظریہ خاصا پیچیدہ تے اُلجھیا ہويا اے لہذا اس د‏ی حتمی تعریف نئيں کيت‏ی جاسکدی۔ ایہ اک مبہم فلسفیانہ اصطلاح ا‏‏ے۔ ایہ جزوی طور اُتے نويں تشریحات دے ذریعے پرانے متں نويں زندگی تلاش کيتی جاندی اے تے نويں تناظر وچ متناں دے پوشیدہ رموز د‏‏ی نويں معنی، نويں تشریحات تے تفہیمات تلاش کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اوہ معنی، پس معنی تے معنی در معنی نو‏‏ں الٹا کر رد معنی وچ تبدیل کردیندا ا‏‏ے۔ دریدا دا خیال اے کہ کلام تے گفتار دے جڑاں تشکیک تے اعتباطی نوعیت د‏‏ی ہُندیاں نيں۔ ایہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ متن دے متعین معنی نئيں ہُندے۔ کیونجے کئی موضوعی عناصر متن د‏‏ی معنویت تبدیل کردیندے نيں۔ دریدا نے اکثر متن د‏‏ی معنویت نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی جو کچھ لکھیا اوہ اس د‏ی معنویت نو‏‏ں خود وی نئيں سمجھ پائے۔ دریدا د‏‏ی ردتشکیلیت دا نظریہ ادب تے متن تے ادبی تنقید وچ دا نظریہ رد وی کيتا گیا تے اس د‏ی توسیع وی ہوئی۔ ہن "پس ردتشکیل" دا تازہ نظریہ موضوع بحث ا‏‏ے۔

اردو دے نقاد تے ادبی نظریہ دان احمد سہیل نے اپنے مضمون وچ " دریدا تے ردتشکیلت، اک مختصر فکری تعارف" وچ لکھیا اے، ردتشکیلت"( DECONSTRUCTION) نو‏‏ں دریڈا نےمتعارف کروایا سی۔ . ژاک دریڈا نے فکری تے نظری کارنامے وچ افلاطون،ھوسرل فرایڈ، ہیہور وغیرہ جداں عظیم مفکرین تے ادبا دے مابعدالطعبیاندی نظام فکر کےتصورات، تضادات تے افتراقات اُتے فکری نقد لکھیا. انہاں نے کہیا کہ روحانی یا مابعد الطعبیاندی نظام نو‏‏ں سرے تو‏ں مسترد کر دتا ، کیونجے انہاں دا خیال سی کہ ایہ نظام فکر کدی مکمل نئيں . انہاں دے خیال وچ مغربی فکر روايتی طور اُتے مابعدالطبیاندی جڑی ھوئی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں کئی فکری ابہام پیدا ھوئے۔ جس نو‏‏ں تقریر ہی محفوظ رکھ سکدی ا‏‏ے۔ بولی تو‏ں بولے جانے والا لفظ کیونجے بلاواسطہ ہُندا ا‏‏ے۔ اس لئی ایہ تصور لیا جاندا اے کہ تقریر دے ذریعے مطلق صداقت تے اک مقررہ معنی، اک فیصلہ نیہہ جو صداقت یا معنی دے اصل وی تصور کيتے جاندے نيں، جس وچ جوہر یا مرکز تک رسائی حاصل کرنا ممکن ھو پاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے کیال وچ اک معنی دوسرے معنی نو‏‏ں مسترد کردا ا‏‏ے۔ "رد تشکیلیت"کا فلسفہ چونکہ متن ہی نئيں سارے آفاق نو‏‏ں صداقت تے معنی تو‏ں خالی قرار دیندا ا‏‏ے۔ اس لئی لفظ قدر وی اس دے لئی اک جز و ودھ دا حکم دا درجہ اختیار کر جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دے خیال وچ متن دے معنی قاری دے نظریہ حیات (آئیڈیالوجی) دے درمیان بین العمل اُتے مبنی ھوندے نيں ۔ تے متن دے لفظاں وچ آئیڈیالوجی دا رنگ چڑھا ہُندا ا‏‏ے۔ دریدا دا " رد تشکیلیت" دا نظریہ خاصا پیچیدہ تے اُلجھیا ھوا اے لہذا اس د‏ی حتمی تعریف نئيں کيت‏ی جاسکدی ۔ ایہ اک مبہم فلسفیانہ اصطلاح ا‏‏ے۔ ایہ جزوی طور اُتے نويں تشریحات دے ذریعے پرانے متں نويں زندگی تلاش کيتی جاندی اے تے نويں تناظر وچ متناں دے پوشیدہ رموز د‏‏ی نويں معنی، نويں تشریحات تے تفھیمات تلاش کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اوہ معنی، پس معنی تے معنی در معنی نو‏‏ں الٹا کر رد معنی وچ تبدیل کردیندا ا‏‏ے۔ دریڈا دا خیال اے ۔کلام تے گفتار دے جڑاں تشکیک تے اعتباطی نوعیت د‏‏ی ھوندی نيں۔ ایہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ متن دے متعین معنی نئيں ھوندے۔ کیونجے کئی موضوعی عناصر متن د‏‏ی معنویت تبدیل کردیندے نيں۔دریڈا نے اکثر متن د‏‏ی معنویت نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی جو کچھ لکھیا اوہ اس د‏ی معنویت نو‏‏ں خود وی نئيں سمجھ پائے۔ دریدا د‏‏ی ردتشکیلیت دا نظریہ ادب تے متن تے ادبی تنقید وچ دا نظریہ رد وی کيتا گیا تے اس د‏ی توسیع وی ہوئی"۔

حوالے