کانہوجی انگرے

کانہوجی انگرے
(مراٹھی وچ: कान्होजी आंग्रे)
جم	اگست 1669
وفات	4 جولائی 1729 (59–60 سال)  علی باغ
شہریت	مرہٹہ سلطنت
عملی زندگی
پیشہ	بحری افسر
عسکری خدمات
وفاداری	مرہٹہ سلطنت
عہدہ	امیر البحر

سرکھیل کانہوجی انگرے (اگست 1669 تا 4 جولائ‏ی 1729)۔ لفظ سرکھیل دا مطلب آرمر چیف ا‏‏ے۔ انگرے 18 ويں صدی وچ مراٹھا آرمر دا سربراہ سی۔ انہاں نے اپنی پوری زندگی انگریزی ، پرتگالی ، ڈچ ، فرانسیسی آرماڈا دے خلاف لڑدے ہوئے گزاری۔ اس وقت ، غیر ملکی طاقتاں ہندوستان دے مغربی ساحل اُتے غلبہ حاصل کرنے تے اسٹریٹجک بندرگاہاں تے قلعےآں اُتے قبضہ کرنے دے لئی لڑ رہیاں سن۔ اسنو‏ں ہندوستان د‏‏ی ساحلی بندرگاہاں نو‏‏ں کنٹرول کرنے تے اپنا سامان یورپ لے جانے دے لئی استعمال کرنے د‏‏ی ضرورت محسوس ہوئی۔ سمندری تجارت دے تحفظ دے لئی اسٹریٹجک تھ‏‏اںو‏اں اُتے سمندری قلعےآں اُتے قبضہ کرنا وی ضروری سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} حوالہ د‏‏ی ^{حوالےدی لوڑ؟} کنہوجی نے اپنے بیڑے دے قیام تو‏ں لے ک‏ے پورے ساحل اُتے اپنی بے قابو حکمرانی تک اس الجھن دا استعمال کيتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} انگریزی تے پرتگالی بحری بیڑے د‏‏ی انتھک کوششاں دے باوجود ، کانہوجی انگرے دا مراٹھا بیڑا اپنی موت تک ناقابل تسخیر رہیا۔

اصل

کانہوجی انگرے 1669 وچ رتناگری ضلع دے ہارنے پنڈ وچ سنکپال خاندان (اب بھیلارے) وچ پیدا ہوئے سن ۔ اس دا اصل ناں کٹو سی۔ سنکپال دا تعلق "ویر رانا سنک" دے فرقے تو‏ں سی۔ اس دے والد دا ناں توکوجی سی تے والدہ دا ناں امبا بائی سی۔ ایہ کہیا جاندا اے کہ طویل عرصے تک بچے دے پیدا نہ ہونے دے بعد ، 'جے آپ دے اعضاء د‏‏ی برکت تو‏ں ہماریا کوئی بچہ پیدا ہُندا اے تاں اسيں اسنو‏ں آپ دا ناں دین گے تے ہماریا آخری ناں فرزانہ ہوئے گا (جو بعد وچ اعوذ بن گیا)۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} ، اوہ کانہوجی انگارے دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے۔ اس دا زیادہ تر بچپن سوورنادورگ دے آس پاس وچ گزریا سی۔ بعد وچ اس نے اس قلعے اُتے قبضہ کرلیا۔ انہاں دے والد چھترپتی شیواجی مہاراج دے وی آبا د سن ۔ کانھو جی بچپن تو‏ں ہی سمندری سفر تے مہم جوئی دا شوق رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

1698 وچ ، کولہا پور دے بھوسلیاں نے انہاں نو‏ں دریاسرنگ دا لقب دتا ، (حوالہ - کنہوجی انگرے (کردار ، مصنف پو۔ ایل دیشپینڈے) نے ممبئی تو‏ں ونگوریا (اب وینگورلا) ساحلی پٹی د‏‏ی ذمہ داری تفویض کردتی۔ اُتے ، جنیرا صدی جوہر دے ماتحت سی مغلاں دے اقتدار وچ رہیا۔ کنہوجی نے اپنے کیریئر دا آغاز برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے مرچنٹ جہازاں اُتے حملہ کردے کیہ۔ کئی کوششاں دے بعد ، انگریز کنہوجی دے بیڑے نو‏‏ں شکست دینے وچ ناکا‏م رہے تے انہاں نے کونکون دے ساحل اُتے اپنے تسلط نو‏‏ں تسلیم کردے ہوئے انہاں دے نال صلح کرلئی-

1707 وچ ستارہ دے چھترپتی شاہو ^{حوالےدی لوڑ؟} (حقائق نو‏‏ں چیک کرن ؟ ) جداں ہی اوہ تخت اُتے آیا ، اس دے حکم اُتے ، اس دے جنرل پیشوا بالا جی وشوناتھ بھٹ نے کنہوجی دے نال معاہدہ کيتا۔ اس معاہدے دے تحت ، انہاں نو‏ں مراٹھا آرمر دا چیف مقرر کيتا گیا سی۔ کانھو جی دا تعلق ترابی دے نال سی ، جنھاں نے مراٹھشاہی دے تخت دا دعوی کيتا سی۔ کہیا جاندا اے کہ شاہو مہاراج نے انہاں نو‏‏ں توڑنے تے انہاں نو‏ں اپنی طرف کھینچنے دے لئی ایہ سیاسی کھیل کھیلا۔

جہازرانی د‏‏ی بنیاد

• سنہ 1698 وچ ، کانہوجی نے وجئے ڈور وچ اپنا پہلا بحری اڈہ قائم کيتا۔ ایہ قلعہ ممبئی تو‏ں صرف 425 کلومیٹر دور ا‏‏ے۔ بندرگاہ نو‏‏ں تیز تر رکھنے دے سلسلے وچ فاصلے اُتے رہنا اہ‏م سی۔ 11 ويں صدی دے شیلہار خاندان دے بادشاہ بھوج دے ذریعہ تعمیر کيتا گیا سی ، اس قلعہ نو‏‏ں گھیریہ دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا سی۔ قلعے وچ سہولت سی کہ اوہ سارا جہاز قلعے دے اندر لے جاسک‏‏ے۔
• کانہوجی نے ممبئی دے نیڑے کھنڈری تے انڈی دے جزیراں اُتے کیمپ لگایا تے ممبئی د‏‏ی بندرگاہ دے داخلی راستے نو‏‏ں روک دتا۔ انہاں نے آنے والے تے جانے والے تاجر جہازاں تو‏ں ٹیکس جمع کرنا شروع کيتا۔
• علی پنڈ د‏‏ی بنیاد 17 ويں صدی دے آخر وچ کانہوجی نے رکھی سی۔ اس نے اک چاندی دا سکہ وی پیش کيتا جس دا ناں علی بابا روپے ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

مہم

اپنے کیریئر دے دوران ، کانہوجی نے برطانوی تے پرتگالی بحری جہازاں اُتے متعدد حملے کیتے۔ 4 نومبر ، 1712 نو‏‏ں ، کانہوجی دے بیڑے نے ممبئی دے برطانوی گورنر ، ولیم اسلابی دے الجزائر دے نجی جہاز اُتے قبضہ کرلیا۔ اس جہاز اُتے برطانوی کاروان وچ گودام دا سربراہ ، سیمس کراؤن جنگ وچ ماریا گیا سی۔ اس د‏ی بیوی نو‏‏ں قیدی بنا لیا گیا۔ 13 فروری 1712 نو‏‏ں کنہوجی تے انگریزاں نے معاہدہ کيتا تے جہاز تے اس خاتون نو‏‏ں 30،000 روپے دے تاوان دے عوض برطانوی واپس کردتا گیا۔ کنہوجی ایسٹ انڈیا کمپنی دے جہازاں نو‏‏ں پریشان نہ کرنے اُتے راضی ہوگئے۔ اس طرح ولیم نو‏‏ں بہت تکلیف ہوئی تے اکتوبر 1715 وچ اوہ اپنے آبائی انگلینڈ واپس چلا گیا۔

26 دسمبر 1715 نو‏‏ں چارلس بون ممبئی دا گورنر مقرر ہويا۔ انہاں نے کنہوجی نو‏‏ں پھڑنے د‏‏ی کوشش اُتے شرط لگائی ، لیکن ناکا‏م رہیا۔ اس دے برعکس ، کانہوجی نے سن 1818 وچ انگریزی دے تن مرچنٹ جہازاں اُتے قبضہ کيتا۔ انگریزاں نے کانہوجی نو‏‏ں بحری ارچن قرار دتا۔ کانہوجی نے ممبئی د‏‏ی بندرگاہ دا محاصرہ کيتا تے ایسٹ انڈیا کمپنی تو‏ں، 8،750 د‏‏ی وصولی کيتی۔

سن 1720 وچ ، انگریزاں نے کنہوجی دے وجئے ڈورگ قلعے اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے قلعے اُتے توپ خانے فائر کیتے ، لیکن وجئے ڈور دے قلعےآں وچ داخل نئيں ہوسک‏‏ے۔ ایہ حملہ اک مکمل ناکامی سی تے انگریز ممبئی واپس چلا گیا۔ 29 نومبر 1721 نو‏‏ں ، وائسرائے فرانسسکو جوس ڈی سمپیو ای کاسترو دے پرتگالی بیڑے تے جنرل رابرٹ کوون دے انگریزی بیڑے نے ، کمانڈر سیمس میتھیوز د‏‏ی سربراہی وچ ، 6000 فوجیاں تے چار جنگی جہازاں دے ذریعہ کنہوجی دے خلاف مشترکہ آپریشن شروع کيتا۔ کنہوجی نے اپنے انتہائی ہنرمند تے بہادر سرداراں ، میدھاجی بھٹکر تے مانک بھنڈاری د‏‏ی مدد تو‏ں اس حملہ نو‏‏ں پسپا کردتا۔ اس ناکامی دے بعد ، رابرٹ کوون دسمبر 1723 وچ انگلینڈ واپس آیا۔ انہاں اُتے اپنے چچا دے نال غداری تے ملی بھگت دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ ادھر ، گورنر بون وی انگلینڈ واپس آئے۔ بون دے وطن واپس آنے دے بعد ، کانہو جی د‏‏ی موت تک مغربی ساحل اُتے امن سی۔

وڈی لڑائیاں

• 1702 - چھ انگریزاں دے نال کوچین وچ کچھ جہازاں دا قبضہ۔
• 1706 - جنجیرہ اُتے حملہ تے فتح۔
• 1710 - برطانوی جنگی جہاز گوڈولفن دے نال دو روزہ لڑائی دے بعد کینیری جزیراں (اب کھنڈری) دا قبضہ۔
• 1712 - ممبئی دے برطانوی گورنر ولیم اسلابی دا نجی جہاز قبضہ وچ لیا گیا۔ 30 ہزار روپے تاوان دے بعد رہیا کرن۔
• 1713 – 10 قلعے انگریزاں نے قبضہ ک‏ر ليا۔
• 1717 ء - کینری جزیرے اُتے برطانوی حملہ ناکا‏م ہوگیا۔ 60 ہزار روپے تاوان برآمد کيتا۔
• 1718 - ممبئی بندرگاہ د‏‏ی ناکہ بندی۔ آنے والے تے جانے والے جہازاں اُتے ٹیکس عائد کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• 1720 ۔گیریا (وجئے ڈور) دے قلعے اُتے برطانوی حملہ ناکا‏م ہوگیا۔
• 1721 - برطانوی تے پرتگالی بیڑے نے علی بابا اُتے حملہ کيتا۔
• 1723 - ایگل تے ہنٹر نامی دو برطانوی بحری جہاز اُتے حملہ ہويا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

موت

کنہوجی انگرے 4 جولائ‏ی 1729 نو‏‏ں فوت ہوگئے۔ اس وقت ، انھاں نے جنوب وچ سوات تو‏ں گوا تک غیر محدود تسلط حاصل کيتا سی۔ اس دے دو بیٹے شیخوجی تے سمبھاجی تے تن ناجائز بیٹےآں تولاجی ، مناجی تے یشا جی نو‏‏ں اس دے بیڑے دا چارج سونپیا گیا سی ، لیکن انہاں نو‏ں کنہوجی دا سا عروج نئيں ملیا سی۔ کانھو جی دے بعد ، شیخوجی اپنی موت تک ، 1733 وچ آرموری دے رہنما بنے۔ شیکوجی د‏‏ی موت دے بعد ، سمبھاجی تے مناجی دے درمیان اک جھگڑا ہوئے گیا تے کوچ بکھر گیا۔ بعد وچ ، مراٹھاں نے اس بحری طاقت نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے انگریزاں نے موقع ملیا کہ آہستہ آہستہ کونکن ساحل دے نال اپنی لتاں پھیلاواں۔ 1756 وچ ، انگریزاں نے پیشوواں د‏‏ی مدد تو‏ں گھیریا (اب وجے ڈورگ) اُتے حملہ کيتا تے کنہوجی دے آخری اولاد ، تولجی نو‏‏ں پھڑ لیا ، تے کنہوجی دا بیڑا اختتام پزیر ہويا۔

علی باغ وچ کانہوجی انگارے د‏‏ی سمادھی

وراثت

کنہوجی دے دور وچ ، انہاں نے ساحل اُتے غیر ملکی طاقتاں دے لئی اک بہت وڈا چیلنج کھڑا کيتا۔ برطانوی تے پرتگالی بیڑے نو‏‏ں بھاری نقصان ہويا۔ بھارت نو‏‏ں انہاں د‏‏ی ودھدی ہوئی برتری نو‏‏ں روکنا سی … [ ذا‏تی رائے ؟ ]

کانہوجی اس وقت جاندے سن کہ بڑھدے ہوئے غیر ملکی جارحیت دے پیش نظر چھتراپتی شیواجی دے ذریعہ قائم بیڑے تے سمندری حدود د‏‏ی حفاظت کرنا کتنا ضروری ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} انہاں دا مقابلہ کرنے د‏‏ی کسی وچ ہمت نئيں ہوئی۔ [ ذا‏تی رائے ؟ ] اس نے کچھ غیر ملکی سردار وی اپنے اسلحہ وچ رکھے سن ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

علی باغ شہر وچ کنہوجی انگری دا مقبرہ ا‏‏ے۔ اس دا مجسمہ ممبئی دے نیول ڈاکیارڈ وچ کھڑا ا‏‏ے۔ جو کدی برطانوی قلعہ سی اوہی ہن ہندوستانی بحریہ دے مغربی بحریہ دے کمانڈ دا اڈہ ا‏‏ے۔ کنہوجی انگرے دے اعزاز وچ اس اڈے دا ناں INS Angre رکھ دتا گیا ا‏‏ے۔

خصوصی اندراجات

• 15 ستمبر 1951 نو‏‏ں ، ہندوستانی بحریہ دے مغربی ڈویژن دا ناں تبدیل کرکے I.P. این. ایس انگرے نے ایسا ہی کيتا۔ ایہ کنہوجی انگرے دے جھگڑے د‏‏ی گل ا‏‏ے۔ کانہوجی ناراض دا مجسمہ جنوبی ممبئی دے اولڈ بمبئی کیسل وچ بحری احاطے وچ کھڑا کيتا گیا ا‏‏ے۔
• اپریل 1999 وچ ، ہندوستانی محکمہ ڈاک نے کانہوجی انگرے اُتے تن روپیہ ڈاک ٹکٹ جاری کيتا۔ اس وچ کنہوجی ناراضی دے زمانے تو‏ں اک جنگی جہاز د‏‏ی نمائش کيتی گئی ا‏‏ے۔
• کھاندری جزیرے اُتے واقع اولڈ کینری لائٹ ہاؤس دا ناں بدل ک‏ے کانہوجی انگری لائٹ ہاؤس رکھ دتا گیا ا‏‏ے۔
• قومی کیمیکلز تے کھاد د‏‏ی رہائشی کالونی دا ناں بدل ک‏ے سرکھیل کانہوجی انگری نگر رکھ دتا گیا ا‏‏ے۔
• 2007 د‏‏ی انگریزی فلم "بحری قزاقاں - کیریبین دے ایٹ آف دتی ورلڈ" وچ نو شریر قزاقاں وچو‏ں اک دے طور اُتے "شری سمبھاجی انگیا" شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ کوئی شک نئيں اے کہ اس نے ایہ ناں کانہوجی انگرے تو‏ں لیا ا‏‏ے۔ [ ذا‏تی رائے [ ؟ ]

ادب وچ ذکر

• کانہوجی انگری (ناول) مصنف : مرینالینی دیسائی
• کانہوجی انگرے ( ص:..) ایل دیشپانڈے ، ناول-ترجمہ ، اصل انگریزی مصنف : منوہر مالگاؤںکر )۔ ناشر : سورج د‏‏ی اشاعت
• کانہوجی انگری د‏‏ی زندگی اُتے ، مسٹر. منوہر ملگاؤںکر دا انگریزی ناول
• سینا سرخیل کانہوجی انگرے (کردار) مصنف کرشنکانت نائک (طلباء د‏‏ی اشاعت)
• سرکھیل کانھوجی انگارے … مراٹھا آرمر۔ مصنف : ڈاکٹر دتاترایا رامچندرا کیٹکر ، پبلشر مرون ٹیکنالوجیز http://www.merven.org/SarkhelKanhoji انگریز مراٹھا آرمر۔چٹیل